ONVERDRAAGZAAMHEID EN VREES Oranje-loge in Nederland kwam niet van de grond Goede zaken op Moskous zwarte markt Napoleon voor velen de grootste Fransman ORANJE-LOGES IN NOORD-IERLANDACHTERDOCHT EN BITTERE GEVOELENS JEGENS ROOMS-KATHOLIEKEN Ook in de politiek is invloed groot Intens trouw aan grondwet^ Grote droogte in Polen N.P.D. koopt partij hiiis Boeken Geldzucht MEVR. SWIJSER-'T HART (83 JAAR): mm VREES MACHT TELEGRAM INGEWIJD HONDERD GRIEZELIG Paarden Jonge Russen klampen toeristen aan Schoenen Status ALPINISTEN IN RAVIJN DOOR SKI-LIFT WOENSDAG 6 AUGUSTUS 1969 T\e nieuwe golf van terreur die over Noord-lerland gaat, begon tijdens de grote jaarlijkse herdenking van de slag aan de Boyne (12 juli 1690). Over winnaar was toen de Nederlandse stadhouder Willem lil, koning van Enge land. Deze protestant versloeg er de rooras-katholieke koning Jacobus II. Nog altijd is Willem de grote held van de protestanten in Ulster. Men ziet er zijn beeltenis meer dan in Nederland. In de protestantse buurten van Belfast en Londonderry, maar vooral op de banieren van de merkwaardige Oranje- loges. Die vormen een grote macht in de Noordierse staat. katholieke terreur en onderdrukking tij- ww ^ens bloedige geschiedenis van Ier- land. De eerste Oranje loge ontstond in 1795 zo staat er te lezen in een der boekjes na een slag tussen „Romonisten" en Protestanten bij Portadown. De protestanten sloten zich aaneen tot een verdedigingsorganisatie. Het dreunend geweld van de trom men, waarmee meer dan honderdduizend Orangisten dit jaar de slag aan de Boyne herdachten, dreef jonge extre misten bij de rooms-katholieke minder heid tot het uiterste. De terreur maakte zich meester van de straat. Er bestaan nauwe banden tussen de Oranjé loges en de Unionistische rege ringspartij in Ulster. De optochten en ander uiterlijk vertoon van de loges onderstreepten dit jaar meer dan ooit tevoren de diepe kloof tussen protestan ten en katholieken. Terwijl de nieuwe regering van Ja mes Chichester-Clark probeert de tegen stellingen te overbruggen, heeft de 12e juli ditmaal nog meer dan anders oud zeer blootgelegd. Zeker in de voor naamste plaats, omdat de Oranje-be weging vreest, dat de regering van Noord-lerland de katholieken teveel concessies doet. Daarom ook werd Chichester-Clark zo luid bejubeld toen hij op een bijeen komst van de Oranje-commissie uit riep: „Wat Ulster nodig heeft is dici- pline en nog eens discipline". Dat was taal waar de Oranjemannen naar hun- kende met hun overdreven loyaliteit ten opzichte van alles wat Engels is en Verenigd Koninkrijk. Hun afkeer en wantrouwen van het rooms-katholicime en hun vrees, dat die hun protestantse staat zullen omver werpen ten gunste van de r.k. Ierse re publiek, deed hen ditmaal extra hard de trom roeren. De lectuur vande Oranje loges we melt van gruwelverhalen over rooms- Brallende taal en emotionele be schrijvingen over de Bartholome- usnacht, de vervolging der Hugeno ten en „het terreurbewind in de Ne- derlandan onder de hertog van AIva", „Dit alles maakt deel uit van de his torische achtergrond, waar de hoop en de vrees van de Oranjemannen uit stamt". Enz. enz. enz. Alles ademt onverdraagzaamheid en vrees. In een klein gebouw in Belfast is het kantoor van de Groot-secretaris van de Groot Oranjeloge van Ierland, Water Williams. Een vriendelijk, maar uiterst rechtlijnig denkend man. Hij ontkent met grote stelligheid, dat de loges aan politiek doen maar beves tigt wel dat er een nauwe organisato rische band bestaat tussen de loges en de Unionistische partij. „Wij vormen verenigingen van Protestanten", vertelt de Groot-secretaris, „die intens trouw zijn aan de grondwet en vastbesloten Noord-lerland te handhaven als inte graal deel van het Verenigd Konink rijk". Boven zijn hoofd hangen grote por tretten van koningin Elizabeth en van Willem III. Ondanks de steile traditie der Orangisten van Ulster draagt de jonge secretaresse van de secretaris een zeer korte minirok. „Wij vormen geen geheim genoot schap", aldus Williams, „we hebben een eigen ritueel, we bidden, er wordt uit de Bijbel gelezen op onze bijeen komsten, we zingen. Dat is alles." Dat de werkelijke macht van de lo ges ver uitgaat boven het in stand hou den van het protestantisme en de band met Engeland, ontkennen de loges met grote kracht. Elke aantijging over si nistere invloed, over het weren van katholieken uit openbare functies en het bevoordelen in de maatschappij van leden, evenzeer. De Constitutie van de loges houdt behalven trouw en instandhouding van het Protestantisme o.m. in verdediging van het bezit, handhaving van de open bare orde. alles op reformatorische grondslag. Intolerantie wordt niet ge duld, evenmin als vervolging op grond van iemands godsdienst, overtuiging enz. Dit alles mede ter ere van Wil lem III, prins van Oranje. De stamboom van het Huis van Oran je Nassau ontbreekt dan ook niet in een der boekjes van de loges. Com pleet met Oranje boven - in het Ne derlands - en Je Maintiendrai. Groot-secretaris Williams is erg trots op een telegram van koningin Liet vroegere Haagse gemeente raadslid E. D. C. van Drenthem Soesman heeft in de periode 19G4- 1967 geprobeerd een Nederlandse Oranjeloge op te richten. Dit hoor den w(j in Belfast van de Groot secretaris der Grootloge van Ierland, Walter Williams. „Hij kwam naar Noord-lerland en leerde ons kennen. Hjj is vurig protestant", zei de heer Williams. „Het juiste type mens om zoiets te doen". Ook een dominee Zijderveld kwam met de heer Van Drenthem Soes man mee naar Belfast om kennis te maken met de Oranje-loges en te vernemen hoe die zich verbonden voelen met het Huis van Oranje Nas sau. Dit tweetal werd met nog een der de Nederlander ingewijd als loge- broeder in Belfast. Ze kregen boven dien een volmacht om een Oranje loge op te richten in Den Haag. „We kregen bericht van de heer Van Drenthem Soesman, dat het hem tot hun grote spijt nooit is gelukt om de zaak van de grond te krijgen", zegt Walter Williams.„Hij heeft er zich erg voor ingespannen. Er wa ren een paar vergaderingen." De Groot-secretaris vertelde ons nog, dat de drie Nederlandse Oran gisten alleen maar belangstelling hadden voor het bevorderen van het protestantse geloof in Nederland. Hij gaf ons nog een brochure: „Het geloof van de Christen", uitgave van de Oranje-orde Nederland. Op de omslag staat een afbeelding van „King William III in 1690", zo als de tekst eronder zegt. Het is de koning-stadhouder te paard. Het ge schrift bevat „twaalf stellingen te gen de Roomse leer". Helemaal aan het eind staat: „The Orange Order is een wereldorganisatie van meer dan 250.000 leden waarvan de mees ten in de Angelsaksische landen wo nen". „Deze beroemde orde heeft haar naam ontleend aan het doorluchtig Oranjehuis, van welk koningshuis de Koning-stadhouder Willem III een der grootste mannen was. Willem III was de grote Strijder voor de Christelijke vrijheid en de vrije ver kondiging van Gods Woord. The Orange Order heeft deze Oran jevorst zittend te paard als embleem in haar strijdbanier. Deze uitgave, zegt het blaadje, is van de „Stich ting Koning Stadhouder Willem III" (de Oranje Orde), opgericht op 27 augustus 1964 te Den Haag, welke geaffilieerd is met de wereld-wijde „Orange Order". Secretariaat voor Nederland: Kie vitsbloemlaan 66, Den Haag. In Den Haag vertelt de stichter van deze Nederlandse loge van de Orange Order, de heer E. D. C. van Drenthem Soesman, ons dat hij in de loop der jaren ongeveer honderd aanhangers rond zich heeft verza meld. Hij zegt geregeld contact te houden met de Grootloge in Belfast. De heer Van Drenthem Soesman wijst er op, dat het uniek is dat hij zijn naam als lid van de Nederland se loge bekend wil maken. „Onder dé honderd leden zijn predikanten van kerken en andere vooraanstaan de figuren in de Nederlandse samen leving. Dat die andere Nederlanders hun naam niet genoemd willen heb ben, komt doordat de Oranje-orde een geheime orde is". Juliana, dat hy kreeg toen hy gge- lukwensen naar Soestdijk stuurde na mens de Oranje-loges, bij de geboor te van prins Willem-Alexander. Het hangt mooi ingelijst In het kantoor. Bij de ceremoniële gelegenheden, zoals op de 12de juli, trekken de Orangisten de straat op met veel vlaggen en banieren en met brede oranje en blauwe banden om de hals. Er komen donkere pakken aan te pas, bolhoeden en degens. En verder veel muziek. De trommels ontbreken nooit evenmin als de strijdliederen. Ondanks alle verdraagzaamheid die de Oranje-loges zeggen te prediken, laat Groot-secretaris Williams zich bitter uit over de rooms-katholieken. De militanten onder hen die voor ge lijke burgerrechten ageren noemt hij „communistisch gezind". Williams: „de rooms-katholieken krij gen alle voordelen van de welvaarts staat maar zij zijn nooit tevreden. Hun ambitie is: één met de Ierse republiek". Hij vindt het griezelig dat een katho liek onlangs directeur-generaal is ge worden van de BBC. Hij vindt dat er erg veel katholieken in Engeland in de leiding zitten van en optreden bij to neel, televisie en in het horeca-bedrij- ven. Katholieke vrienden heeft Williams niet, wel buren en daar kan hij het best mee vinden, maar bij zich thüis vraagt hij die nieC De meeste leiders der Unionistische pgrtij zijn lid van een Oranje-loge. De loges zijn vertegenwoordigd in de raad van de Unionistische partij - het hoog ste lichaam ervan. Desondanks zegt de Groot-secretaris: „In de loges wordt nooit over politiek gesproken". Dat de Oranje-loges enorme invloed hebben in Ulster staat als een paal boven water. Dat steeds meer politie ke leiders ernaar hunkeren om de band tussen partij en loges door te snijden, ook. De felste tegenstanders der loges zeggen: „De eerste fascistische orga nisaties in Groot-Brittannie die van Ul ster het Oost-Pruisen van Engeland willen maken". LEVEN VOOR DIEREN EN SCHILDERIJEN WARSCHAU Door de droogte sinds begin juli in Polen zijn in dat land 16.000 branden ontstaan, die meer dan 6.500 hectare bos hebben vernield. Mo menteel staat 400 hectare in het noord oosten van het land en 30 hectare bij Warschau in brand. Nabijgelegen veen derijen worden bedreigd. Er begint tekort aan groente te ont- ftaan doordat de aanplant verdort. In het midden van het land staan veel ri viertjes droog, de dieren komen uit de bossen op zoek naar water. Het is in Polen sinds 1921 niet meer zo droog ge weest. BONN De rechtse nationaal-demo- cratische partij (NPD) heeft de aan koop bekend gemaakt van een huis in Bad Godesberg in de verwachting, dat de NPD bij de verkiezingen van 28 sep tember in het Westduitse parlement zal komen. Een woordvoerder voor de NPD wil de het adres niet bekend maken. Hij zei alleen, dat het in Bad Godesberg was, het centrum van de diplomatieke gemeenschap van Bonn en de zetel van veel buitenlandse ambassades. De NPD heeft haar hoofdkwartier in Hannover, maar verwacht na de ver kiezingen een hoofdkwartier in Bonn nodig te hebben. De leider van de paflij, Adolf von Thadden, heeft voorspeld dat de NPD 8 tot 12 procent van de stemmen zal krijgen -en zijn eérste afgevaardigden ln het parlement zal brengen. Hè, hè, mevrouw C. C. M. Swijser zit. Mannen die in de keuken vloerbedekking komen leggen maken altijd een hoop rommel en die rommel lijkt nog steeds erger als je bijna 84 bent. Maar het theelichtje staat nu weer op de juiste tegel op de ijskast en het keteltje met de greep naar rechts. En dan nu maar praten over haar schilderijen waarvan ze er kort geleden nog 50 per jaar maakte. Er zyn twee dingen vry belangrijk in het leven van mevrouw C. C. M. Swijser-'t Hart in Den Haag, de vrouw die getrouwd is geweest met een kleinzoon van de man die voor Den Haag de koninklyke stallen ontwierp en ook de bouwmeester was het plein 1813 in Den Haag. Die twee dingen zijn schilderijen en dieren. Schilderen en tekenen deed ze al toen ze negentien jaar was, maar ze is pas goed van start gegaan na de dood van haar echtgenoot. „Op advies van de dokter", zegt ze, „en dat was dan de tijd dat ik 's nachts tot 12 uur achter mijn ezel zat." Maar mevrouw Swijser schildert nog, bijna 84 jaar oud. Nu min of meer tégen het advies van de dokter in, maar goed. Ze klimt, zoals een paar jaar geleden nog, niet meer bij een drogist in de vensterbank om het Haagse Valckenbosplein uit de juiste hoek te kunnen schilderen. Maar ze liet zich onlangs nog wel even naar Soest rijden, om daar „Het nationaal rusthuis voor paarden De Paardenkamp" te bekijken en er ideeën op te doen voor twee nieuwe doeken. Die schilderijen van dat rusthuis voor „afgedankte" paarden in Soest hingen onlangs nog op een expositie, de Haagse Salon in de Pulchri Studio in Den Haag. „Ik vind dat paardenrusthuis enorm", zegt ze. „Ik ben er donatrice van en probeer zoveel mogelijk mensen er ook centjes voor op tafel te laten leggen. Ik ben trouwens lid van alle clubs die iets met dierenbescherming hebben te maken". „Zeg het maar niet tegen myn broer, want die vindt zoiets onzin. Hy vindt: dieren die niet meer van nut zyn voor de mens, moeten naar het abatoir. Maar dan laat ik me niet kennen hè. Zou jij het leuk vinden heb ik hem gevraagd, als ze jou na je pensioen naar de slachtbank brachten?" „Allicht niet, want hij kreeg na afscheid van zijn werk een reis naar New York aangeboden. Nou, mogen die oude paarden dan ook iets?" Dat mag ook, in Soest en mevrouw Swijser heeft ze geschil der. „Ik weet niet ééns of ik goed schilder", zegt de vrouw die vier maal een prijs won in wedstrijden die Talens uitschreef en van wie, naar ze terloops opmerkt, in die wedstrijden ooit eens een gouache is geweigerd „omdat het teveel beroeps was". Mevrouw C. C. M. Swijser-'t Hart in haar flat in Den Haag. MOSKOU In Moskou is een le gertje jonge Russen in actie om toeristen uit het Westen te verlossen van alles wat maar mogelijk is. Voor de zwarte-markthandelaren in 't cen trum van de Russische hoofdstad is de zomer de aangewezen tijd om voorra- raden aan te leggen voor de lange win ter die voor de deur staat. „Ik koop alles, wat wilt u verkopen zo benaderde 'n zwartharige jonge Rus, gehuld in coltrui, 'n stomver baasde Amerikaanse toeriste. Nadat zij hem duidelijk had gemaakt, dat met haar niet te handelen viel, ging de jongen vrolijk op zoek naar de vol gende klant. De overgrote meerderheid van de ge- improviseerde vriendschappen die tussen jonge Russen en buitenlanders worden gesloten draaien op den duur uit op een handelsvoorstel of een transactie waarbij de verhandelde waar meestal zijn weg wel vindt naar de illegale, maar bloeiende zwarte markt. Deze zomer zijn vooral boe ken en tijdschriften - vooral over sex of politiek - zeer gewild, maar bijna alles uit het Westen is goed voor de zwarte markt van Moskou. Zonnebrillen, sigaretten, schoenen, balpennen, cosmetica, ringen, dassen, manchetknopen, jazz-grammofoonpla- ten, radio's met een korte golf, ster ke drank, auto-accessoires, dameslin gerie, tassen van buitenlandse lucht vaartmaatschappijen, kleren van alle soorten en vanzelfsprekend dollars en andere Westers munten brengen ho ge prijzen op. De Rus die zich in dit soort verboden praktijken durft te storten moet een deskundig oog hebben voor het op merken van buitenlanders. In de meeste gevallen kan hij dat aan de schoenen bepalen. Geen enkele schoen uit het Westen lijkt op het Russische schoeisel. Over de omzet van deze on georganiseerde handel zijn geen cij fers beschikbaar, maar men mag aannemen, dat deze aanzienlijk is. Er zijn maar weinig buitenlandersdie een bezoek aan Moskou hebben ge bracht zonder willige kopers te heb ben ontmoet. Buitenlandse kranten zijn ongeveer 4 gulden waard en tijdschriften als „Playboy" brengen wel 40 gulden op. In de woningen van intellectuelen in Moskou is het heel normaal verboden boeken aan te treffen, van Henry Mil ler tot Svetlana Alleloejeva. Zij zijn bijna zeker voor het dubbele of het drievoudige van de kleinhandelsprijs op de zwarte' markt gekocht. De zwarthandelaren hebben gewoonlijk een „vaste route" in Moskou, Lenin grad, Kief of andere grote steden, waar buitenlanders worden toegela ten. Deze loopt meestal van de hotels in het centrum naar de grootste toe ristische attracties, zoals kerken en monumenten. Hun handelswaar ra ken zij gemakkelijk kwijt, omdat din gen uit het buitenland in de Russi sche maatschappij statussymolen zijn. De normale handelswijze is de toeris ten openlijk te benaderen (waaghal zen schromen niet het in het zicht van een politie-agent te doen) en soms wil de vriendelijke, jonge Rus alleen maar geld wisselen, waarbij hij vijf roebel voor een dollar biedt, een koers ruim vijf keer zo hoog als de officiële. De buitenlanders die hun spullen verkopen kunnen zich niet al leen een hoop extra geld, maar ook een hoop moeilijkheden op de hals ha len. De betrapte toerist loopt het ri sico uitgewezen te worden, en de Rus sische zwarthandelaar kan een ge vangenisstraf van twee jaar krijgen. Ter bestraffing van geldwisselaars be staat een speciale wet, die voorziet in straffen van drie tot acht jaar. Zij die schuldig worden bevonden van valutahandel op „grote schaal" kun nen zelfs de doodstraf krijgen. CHAMONIX Bij dc Mont Blanc is dinsdagochtend van een groep van acht jonge Italiaanse bergbeklimmers er een verongelukt en een gewond. De jongelui, afkomstig uit een dorp nabij de Noorditaliaanse stad Varese, maakten onder leiding van de parochie geestelijke een toch naar de Col du Géant. Zij passeerden een stilstaande skilift, die echter juist weer ging wer ken voordat zij voorbij kwamen. Een van de stoeltjes haakte achter het touw waarmee de alpinisten met elkaar wa ren verbonden, waardoor enkele van hen in een ravijn stortten. De leider, een 28-jarige kapelaan, kwam om het leven, terwijl een 19-jarige student met gebroken armen en benen in een zie kenhuis te Courmayeur moest worden opgenomen. öarys Van al zyn krygshelden en verheerlijkers van dc Franse vlag bemint Frankrijk Napoleon het meest. Sommige linksgezinde geschiedenis- schryvers mogen hem thans een „Pro- tofascist" nomen, de Fransen antwoor den hierop door bekenover hem te ko pen, afbeeldingen van d Napoliontische adelaar op de voorruiten van hun auto's te plakken en hun kinderen te kleden in T-shirts, opvallend versierd met het hoofd van Bonaparte. Want op 15 augustus is het de tweehonderdste ver jaardag van de geboorte van Napoleon en de Franse regering is druk bezig met de uitvoering van plannen om er een echt keizerlijke verjaardag van te maken. Aanvankelijk wist men niet helemaal zeker wat men zou doen. Men wilde eerst wel eens weten, hoe de Fransen van tegenwoordig over de keizer denken en daarom kreeg het Franse instituut voor onderzoek van de publieke opinie (IFOP) de opdracht na te gaan, hoe de openbare mening denkt over de man, die de mankracht van het land deed verbloeden, Frankrijk kleiner achter liet dan het was toen hij aan de nacht kwam en het beroofde van zijn geld middelen. Het instituut heeft gerapporteerd, dat 35 van de honderd personen Napoleon beschouwden als de grootste Fransman die ooit heeft geleefd. Er was eenvou dig geen concurrentie. Lodewijk XIV had maar vijf punten en Jeanne d'Arc en Karei de Grote hadden ieder drie. Het onderzoek heeft zich niet uitge strekt tot Charles de Gaulle, omdat hij een tijdgenoot is. Wat de FYansen het bewonderenswaardigste vonden met be trekking tot Napoleon was volgens het onderzoek het burgerlijk wetboek, dat hij Frankrijk gegeven heeft en dat nog altijd de basis is van het Franse recht. Zijn oorlogen hadden de minste sympa thie. Boeken over Napoleon kunnen in Frankrijk evenals boeken over de Burgeroorlog in de VS rekenen op een vaste lezerskring. Vele van die boeken worden blijkbaar gekocht om cadeau te geven. Ze hebben titels als: „Napoleon en de muziek", „Het borduurwerk van het Napoleontische tijdvak" en „Napoleon aan tafel". In het ernstige werk wordt Napo leon meestal geprezen als een op merkelijke figuur in de geschiedenis en een man, die de Franse revolutie heeft voortgezet, althans tot hij zich liet meeslepen door zijn keizerrijks aspiraties. Er wordt geen openlijke kritiek geoefend op de geslaagde Napoleon expositie in het Grand Palais te Parijs, waar op het ogenblik schilderijen en documenten worden tentoongesteld naast de blauw-witte veldtenten van de kei zer, zijn lange militaire jassen, die in de schouders smal zijn als een meis jesmantel, en zijn merkwaardige toilet artikelen, schrijfgereedschap en eet gerei, uitgevoerd in been, zilver en goud. Er zijn talrijke Fransen, die niets van hem willen weten. Zij redeneren dat Napoleon geen echte Fransman was en dat hij in werkelijkheid alleen verkleefd was aan het eiland Corsica, waar hij werd geboren. „Wat hij werke lijk van de Fransen dacht," zeggen zij, „Kan men lezen in zijn dagboeken: „Het afschuwelijkste volk dat ooit heeft geleefd". Andere critici zeggen, dat hij geld zuchtig was en wijzen op de bedra gen, die hij heeft uitgegeven om het huis van zijn moeder op Corsica te restaureren. Van de andere kant ver klaart een schrijver als André Mau- rois: „Er is nooit een man geweest, die beschikte over groter rijkdom men en minder heeft besteed voor zichzelf De belangrijkste en meest versprei de kritiek op Napoleon is, dat hij de idealen van de Franse revolutie heeft vernietigd. Voor Franse natio nalisten heeft Napoleon het land uit gemergeld en in een positie gebracht, die een weerspiegeling was van per manent verlies van de dominerende positie van Frankrijk in Europa. Een Franse geschiedschrijver, Hen ry Guillemin, merkt op: „Bake- praatjes over Napoleon schieten als paddestoelen uit de groyd; in verband met de tweehonderdste verjaardag van zijn geboorte beleven we dit jaar een festival van ongerijmde verhalen, een groot carnaval van leugens, huldebe tuigingen en rijmelarijen, die zich niets aantrekken van de waarheid. Want wat deze persoonlijkheid aangaat is de waar heid sinister. Sinister, onverkwikkelijk en verschrikkelijk". De Franse schoolkinderen krijgen na tuurlijk iets anders te horen. Da toon van een boek, getiteld „Napoleon, ver teld aan kinderen" van dezelfde schrij vers, die een geweldig populair kritisch boek over De Gaulle hebben geschreven is veel eerbiediger. De Gaulle zelf zou op 15 augustus te Ajaccio hebben gesproken als hij in april niet was afgetreden. Thans valt die taak toe aan Georges Pompidou.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1969 | | pagina 8