Nervi zal zijn plan in
Den Haag wel niet meer
gerealiseerd zien
't Kan ze daar niet schelen
wat je verdient.
Doe modern boodschappen;
aan de deur
Hoogbejaarde bouwmeester wordt telkens naar zijn
tekentafel gejaagd om ontwerp te wijzigen
Algemene Bank Nederland
Gratis
puzzel
Late wraak voor
zitten blijven
APRIL 1961
PAREL
„ONTWRICHTING"
ZEVENTIG METER
,MOTORRLOK"
Vroeger dacht ik altijd dat je
geld moest hebben om bij 'n bank
binnen te komen.
Maar da's gewoon onzin. Want toen
ze bij ons de salarissen via de bank
gingen betalen, keek die man bij
de ABN helemaal niet gek toen ook ik
Ti salarisrekening kwam openen.
't Kan ze daar niet schelen wat
je verdient, want ik heb bepaald geen
groot salaris. En toch betaal ik nu
mooi al m'n rekeningen via de bank
en betaalcheques heb ik ook.
Erg gemakkelijk allemaal.
Gek eigenlijk dat 'n heleboel mensen
aan die gemakken en die 334% rente
niet toekomen, omdat ze denken dat ze
voor de bank te weinig verdienen.
Eigenlijk zou iedereen 'n salaris
rekening bij de ABN moeten hebben
U ook.
thuisbezorgd door
uw moderne melkmcn
ZIMLSERVICE
WOENSDAG 3 SEPTEMBER 1969
GESOL MET EEN ARCHITECT
"PJEN HAAG Met de dag vermindert de kans, dat de befaamde Italiaanse
architect Pier Luigi Nervi zijn bouwplan-Schedeldoekshaven, thans een
verpauperd stukje Haagse binnenstad, gerealiseerd zal zien. De vrees is gewet
tigd, dat zijn bouwkundige kwaliteiten in Den Haag geen steen op elkaar zul
len brengen.
Keer op keer wordt de hoogbejaarde bouwmeester naar zijn tekentafel gejaagd
om zijn bouwplan, dat in de loop der jaren als pleister op de wonde zijn naam
heeft gekregen, te wijzigen.
Keer op keer zijn er instanties en
particulieren, die deze hoogleraar en
zijn opdrachtgever, EMS-directeur
Rcinder Zwolsman, dwars zitten. Ruim
veertienduizend vierkante meter kost
bare grond blijven onbebouwd en vor
men tussen Nieuwe Haven, Houtmarkt
en Spui een rottende kies.
Het is een oord geworden voor in de
avonduren flanerende prostituées, clan
destiene langparkeerders, een hobbelig
geplaveid busstation en wat ongere
geld goed in de vorm van groeiend af
val.
De ontwerper van een sportpaleis
voor de Olympische Spelen in Rome,
het Unesco-gebouw in Parijs en een
tentoonstellingshal in Turijn tobt al
een kleine tien jaar aan het Nerviplan.
Langzaam draagt hij zijn werk aan zijn
zoon Antonio over, die er wellicht een
groot aantal jaren mee voort kan.
In april 1961, toen de architect nau
welijks de zeventig jaar was gepas
seerd, betrok de NV Landbank hem bij
het project, waarvoor het Voorburgse
architectenbureau Lucas en Niemeyer
reeds een schetsontwerp had gemaakt.
De brave Italiaan zwierf een paar da
gen door Nederland, zag Euromast en
Lijnbaan, sprak met architecten in het
Rotterdamse Bouwcentrum en ontmoet
te ook Reinder Zwolsman.
Niet officieel liet de juist van de
grond komende Exploitatie Maatschap
pij aan het Haagse gemeentebestuur
een maquette zien. Een maquette met
een schouwburg voor negenhonderd
naar cultuur dorstenden, een hotel met
tweehonderd bedden en een kantoor
pand van zeventien verdiepingen. Win
kels, restaurants en garages stonden
Nervi voor de geest. Hoogte van het
kantoorpand: omstreeks honderdtien
meter.
Het project had een omvang even
groot als het Haagse Binnenhof, zou
tussen de veertig en vijftig miljoen gul
den gaan kosten en een glanzende pa
rel worden binnen de stadsgrenzen.
Vlijtig als immer begon het Haagse
gemeentebestuur panden en stukjes
grond te onteigenen, ervan overtuigd
dat Nervi binnen de kortste keren zou
zegevieren.
Dat onteigenen ging niet altijd
even vlot, want de bewoners van de
Schedeldoekshaven waren niet zo over
tuigd van een realisatie op korte ter
mijn. Van tijd tot tijd moest de ge
meente zich verdedigen in een kort ge
ding. Dat kostte geld en leverde verlies
op.
In juli 1963 voteerde de Haagse raad
voor aankoop van grond een kleine ne
gen ton met nog vijf ton aan te ver
wachten proceskosten. Een bakker be
streed de bouwvalligheid van zijn huis,
een handelaar in antiek weigerde voor
zijn winkel een nieuw pand en hier en
daar steeg de kribbigheid over het Ner
viplan tot de hoogte van het kantoorge
bouw.
In september 1964 was de hoogste
hoogte al opgevoerd tot honderddertig
meter. Een half jaar later had Nervi
daaraan nog eens tien meter toege
voegd.
Inmiddels bleek de commissie van
advies voor uitbreidingsplannen in de
provincie Zuid-Holland het helemaal
niet eens te zijn met het Nerviplan. De
commissie noemde het plan een ont
wrichting van de city, die zou leiden tot
heilloze verstoring van de reeds hoogst
bedenkelijke verkeerssituatie in Den
Haag.
Het waren meningen van voorzitster
mevr. mr. C. de Ruyter-de Zeeuw en
mr. H. van Riel, beiden Gedeputeer
den in de provincie Zuid-Holland en
deskundig op het gebied van ruimtelij
ke ordening.
Tot grote vreugde van gemeente en
EMS, werd het bouwplan in augustus
1965 door Gedeputeerde Staten van
Zuid-Holland toch goedgekeurd. De
bouwtijd zou drie tot vijf jaar zijn, de
kosten passeerden de honderd miljoen
en de Rijksgoedkeuring ontbrak. De
EMS bleef spreken over een hotel met
Hiltonallure. De ontwikkelingskosten
waren inmiddels ruim een miljoen gul
den.
Onder leiding van staatsraad mr. A.
L. de Block kwam op 21 juli 1967 de
Raad van State bijeen. Geoordeeld
moest worden of twee bezwaren tegen
het Nerviplan terecht waren.
De Bond Heemschut betoogde dat het
Nerviplan een aardig project kon wor
den genoemd, maar dat het niet ge
schikt was voor Den Haag. „De ge
meente is op de verkeerde weg. Des
avonds zal het gebouwencomplex een
troosteloze aanblik bieden en boven
dien wordt de Nieuwe Kerk in het
stadsbeeld weggedrukt", gromden de
Heemschutters.
Een rijschoolhouder betoogde dat het
niet aanging een nijvere ondernemer
uit zijn bedrijfspand te zetten. Hij
kreeg ongelijk, want tegen het plan
als zodanig had hij geen bezwaar.
De minister van Volkshuisvesting en
Ruimtelijke Ordening, ir. W. F. Schut -
de regering dus - adviseerde een toren
van hooguit negentig meter.
Het werd zeventig meter, want zo
was de uitspraak van de Raad van
State. Burgemeester en wethouders
van Den Haag vertelden zich te zullen
gaan beraden. Zwolsman deed hetzelf
de en Tweede-Kamerleden stelden vra
gen.
Minister Schut antwoordde dat aan
het bouwplan niets wezenlijks werd ge
wijzigd en professor Nervi verscheen
samen met zijn zoon Antonio opnieuw
in Den Haag.
Het gekrakeel over het Nerviplan
bleef in die periode tot einde 1968 be
perkt tot de financiën. Over een
schouwburg in het bouwplan werd hele
maal niet meer gepraat, maar wel wil
de de EMS vergoeding krijgen voor
reeds gemaakte architectkosten, rente
verlies en gestegen bouwkosten. Hoe is
nooit helemaal uit de verf gekomen.
In oktober kwam het tweede Nervi
plan in de openbaarheid. „Een ont
hoofd Nerviplan" was de algemene ge
dachte. Het leek sterk op de Notre
Dame in Parijs en werd door sommige
Hagenaars „het motorblok" genoemd.
Al gauw bleek dat ook dit plan nauwe
lijks kans van slagen had. Het zware,
massale karakter van het bouwwerk
moest worden ingetoomd.
Wederom toog de inmiddels hoogbe
jaarde Pier Luigi Nervi achter zijn te
kentafel aan de arbeid. Een deel van
de gevel aan de zijde van de Kalver
markt moest twintig meter worden ver
laagd. Dat was een wens van de Haag
se overheid, die daarover anderhalf
uur confereerde met de heer Zwols
man
Deze vertelde dat de bouwtijd op drie
jaar was gesteld en de kosten om
streeks de 125 miljoen gulden zouden
zijn. Over een hotel met Hiltonallure
werd niet meer gesproken en ook Pan
American Airways had zich als beleg
ger teruggetrokken.
„Wel jammer, maar er zijn voldoen
de beleggers en adspirant-huurders
overgebleven", zei de heer Zwolsman.
Zijn ogen achter een zwaar brilmon
tuur keken zorgelijk.
Het derde Nerviplan heeft thans de
tekentafel verlaten. In plaats van het
forse middenschip komen een galerij
en een middenbouw, die voorzien zullen
worden van ruime patio's. Aan één zij
de blijft een hoogte van zeventig meter
gehandhaafd.
De aandeelhouders van de EMS stel
den tijdens de jaarvergadering vragen
over het derde Nerviplan. Ook over de
kosten, die de 125 miljoen gulden reeds
lang zijn gepasseerd, over het geld dat
de ontwikkeling van het project nu al
heeft opgeslokt en over de investerin
gen die in de loop der jaren zijn ge
daan. De beide laatste worden door
deskundigen resp. geschat op vier en
vijftien miljoen.
Pier Luigi Nervi, EMS-directeur
Reinder Zwolsman, het Haagse ge
meentebestuur en een handvol finan
ciers blijven hopen op een betere toe
komst. Een lange weg moet nog wor
den afgelegd. Veel instanties kunnen
ook dit derde Nerviplan om zeep hel
pen.
Foto boven: Maquette van het derde plan-Nervi.
Foto onder: De schedeldoekshaven zoals hij er vandaag bij ligt in Den Haag.
BERLIJN Wegens een bomalarm
hebben dinsdag de leerlingen van twee
middelbare scholen, die in hetzelfde
gebouw zijn gevestigd, in West-Berlijn
vrij gehad.
Een onbekende vrouw had de brand
weer telefonisch meegedeeld, dat haar
echtgenoot met een zelfvervaardigde
bom de echtelijke woning had verla
ten en van plan was het schoolgebouw
in de lucht te laten vliegen. Hij was
daar vroeger op school geweest, was
eenmaal blijven zitten en wilde nu
„wraak" nemen.
De politie heeft het schoolgebouw
grondig doorzocht, maar vond niets.
Naaste familie van enige van de 17
mensen die in de tweede wereldoorlog
in Filetto zijn terechtgesteld, hebben
een Oostduitse advocaat in de arm ge
nomen voor de vervolging van bis
schop Matthias Defregger.
Het is de bekende advocaat Fried-
rich Kaul, die volgens het Oostduitse
persbureau A.D.N, van plan is aan de
officier van justitie in Frankfort, Die
trich Rahn, bewijsmateriaal over te
leggen waaruit zou blijken dat mgr.
Defregger vrijwillig ingestemd heeft
met de terechtstelling van de 17 dorps
bewoners als vergelding voor aanval
len door partisanen op Duitse mili
tairen.
Dèt is de service van uw
moderne SRV melkman I
Al uw zuivelprodukten
en levensmiddelen
bij u thuisbezorgd.
En altijd met
geweldige
aanbiedingen I
en win éón van de vele
prachtige luxe houten
edammer kaasvormen.
Bij aankoop van kaas
een gratis kaastoto-formulier
bij uw 3.R.V. Melkman-Kaasspecialist.
Gratis originele
SRV- puzzel bij
2 flessen
Fruxano-sinas
f 0,68.
