Kloos als boze boeman Is deze overheid een oneerlijke concurrent? CDU zoekt het in schone leuzen en zilvergrijs haar De Callas van de SPD prikt graag met de floret Adolf von Thadden speelt op de communisten-angst DUITSLAND GAAT KOMENDE WEEK ZONDAG TER STEMBUS Simpel Vrouwen Zakelijk Partijlid Economisch Onzin Het enige NVV-voorzitter Kloos is boos en zijn stem Is luid genoeg dat heel Nederland zijn gramschap kan horen. Hij is boos op minister Roolvink en wat hij noemt diens „knevelwet" en hij is niet minder boos op zijn vakbondscollega's In de Tweede Kamer omdat ze niet unaniem die „kne velwet" afkraken. En dus slingert hij hen alle mogelijke dreigementen naar het hoofd met de bedoeling toch nog zijn zin te krijgen. Waarbij hij zelfs de toch zo begeerde nauwe samenwerking tussen NW en de beide confessionele vakbon den op het spel zet, want hij heeft zijn collega's-voorzitter niet In zijn dreigende taal gekend. De woede van Kloos richt zich tegen de nieuwe loonwet die minister van Socia le Zaken B. Roolvink (ook afkomstig uit de vakbeweging) heeft ingediend en die de spelregels bevat volgens welke het loonoverleg in Nederland gespeeld moet worden. In die spelregels nemen de So ciaal-Economische Raad en de Stichting van de Arbeid een plaats in, maar opzet is toch wel het spel zoveel mogelijk door de onderhandelende partijen te laten spe len. Alleen., minister Roolvink wil zich het recht voorbehouden in moeilijke tijd te kunnen ingrijpen en terug te keren naar het geleide loonsysteem waarbij al le collectieve arbeidsovereenkomsten ter goedkeuring moeten worden voorgelegd dan wel getoetst. HIJ is bereid dat ingrij pen met allerlei waarborgen te omkleden zodat er geen kans Is op machtsmisbruik van de zijde van de overheid maar dit artikel 11 schrappen., neenl Dit nu neemt de heer Kloos zijn vroe gere vakbondsbroeder uiterst kwalijk en daarbij zal ongetwijfeld een rol spelen dat hij geen greintje vertrouwen heeft in deze minister. Bouke Roolvink is - al ve le Jaren geleden - tegen de zin van zijn toenmalige collega's staatssecretaris van Sociale Zaken geworden en ze hebben hem dat nooit helemaal vergeven. Boven dien vinden ze hem te pietepeuterig, een man die zich blind staart op een half pro centje zus of een kwart procentje zo. En toegegeven moet worden dat minister Roolvink wel eens die indruk maakt. Desondanks geloven we dat hij gelijk heeft waar het de opzet van de nieuwe loonwet betreft. De regering móet op een gegeven moment de mogelijkheid heb ben om de lonen te temperen als het al gemeen belang dat vraagt. En de beoor deling daarvan is aan regering en volks vertegenwoordiging en niet aan de vak centrales of aan de SER. Het lijkt ons trouwens toe dat de heer Kloos zichzelf en zijn vakcentrale over schat. Vakcentrales zijn niet overbodig - allerminst. Maar ze dienen wel te besef fen dat het loon van de arbeider niet meer hèt kardinale punt is in de zorg voor het welzijn van de Nederlandse bur ger. Een rechtvaardig loon voor de werk nemer is nog altijd belangrijk - maar een vakcentrale die de belangrijkheid daarvan overtrekt Is bezig zichzelf te overleven. Onderstaande brief ontvingen we van een onzer lezers die om (voor ons accep tabele) zakelijke redenen zijn stuk onder tekent met „Een belastingbetaler". Om dat we dat allemaal zijn is dit Ingezonden stuk de moeite van een nadere beschou wing waard. Deze belastingbetaler schrijft: Onderstaande grieven zitten mij al lang dwars en ik wil deze nu maar eens kwijt. Aanleiding daartoe zijn uw artikel in de reeks voorbeschouwingen op Prins jesdag dat als titel droeg: „Grootste op gave voor kabinet in komende jaar", met daaronder vetgedrukt: „Strijd tegen loon- en prijsspiraal" en verder de advertenties van de PTT (een overheidsbedrijf) en „Rijksoverheid vraagt" met in dezelfde ad vertentie „Rijksoverheid biedt". Wat is nl. het geval. In de eerstgenoem de advertentie biedt men voor adminis tratief werk bij de PTT voor jonge men sen van 17 jaar met MULO-diploma of MAVO-4 een bruto aanvangsalaris van f 358. Daarbij blijft het echter niet, er komen nog extra's bij: 1e Pensiontoelage van f 115. 2e Reiskostenvergoeding voor gezinsbe- zoek, 1 x per week, gemiddeld te becij feren op f 10 per week, laag berekend f 40 per maand. 3e Vakantietoeslag 6 pet. (dit is gebrui kelijk maar telt voor de becijfering mede kosten f 21,50 per maand). 4e AOW en AWW premies per maand komen voor rekening van PTT (kosten 10 pet is f 35,80). Afgezien van sociale lasten, die door elk bedrijf voor zijn werknemers worden betaald en/of gedeeltelijk door de werk nemer, komt dit op een bruto loon (of zo u wilt uitgave) voor de PTT te betalen van 358 115 40 21,50 35,80 f 570,30. Nu vraag ik u: 1e Welk bedrijf In de particuliere sec tor kan dit voor een werkkracht die nog alle praktische kennis moet opdoen, op verantwoorde wijze uitgeven? 2e Bent u het met mij eens dat hier de belastingbetaler opdraait voor een ge val van oneerlijke concurrentie van de overheid t.o.v. het particuliere bedrijfsle ven? 3e Dat met een gedeelte van de op brengst van de belastingen van het be drijfsleven, ditzelfde bedrijfsleven becon curreerd wordt door de overheid? 4e Elke regering na de oorlog een hu maner oorlog heeft verklaard aan de loon- en prijsspiraal onder de slogan die steeds aan het bedrijfsleven wordt voorgehou den: „Houdt de lonen in de hand, houdt de prijzen in de hand"? 5e Dat de overheid zelf het voorbeeld behoort te geven, doch dit absoluut niet doet? 6e Wanneer een ondernemer met ver lies werkt door te grote uitgaven, men (wanneer het nog niet te laat is) een ef ficiency-bureau inschakelt om na te gaan hoe men door reorganisatie het bedrijf weer gezond kan krijgen, doch dat dit bij de overheid doorgaans niet gebeurt, omdat het veel eenvoudiger is om de be lastingen of tarieven te verhogen, met het gevolg dat men de loon- en prijsspiraal weer in beweging zet? 7e Dat het bedrijfsleven ook makkelijk dit soort lonen kan betalen, als in het be gin genoemd, doch dat dan haar winst marge zal moeten stijgen, wat door con currentie en prijsstop niet mogelijk is? Was dit wel mogelijk, dan zou die prijs spiraal weer doorbroken worden. 8e Dat de netto lonen van de overheid, door de betaling van AOW en AWW In onjuiste verhouding worden beïnvloed? 9e Dat de PTT makkelijk aan een winst van f 190.000.000 kan komen als men de winst van het ene onderdeel niet gebruikt om het verlies van het andere onderdeel op te vangen, doch de psychologische fout maakt (die door regering en Kamer wordt gedekt) de tarieven van de post met 25 pet. te verhogen en ook de abonnements gelden van de telefoondienst (die toch een forse winst maakte van f 109.000.000) te verhogen? 1oe Dat minister Bakker geen eerlijk antwoord gaf op de TV, Nederland I, In AVRO's Televizier op 11 september j.l. aan de heer Peereboom, toen hij zei dat ,,de winsten worden gebruikt om Interne investeringen te financieren ten gerieve van de gebruikers" doch zich niet reali seerde dat deze winsten ook gedeeltelijk worden gebruikt om het particuliere be drijfsleven (te zamen grootgebruiker) te beconcurreren op de arbeidsmarkt? 11e Minister Bakker's opmerking dat de PTT in Nederland nog op 2 na de goedkoopste was in Europa kant noph wal raakte omdat de manier om inkomsten voor de staat (overheid) te verkrijgen, in vele landen verschillend zijn? 12e De PTT en de Rijksoverheid (zich goed bewust van de oneerlijke concurren tie) reeds zover gevorderd zijn dat zij dit in deze, in de aanvang genoemde adver tenties, openlijk toegeeft met de zinsne den „wat betekent dat u meer geld in handen krijgt dan in menig andere be trekking met hetzelfde salaris" en „De Rijksoverheid biedt de grootste verschei denheid aan werk- en studiemogelijkheden en promotiekansen" Als wij zo doorgaan kan er in de toe komst nog bij vermeld worden: „Want wij maken de balans altijd sluitend, zo nodig winstgevend, door belastingverho gingen tariefsverhogingen enz., welke wij gedekt weten door regering en parlement." Laatste vraag: welke politieke partij durft hier iets aan te doen door in het partijprogram niet alleen te schrijven, doch in de praktijk ook met daden te to nen dat het hun ernst is te stellen, dat de overheid het voorbeeld behoort te geven door de lonen in de hand te houden, spe ciaal In de leeftijd van 15-24 jaar (24 jaar minimumloon) dan volgt het bedrijfs leven wel. Wil men dit niet, dan wil ik de duidelijkheid bevorderen door te stel len: „Politieke partijen (te zamen vor mend regering en parlement) schei uit met woorden maar toon door daden, dat het u ernst is met het loon- en prijsbe leid. want anders volgt er een nog grotere chaos en zal het Nederlandse volk, dat u vertegenwoordigt, het gelag moeten be talen en wat daarvan het gevolg is zult uzelf ondervindenl" Een belastingbetaler Deze brief van een belastingbetaler is een curieuze brief. Al heel vele malen hebben wij overheid en overheidsinstellin gen horen klagen dat het particuliere be drijfsleven de mensen bij hen wegzuigt, omdat in het bedrijfsleven nu eenmaal meer wordt betaald (voor het eerst ma ken we mee dat de omgekeerde beschul diging wordt geuit). Toegegeven: de over heidsmachten betroffen over het alge meen de hogere functionarissen die in de particuliere sector inderdaad aanzien lijk hoger gehonoreerd worden dan In overheidsfuncties maar ook voor het middelbare en lagere personeel kwam de overheid toch dikwijs maar heel moei lijk aan haar trekken. Nu dan lijken de rollen omgekeerd en valt dus de beschuldiging dat de overheid oneerlijke concurrentie pleegt tegenover het bedrijfsleven. Sterker: dat de overheid door haar personeelspolitiek haar eigen anti-lnflatiebeleid ondergraaft. Zijn deze beschuldigingen Juist? Onzerzijds twee op merkingen: 1. De PTT is een dienstverlenend be drijf dat niet gemist kan worden, een samenleving zonder post, zonder tele graaf, zonder telefoon is niet meer denk baar. Die PTT functioneert niet al te best niet door gebrek aan efficiency want er hebben zich al heel wat efficien cy experts over gebogen - maar vooral door gebrek aan personeel. Neemt men als uitgangspunt dat de PTT wèl goed moet functioneren en in onze samen leving is dat het énige uitgangspuntl- dan moet er iets gebeuren in die perso- neelssector. Heel ronduit gezegd: dan zullen de arbeidsvoorwaarden zo aantrek kelijk moeten zijn dat er personeel' op af komt. Wellicht ook uit de particuliere sec tor. Daar is men dan nu mee bezig en wij zullen er de PTT niet hard om vallenl 2 Er is dus sprake van concurrentie - is het ook oneerlijke concurrentie? „De PTT heeft het gemakkelijk - zo stelt de briefschrijver - want de belastingbe taler moet toch dan ook het tekort betalen. Terwijl een ondernemer bij een blijvend tekort een faillissement onder ogen moet zien". Deze argumentatie lijkt ons wat overtrokken. Er is geen enkele onderne mer die niet zijn gestegen (loon) kosten ook in de prijzen doorberekent - waar komt anders de voortdurende stijging van prijzen vandaan? Toch niet alleen omdat de grondstofprijzen aan schommelingen onderhevig zijn? Inderdaad grijpt soms de overheid in zoals onlangs met de prijsstop. Maar het lijkt ons toe dat sommi ge ondernemers het daar ook naar ge maakt haddenl De algemene ervaring is toch wel dat de overheid terdege rekening houdt met factoren zoals die nu ook bij de PTT spelen. Een heel andere vraag is of het door de briefschrijver becijferde loon van f 570,30 voor jonge mensen van 17 of 18 jaar die zo van school komen, naar objectieve maatstaven gemeten te hoog is (daarbij rekening houdend dat ze in een andere plaats gaan wonen en dus In pension moe ten). Eerlijk gezegd geloven we dat on der die omstandigheden er toch nog niet veel te sparen overblijftl Ook het argu ment dat ze eigenlijk nog alles moeten leren spreekt ons niet zo erg aan. We zijn geen voorstanders van „studieloon", ook al zijn er goede argumenten voor aan te voeren. Maar dat het bedrijfsleven in sommige gevallen meer behoort te doen aan de vorming van zijn jonge medewer kers is moeilijk te weerspreken. Daar is geld mee gemoeid maar als het goed gedaan wordt is het goed besteed geld. Ook bedrijfseconomisch bezien! REDACTIE Eind rolgende week, op zondag 28 september, wenkt bt) onze oosterburen de stembus38,7 miljoen stemgerechtig den kiezen dan een nieuw parlement, en in zekere zin een nieuwe regering. Deze verkiezingen worden spannender en ongewisser dan ooit Het wordt dit keer een strijd om de macht tussen de beide grote partijen, de christen-democra ten en de sociaal-democraten, in een grondig gewijzigd po litiek landschap. De Bondsrepubliek heeft in de laatste jaren een tijdperk af gesloten. Voorbij is de twintigjarige periode van Adenauer en Erhard, de tijd van de na-oorlogse opbouw en de koude oorlog. In een wereld, waarin de grote mogendheden zoeken naar een vorm van coëxistentie, misschien zelfs ontspan ning» ligt het herstelde Duitsland wat vreedzaam aan de grens tussen West en Oost. Voor het eerst regeren sociaal-democraten mee in Bonn, voor het eerst heeft het land een sociaal-democraat als staatshoofd gekregen. De destructieve rebellie van de jeug dige „buiten-parlementaire oppositie** aan de linkerzijde, en de agressieve opmars van de rechts-radicale „nationaal-de- mocraten" heeft de traditionele politieke balans in gevaar gebracht De spannendste vraag van deze verkiezing is, of de CDU, de oppermachtige „staatspartij" na een heerschappij van twintig jaar nu wellicht van haar voetstuk wordt gestoten. De campagne om de gunst van de kfozeti woedt In deae weken in volle hevigheid. Bondskanselier Kiesinger, de stemmenmagneet van de CDU, trekt dag in dag uit het land door, overal toespraken houdend, overal handen schud dend, alles naar Amerikaans model. De socialisten doen het al niet anders partijleider Willy Brandt, minister van Eco nomische Zaken prof. dr. Karl Schiller overal komen ze tot in de kleinste dorpen toe, grote problemen en kleine pro blemen besprekend, ieder op zijn eigen manier. En dan is er ook nog Heer Adolf von Thadden, de Führer van de NPD, compleet met knokploeg en een versterkte glazen kooi als podium om hem te bestermen tegen de rotte eieren en an dere projectielen. Laten we hen allen eens even volgen in deze verkiezingscampagne. Tot lering en ook wel een beetje tot vermaak Het bruidje is gehuld in een wolk van tule en dromerig streelt zij haar bruidsboeket. Daaronder lezen wij „Alles wat wij doen, doen wij voor de toekomst van onze kinderen Reclame voor een damesweekblad Neen, verkiezingspropaganda voor de Westduitse Christen-Democrati sche Unie. Eigenlijk is zij nooit een hechte politieke partij geweest, deze CDU. Ze is een heterogeen verzamelbek- ken van allerlei richtingen, groepen en belangen, verenigd onder een va ge christelijk-traditionele vlag. Een partij met massa's kiezers, weinig le den en niet eens een echt beginsel programma. De CDU heeft intussen de teke nen des tijds verstaan en probeert zich te moderniseren. Zij is plotse ling met een actieprogramma geko men en daarin staat opmerkelijk weinig over christendom, maar het schetst des te meer verlokkelijke so ciale perspectieven voor bredere volksgroepen. Bij 't gevecht om de kiezer echter vertrouwt de CDU in de eerste plaats op emotionele leuzen en simpele propagandafoefjes. Niet minder dan drie reclamebureaus hebben de „Oude Tante", zoals de partij wel eens wordt genoemd, geadviseerd bij haar Verkiezingscampagne. De christen-democratische ver kiezingspropaganda concentreert zich op drie gevoelige punten van de burger: vrees voor het verlies van welvaart en baantje, vrees voor de jeugdige oproerkraaiers van links en vrees voor de boze Russen. Het grote geneesmiddel dat de partij aanbiedt voor deze drie kwalen is het wijze gelaat van grootvader Kiesinger met zijn vertrouwenwek kende grijze haren. In vele verkiezingsadvertenties zien we de curven van het natio nale inkomen steil omhoog gaan. „Dit succes wordt bewonderd door heel de wereld." „Houd dit succes aan uw kant!" Bondskanselier Kiesinger zien we. met soevereine vanzelfsprekendheid naast een zekere Richard Nixon staan. „Kiesinger is in de hele we reld een symbool voor Duitsland. Als gelijke onder gelijken verkeert hij met de grote mannen van de we reld". „Ministers komen en gaan" (sociaal-democratische prutsers vooral) maar „de bondskanselier is de man waar het om gaat". Aldus psychologisch gesteund trekt Kurt Georg Kiesinger (65) op ver- kiezingstocht. Een militaire heli kopter tilt hem in een paar weken naar vierhonderd verkiezingsbijeen komsten door heel West-Duitsland De intellectuele Kiesinger, minnaar van literatuur en wijsbegeerte, volgt in deze verkiezingsdagen zelfs solda ten op veldoefeningen, en hing bij de marine, met een zeemanspet op, de pekbroek uit. Door zijn tegenstanders wordt Kie singer dikwijls „de mooiprater uit Stuttgart" genoemd, de „eeuwige aarzelaar" en de „steracteur met de zilvergrijze slapen". Sinds het begin van de zomer heeft de kanselier zich overduidelijk een nieuwe spreek trant aangemeten, om bij het kie zersvolk elke indruk van een in de politiek verdwaalde kamergeleerde te vermijden. Geen subtiele citaten van buitenlandse filosofen, geen ge distantieerde bespiegelingen zoals vroeger. Nu zijn zijn stellingen sim pel, zijn zinnen kernachtig. Zijn nieu we spreektoon is beheerst-hartstoch- telijk en zijn handgebaren zagen van dik hout planken. Het is allemaal voortreffelijk gepresenteerd, maar het is alleen Kiesinger niet. Kiesinger spreekt graag over het economisch succes, de welvaart die in geen geval in gevaar mag komen. Of over de Oostduitsers, die „acht tien miljoen Duitsers in communisti sche gevangenschap..." Hij concen treert zich op de buitenlandse poli tiek en pleit voor een verenigd Euro pa, dat min of meer op eigen benen moet staan als Amerika straks de handen vol heeft aan het Rode 'en het Gele Gevaar. De tesaamgestroomde burgerij zilveren Kiesinger huivert bij dit visioen van de boet prediker, koestert zich tegelijkertijd in de vertrouwde warmte van het Welvaartswonder, en zal men in derdaad stemmen op deze bondskan selier „waar het om gaat"? Zeker is dat de stijlvolle regerings chef altijd nog een magische figuur is voor zeer velen. Niet in de laatste plaats voor de vrouwen, die ditmaal meer dan de helft van het kiezers korps uitmaken. Daarom zei de (sociaal-democra tische) minister van justitie, Horst Ehmke (42), bitter: „Ongetwijfeld is Kiesinger een mooie main. Maar op 28 september wordt er een parle mentsverkiezing gehouden en géén schoonheidswedstrijd..." Wilde stakingen teisteren de staal industrie in de Ruhr, de mijnbouw van het Saarland. Op zijn ministe rie in Bonn maakt professor Karl Schiller nog langere werkdagen dan gewoonlijk. Maar in Kamen bij Dortmund een noodlijdend mijn werkersstadje dat in een paar jaar is opgebloeid tot een fleurige stad met veel lichte industrie wach ten de mensen ongeduldig op de aangekondigde komst van de mi nister. Tien over zes daar daalt einde lijk de wentelwiek uit de zomerblau we avondhemel. De zwiepende rotor bladen wervelen een onopgemerkte vuilnishoop omhoog en wolken van oud papier vliegen de plaatselijke politici om de oren. Daar is hij dan: Karl Schiller, het wonderkind van de sociaaldemocraten, dat wel de „Callas van de SPD" wordt ge noemd. Een grijsblauw pak, kort geknipt haar, slank, een jongeman ondanks zijn 58 Jaren. Hij glimlacht verge noegd en lijkt na een lange werkdag nog zo fris als een hoentje. Applaus, kinderen zwaaien met vaantjes. De minister leunt achter over in de autokussens, een buikige ageht plukt kleuters weg tussen de startende wagens. Op het marktplein met de histori sche vakwerkhuizen, wachten twee duizend mensen. „Mooie opkomst!" fluisteren partijfunctionarissen. Schiller spreekt met zakelijke ar gumenten en als altijd met professo rale helderheid. Een grap nu en dan, een spottende floretsteek naar de christendemocraten, zijn zijn enige concessies aan de verkiezingsstrijd. „Wij bieden zakelijk onze prestaties en ons partijprogramma aan. Wij willen een duidelijke, klare confron tatie, géén wegpraten van proble men". Wij, sociaaldemocraten, zo zegt hij kort samengevat, brachten de vre- des- en ontspanningspolitiek tegen over Oost-Europa. Als nu sociaalde mocratische politic! naar Moskou reizen, is dat niet om te „bedelen om een glimlach van Breznjef", zo als de christendemocraten beweren. Willy Brandt is de beste minister van buitenlandse zaken die ons land ooit heeft gehad. Hij heeft Duitsland weer aanzien gegeven in de wereld en hij moet bondskanselier worden applaus.... Hallsteindoctrine? „Als een land als Cambodja Oost-Duitsland er kent, ben ik van oordeel dat wij on ze ambassadeur juist niet moeten te rugtrekken, maar integendeel onze beste man daarheen moeten sturen om tegenover de vertegenwoordigers van Mijnheer Ulbricht het vrije Duitsland te representeren". Professor Schiller garneert zijn college met de puntige handgebaren van een dirigent voor een goed inge speeld orkest. Hup die violen, kom die fagotten, zo gaat het goed; bij de kwikzilverige professor lijkt al tijd alles goed te gaan. de crisis van 1966 worden overwon nen, waarvan de christendemocra ten nu beweren dat zij er nooit is geweest. „Tien jaar mijnbouwcrisis hebben we gehad onder de christen democraten. Wij, sociaaldemocraten, hebben het Revier in de twee jaar er weer bovenop gebracht". Wilde stakingen? Gevolg van de oververhitting der conjunctuur, die niet nodig was geweest als Kiesin ger zich niet halsstarrig had verzet tegen Schillers plan tot opwaarde ring van de markt. „Nu blijkt dat ik, de koppige Schiller, helaas ge lijk heb gehad". „Ik acht de wens naar loonsver hogingen begrijpelijk, maar wilde stakingen zijn daartoe een schade lijk middel dat terugslaat op ons al lemaal". Economisch gaat het Duitsland nu beter dan ooit, zo betoogt hij verder, maar daarvoor moest wel degelijk Doch Kiesinger, zo zegt deze, wenst geen revaluatie, ook al zou hem dat zijn kanselierschap kosten. Welnu, vrienden, daarbij kunnen we hem straks bij de verkiezingen een handje helpen! daverend gelach... Tot slot: „gelegenheid tot vragen- Callas Schiller stellen". Opwaardering van de mark? Blijft noodzakelijk. Waarom bent u niet afgetreden als u het zo oneens bent met Kiesin ger? We wilden niet negen minis teries overlaten aan die diletanten van de christendemocraten. Gaat u straks toch weer naast Strauss op de regeringsbank zitten? Zorg maar door uw stembiljetten dat dat niet meer nodig is! Een baardige jongeman: „Waar om bent u pas in 1945 socialist ge worden, en in de Hitlertijd partijlid geweest?" Schiller: „Omdat wij ouderen uit die tijd lering hebben getrokken. Het was geen tijd om trots op te zijn. Slechts weinige ouderen en daar behoor ik niet toe kunnen wél trots zijn: dat zijn de verzets strijders" applaus voor een eer lijk antwoord. De professor heeft zich weer «en meester getoond op alle politieke wa pens, maar hij blijft de floret prefe reren boven de aabeL Adolf von Thadden kijkt neer op een schreeuwend publiek en procla meert met hese stem dat zijn recht se NPD een „democratische partij" is. „Leugens, leugens roept een honderdtal betogers in de zaal. Von Thadden houdt vol, het lawaai trotserend „Er staat niets in ons program dat de beschuldiging recht vaardigt dat we vóór een dictatuur zijn of tégen een bepaald ras „Weg met de nazi's brullen de betogers. Een jongen met een fraaie baard blaast kalm zeepbellen in de richting van Von Thadden. „Kin derspel zegt deze boos. Hij heeft overigens reden om niet al te best te spreken te zijn, want zijn campagne van twee dagen in de staat Hessen is van de ene ramp in de andere gevallen. Het begon allemaal heel rustig in Neustadt, een klein plaatsje aan de oever van de Main. Tè rustig eigenlijk want er waren maar nauwelijks tien NPD- leden aanwezig om hun leider te be groeten. Voor de avond stond er een openlucht-bijeenkomst op het programma in Frankfort maar het stadsbestuur verbood die uit vrees voor gewelddadigheden van linkse studenten die een tegenbeto ging op touw wilden zetten. Daarom alleen maar een persconferentie. Von Thadden: „Een partij moet het recht hebben op politieke vergade ringen. De kranten nemen onze ad vertenties niet op zo wordt het ons onmogelijk gemaakt openbare bijeenkomsten te beleggen. Verbods bepalingen als deze maken het ons onmogelijk om onze campagne op gelijke basis als de andere partijen te voeren!" De volgende dag Darmstadt Driehonderd politiemannen met hon den en een waterkanon hadden het plein afgegrendeld waar Von Thad den zou spreken. Zijn speciale po dium stond al opgesteld met de versterkte glazen kooi om hem te beschermen tegen projectielen. Von Thadden: „Je moet je wel sterk concentreren wil je een pokergezicht kunnen bewaren als het glas be smeurd is met eieren!" Dan, eer uur voordat de bijeenkomst zal be ginnen, maakt de politie bekend dat de burgemeester de vergadering verboden heeft omdat hij vreest dat de openbare orde zal worden ver stoord. Boze beschuldigingen van NPD-leden: „De politie gebruikt de wet om de democratie te torpede ren!" Die avond drinkt Adolf von Thad den een whiskey-on-the-rocks in het huis van Ulrich Kaye, voorzitter van de partij-organisatie in Hessen. Met zijn lengte van een meter tach tig en zijn gewicht van honderd ki lo is hij, zelfs in zijn gekreukelde bruine pak, een imposante figuur. Een teleurgesteld man omdat hij op zijn hele tournee in Hessen niei veel meer dan tien kiezers heeft gesproken? „Helemaal niet!" zegt hij. „De onzin die hier in Darm stadt en in heel Hessen is gebeurd, leert het volk wat er aan de hand is. Wij zijn een democratische par tij in een democratisch land en er is niemand die een herhaling wil van het Nazisme of dictatuur. Al dat gepraat dat Duitsland grote schade zal lijden als de NPD in de Bondsdag komt is het onvermijde lijk resultaat van het luide en kwaadaardige geschreeuw dat wij een nieuwe Nazi-partij zijn. Als de NPD een jaar in de Bondsdag zit zal de hele wereld zien dat die theorie onzin is!** Von Thadden rekent er vast op dat zijn partij acht tot twaalf pro cent van de stemmen op zich zal verenigen en op zijn minst veertig zetels in de Bondsdag zal bezetten (van de 496). In vijf jaar tijds heeft de partij zetels veroverd in zeven van de parlementen der deelstaten en zij kan zich de sterkste rechtse partij noemen sinds de val van Hit- Iers derde rijk. Waar de stemmen vandaan moeten komen? Von Thad den verwerpt de theorie dat de NPD haar stemmen krijgt van vroe gere Nazi's en van hen die ontevre den zijn omdat zij geen aandeel heb ben gekregen in de algemene wel vaart. „Als we op zulke kiezers moe ten rekenen krijgen we geen stem men genoeg", zegt hij. „Er is volle werkgelegenheid en geen econo mische crisis. Maar achter het blin kende gordijn van onze welvaart gaat een ontbinding van het gezag schuil!" Daarbij speelt hij op de angst voor het communisme. Alles wat naar links zweemt: de zoge naamde extra-parlementaire opposi tie, de socialistische studenten-orga nisaties, andere links® groeperingen ze worden in zijn ogen allemaal door communisten geleid. Maar of dat speculeren op angst voldoende zal zijn om de vijf procent te halen die ook de NPD nodig heeft om zwaargewicht Von Thadden straks in Bonn zetels te kunnen be zetten, wordt door de meeste poli tici betwijfeld. Men gelooft dat het Duitse volk er wel heel duidelijk van doordrongen is dat een intrede van de NPD in het parlement het aanzien van Duitsland in de wereld ernstig zou schaden. De volgende dag probeert Von Thadden het nog eens in Hanau maar ook daar wordt hem het spre ken onmogelijk gemaakt door hon derden betogers. Eén van hen: „In 1933 deden we niets en lieten we de Nazi's aan de macht komen. Dat mag niet weer gebeuren. Misschien is het niet democratisch wat we doen maar het proletariaat moet de ze middelen wel gebruiken in de strijd tegen het fascisme!" En een duidelijk zeer nerveuze ordebe waarder van de NPD: „U kunt zien dat het communisten zijn. Het zijn dit keer niet de fascisten die Duits land te gronde richten, maar het is deze rode terreur I"

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1969 | | pagina 12