Kloos als boze boeman
Is deze overheid
een oneerlijke
concurrent?
CDU zoekt het in schone
leuzen en zilvergrijs haar
De Callas van de SPD
prikt graag met de floret
Adolf von Thadden speelt
op de communisten-angst
DUITSLAND GAAT KOMENDE
WEEK ZONDAG TER STEMBUS
Simpel
Vrouwen
Zakelijk
Partijlid
Economisch
Onzin
Het enige
NVV-voorzitter Kloos is boos en zijn
stem Is luid genoeg dat heel Nederland
zijn gramschap kan horen. Hij is boos op
minister Roolvink en wat hij noemt diens
„knevelwet" en hij is niet minder boos
op zijn vakbondscollega's In de Tweede
Kamer omdat ze niet unaniem die „kne
velwet" afkraken. En dus slingert hij hen
alle mogelijke dreigementen naar het
hoofd met de bedoeling toch nog zijn zin
te krijgen. Waarbij hij zelfs de toch zo
begeerde nauwe samenwerking tussen
NW en de beide confessionele vakbon
den op het spel zet, want hij heeft zijn
collega's-voorzitter niet In zijn dreigende
taal gekend.
De woede van Kloos richt zich tegen
de nieuwe loonwet die minister van Socia
le Zaken B. Roolvink (ook afkomstig uit
de vakbeweging) heeft ingediend en die
de spelregels bevat volgens welke het
loonoverleg in Nederland gespeeld moet
worden. In die spelregels nemen de So
ciaal-Economische Raad en de Stichting
van de Arbeid een plaats in, maar opzet
is toch wel het spel zoveel mogelijk door
de onderhandelende partijen te laten spe
len. Alleen., minister Roolvink wil zich
het recht voorbehouden in moeilijke tijd
te kunnen ingrijpen en terug te keren
naar het geleide loonsysteem waarbij al
le collectieve arbeidsovereenkomsten ter
goedkeuring moeten worden voorgelegd
dan wel getoetst. HIJ is bereid dat ingrij
pen met allerlei waarborgen te omkleden
zodat er geen kans Is op machtsmisbruik
van de zijde van de overheid maar dit
artikel 11 schrappen., neenl
Dit nu neemt de heer Kloos zijn vroe
gere vakbondsbroeder uiterst kwalijk en
daarbij zal ongetwijfeld een rol spelen
dat hij geen greintje vertrouwen heeft in
deze minister. Bouke Roolvink is - al ve
le Jaren geleden - tegen de zin van zijn
toenmalige collega's staatssecretaris van
Sociale Zaken geworden en ze hebben
hem dat nooit helemaal vergeven. Boven
dien vinden ze hem te pietepeuterig, een
man die zich blind staart op een half pro
centje zus of een kwart procentje zo. En
toegegeven moet worden dat minister
Roolvink wel eens die indruk maakt.
Desondanks geloven we dat hij gelijk
heeft waar het de opzet van de nieuwe
loonwet betreft. De regering móet op een
gegeven moment de mogelijkheid heb
ben om de lonen te temperen als het al
gemeen belang dat vraagt. En de beoor
deling daarvan is aan regering en volks
vertegenwoordiging en niet aan de vak
centrales of aan de SER.
Het lijkt ons trouwens toe dat de heer
Kloos zichzelf en zijn vakcentrale over
schat. Vakcentrales zijn niet overbodig -
allerminst. Maar ze dienen wel te besef
fen dat het loon van de arbeider niet
meer hèt kardinale punt is in de zorg
voor het welzijn van de Nederlandse bur
ger. Een rechtvaardig loon voor de werk
nemer is nog altijd belangrijk - maar
een vakcentrale die de belangrijkheid
daarvan overtrekt Is bezig zichzelf te
overleven.
Onderstaande brief ontvingen we van
een onzer lezers die om (voor ons accep
tabele) zakelijke redenen zijn stuk onder
tekent met „Een belastingbetaler". Om
dat we dat allemaal zijn is dit Ingezonden
stuk de moeite van een nadere beschou
wing waard. Deze belastingbetaler schrijft:
Onderstaande grieven zitten mij al
lang dwars en ik wil deze nu maar eens
kwijt. Aanleiding daartoe zijn uw artikel
in de reeks voorbeschouwingen op Prins
jesdag dat als titel droeg: „Grootste op
gave voor kabinet in komende jaar", met
daaronder vetgedrukt: „Strijd tegen loon-
en prijsspiraal" en verder de advertenties
van de PTT (een overheidsbedrijf) en
„Rijksoverheid vraagt" met in dezelfde ad
vertentie „Rijksoverheid biedt".
Wat is nl. het geval. In de eerstgenoem
de advertentie biedt men voor adminis
tratief werk bij de PTT voor jonge men
sen van 17 jaar met MULO-diploma of
MAVO-4 een bruto aanvangsalaris van
f 358. Daarbij blijft het echter niet, er
komen nog extra's bij:
1e Pensiontoelage van f 115.
2e Reiskostenvergoeding voor gezinsbe-
zoek, 1 x per week, gemiddeld te becij
feren op f 10 per week, laag berekend
f 40 per maand.
3e Vakantietoeslag 6 pet. (dit is gebrui
kelijk maar telt voor de becijfering mede
kosten f 21,50 per maand).
4e AOW en AWW premies per maand
komen voor rekening van PTT (kosten
10 pet is f 35,80).
Afgezien van sociale lasten, die door
elk bedrijf voor zijn werknemers worden
betaald en/of gedeeltelijk door de werk
nemer, komt dit op een bruto loon (of
zo u wilt uitgave) voor de PTT te betalen
van 358 115 40 21,50 35,80
f 570,30.
Nu vraag ik u:
1e Welk bedrijf In de particuliere sec
tor kan dit voor een werkkracht die nog
alle praktische kennis moet opdoen, op
verantwoorde wijze uitgeven?
2e Bent u het met mij eens dat hier
de belastingbetaler opdraait voor een ge
val van oneerlijke concurrentie van de
overheid t.o.v. het particuliere bedrijfsle
ven?
3e Dat met een gedeelte van de op
brengst van de belastingen van het be
drijfsleven, ditzelfde bedrijfsleven becon
curreerd wordt door de overheid?
4e Elke regering na de oorlog een hu
maner oorlog heeft verklaard aan de loon-
en prijsspiraal onder de slogan die steeds
aan het bedrijfsleven wordt voorgehou
den: „Houdt de lonen in de hand, houdt
de prijzen in de hand"?
5e Dat de overheid zelf het voorbeeld
behoort te geven, doch dit absoluut niet
doet?
6e Wanneer een ondernemer met ver
lies werkt door te grote uitgaven, men
(wanneer het nog niet te laat is) een ef
ficiency-bureau inschakelt om na te gaan
hoe men door reorganisatie het bedrijf
weer gezond kan krijgen, doch dat dit
bij de overheid doorgaans niet gebeurt,
omdat het veel eenvoudiger is om de be
lastingen of tarieven te verhogen, met het
gevolg dat men de loon- en prijsspiraal
weer in beweging zet?
7e Dat het bedrijfsleven ook makkelijk
dit soort lonen kan betalen, als in het be
gin genoemd, doch dat dan haar winst
marge zal moeten stijgen, wat door con
currentie en prijsstop niet mogelijk is?
Was dit wel mogelijk, dan zou die prijs
spiraal weer doorbroken worden.
8e Dat de netto lonen van de overheid,
door de betaling van AOW en AWW In
onjuiste verhouding worden beïnvloed?
9e Dat de PTT makkelijk aan een winst
van f 190.000.000 kan komen als men de
winst van het ene onderdeel niet gebruikt
om het verlies van het andere onderdeel
op te vangen, doch de psychologische fout
maakt (die door regering en Kamer wordt
gedekt) de tarieven van de post met 25
pet. te verhogen en ook de abonnements
gelden van de telefoondienst (die toch een
forse winst maakte van f 109.000.000) te
verhogen?
1oe Dat minister Bakker geen eerlijk
antwoord gaf op de TV, Nederland I, In
AVRO's Televizier op 11 september j.l.
aan de heer Peereboom, toen hij zei dat
,,de winsten worden gebruikt om Interne
investeringen te financieren ten gerieve
van de gebruikers" doch zich niet reali
seerde dat deze winsten ook gedeeltelijk
worden gebruikt om het particuliere be
drijfsleven (te zamen grootgebruiker) te
beconcurreren op de arbeidsmarkt?
11e Minister Bakker's opmerking dat
de PTT in Nederland nog op 2 na de
goedkoopste was in Europa kant noph wal
raakte omdat de manier om inkomsten
voor de staat (overheid) te verkrijgen, in
vele landen verschillend zijn?
12e De PTT en de Rijksoverheid (zich
goed bewust van de oneerlijke concurren
tie) reeds zover gevorderd zijn dat zij dit
in deze, in de aanvang genoemde adver
tenties, openlijk toegeeft met de zinsne
den „wat betekent dat u meer geld in
handen krijgt dan in menig andere be
trekking met hetzelfde salaris" en „De
Rijksoverheid biedt de grootste verschei
denheid aan werk- en studiemogelijkheden
en promotiekansen"
Als wij zo doorgaan kan er in de toe
komst nog bij vermeld worden: „Want
wij maken de balans altijd sluitend, zo
nodig winstgevend, door belastingverho
gingen tariefsverhogingen enz., welke wij
gedekt weten door regering en parlement."
Laatste vraag: welke politieke partij
durft hier iets aan te doen door in het
partijprogram niet alleen te schrijven,
doch in de praktijk ook met daden te to
nen dat het hun ernst is te stellen, dat de
overheid het voorbeeld behoort te geven
door de lonen in de hand te houden, spe
ciaal In de leeftijd van 15-24 jaar (24
jaar minimumloon) dan volgt het bedrijfs
leven wel. Wil men dit niet, dan wil ik
de duidelijkheid bevorderen door te stel
len: „Politieke partijen (te zamen vor
mend regering en parlement) schei uit
met woorden maar toon door daden, dat
het u ernst is met het loon- en prijsbe
leid. want anders volgt er een nog grotere
chaos en zal het Nederlandse volk, dat
u vertegenwoordigt, het gelag moeten be
talen en wat daarvan het gevolg is zult
uzelf ondervindenl"
Een belastingbetaler
Deze brief van een belastingbetaler is
een curieuze brief. Al heel vele malen
hebben wij overheid en overheidsinstellin
gen horen klagen dat het particuliere be
drijfsleven de mensen bij hen wegzuigt,
omdat in het bedrijfsleven nu eenmaal
meer wordt betaald (voor het eerst ma
ken we mee dat de omgekeerde beschul
diging wordt geuit). Toegegeven: de over
heidsmachten betroffen over het alge
meen de hogere functionarissen die in de
particuliere sector inderdaad aanzien
lijk hoger gehonoreerd worden dan In
overheidsfuncties maar ook voor het
middelbare en lagere personeel kwam
de overheid toch dikwijs maar heel moei
lijk aan haar trekken.
Nu dan lijken de rollen omgekeerd en
valt dus de beschuldiging dat de overheid
oneerlijke concurrentie pleegt tegenover
het bedrijfsleven. Sterker: dat de overheid
door haar personeelspolitiek haar eigen
anti-lnflatiebeleid ondergraaft. Zijn deze
beschuldigingen Juist? Onzerzijds twee op
merkingen:
1. De PTT is een dienstverlenend be
drijf dat niet gemist kan worden, een
samenleving zonder post, zonder tele
graaf, zonder telefoon is niet meer denk
baar. Die PTT functioneert niet al te
best niet door gebrek aan efficiency
want er hebben zich al heel wat efficien
cy experts over gebogen - maar vooral
door gebrek aan personeel. Neemt men
als uitgangspunt dat de PTT wèl goed
moet functioneren en in onze samen
leving is dat het énige uitgangspuntl-
dan moet er iets gebeuren in die perso-
neelssector. Heel ronduit gezegd: dan
zullen de arbeidsvoorwaarden zo aantrek
kelijk moeten zijn dat er personeel' op af
komt. Wellicht ook uit de particuliere sec
tor. Daar is men dan nu mee bezig en
wij zullen er de PTT niet hard om vallenl
2 Er is dus sprake van concurrentie -
is het ook oneerlijke concurrentie? „De
PTT heeft het gemakkelijk - zo stelt
de briefschrijver - want de belastingbe
taler moet toch dan ook het tekort betalen.
Terwijl een ondernemer bij een blijvend
tekort een faillissement onder ogen moet
zien". Deze argumentatie lijkt ons wat
overtrokken. Er is geen enkele onderne
mer die niet zijn gestegen (loon) kosten
ook in de prijzen doorberekent - waar
komt anders de voortdurende stijging van
prijzen vandaan? Toch niet alleen omdat
de grondstofprijzen aan schommelingen
onderhevig zijn? Inderdaad grijpt soms
de overheid in zoals onlangs met de
prijsstop. Maar het lijkt ons toe dat sommi
ge ondernemers het daar ook naar ge
maakt haddenl De algemene ervaring is
toch wel dat de overheid terdege rekening
houdt met factoren zoals die nu ook bij
de PTT spelen.
Een heel andere vraag is of het door de
briefschrijver becijferde loon van f 570,30
voor jonge mensen van 17 of 18 jaar die
zo van school komen, naar objectieve
maatstaven gemeten te hoog is (daarbij
rekening houdend dat ze in een andere
plaats gaan wonen en dus In pension moe
ten). Eerlijk gezegd geloven we dat on
der die omstandigheden er toch nog niet
veel te sparen overblijftl Ook het argu
ment dat ze eigenlijk nog alles moeten
leren spreekt ons niet zo erg aan. We zijn
geen voorstanders van „studieloon", ook
al zijn er goede argumenten voor aan te
voeren. Maar dat het bedrijfsleven in
sommige gevallen meer behoort te doen
aan de vorming van zijn jonge medewer
kers is moeilijk te weerspreken. Daar is
geld mee gemoeid maar als het goed
gedaan wordt is het goed besteed geld.
Ook bedrijfseconomisch bezien!
REDACTIE
Eind rolgende week, op zondag 28 september, wenkt bt)
onze oosterburen de stembus38,7 miljoen stemgerechtig
den kiezen dan een nieuw parlement, en in zekere zin een
nieuwe regering. Deze verkiezingen worden spannender en
ongewisser dan ooit Het wordt dit keer een strijd om de
macht tussen de beide grote partijen, de christen-democra
ten en de sociaal-democraten, in een grondig gewijzigd po
litiek landschap.
De Bondsrepubliek heeft in de laatste jaren een tijdperk af
gesloten. Voorbij is de twintigjarige periode van Adenauer
en Erhard, de tijd van de na-oorlogse opbouw en de koude
oorlog. In een wereld, waarin de grote mogendheden zoeken
naar een vorm van coëxistentie, misschien zelfs ontspan
ning» ligt het herstelde Duitsland wat vreedzaam aan de
grens tussen West en Oost.
Voor het eerst regeren sociaal-democraten mee in Bonn,
voor het eerst heeft het land een sociaal-democraat als
staatshoofd gekregen. De destructieve rebellie van de jeug
dige „buiten-parlementaire oppositie** aan de linkerzijde, en
de agressieve opmars van de rechts-radicale „nationaal-de-
mocraten" heeft de traditionele politieke balans in gevaar
gebracht
De spannendste vraag van deze verkiezing is, of de CDU,
de oppermachtige „staatspartij" na een heerschappij van
twintig jaar nu wellicht van haar voetstuk wordt gestoten.
De campagne om de gunst van de kfozeti woedt In deae
weken in volle hevigheid. Bondskanselier Kiesinger, de
stemmenmagneet van de CDU, trekt dag in dag uit het
land door, overal toespraken houdend, overal handen schud
dend, alles naar Amerikaans model. De socialisten doen het
al niet anders partijleider Willy Brandt, minister van Eco
nomische Zaken prof. dr. Karl Schiller overal komen ze
tot in de kleinste dorpen toe, grote problemen en kleine pro
blemen besprekend, ieder op zijn eigen manier. En dan is er
ook nog Heer Adolf von Thadden, de Führer van de NPD,
compleet met knokploeg en een versterkte glazen kooi als
podium om hem te bestermen tegen de rotte eieren en an
dere projectielen. Laten we hen allen eens even volgen in
deze verkiezingscampagne. Tot lering en ook wel een beetje
tot vermaak
Het bruidje is gehuld in een wolk
van tule en dromerig streelt zij haar
bruidsboeket. Daaronder lezen wij
„Alles wat wij doen, doen wij voor
de toekomst van onze kinderen
Reclame voor een damesweekblad
Neen, verkiezingspropaganda voor
de Westduitse Christen-Democrati
sche Unie.
Eigenlijk is zij nooit een hechte
politieke partij geweest, deze CDU.
Ze is een heterogeen verzamelbek-
ken van allerlei richtingen, groepen
en belangen, verenigd onder een va
ge christelijk-traditionele vlag. Een
partij met massa's kiezers, weinig le
den en niet eens een echt beginsel
programma.
De CDU heeft intussen de teke
nen des tijds verstaan en probeert
zich te moderniseren. Zij is plotse
ling met een actieprogramma geko
men en daarin staat opmerkelijk
weinig over christendom, maar het
schetst des te meer verlokkelijke so
ciale perspectieven voor bredere
volksgroepen.
Bij 't gevecht om de kiezer echter
vertrouwt de CDU in de eerste plaats
op emotionele leuzen en simpele
propagandafoefjes. Niet minder dan
drie reclamebureaus hebben de
„Oude Tante", zoals de partij wel
eens wordt genoemd, geadviseerd
bij haar Verkiezingscampagne.
De christen-democratische ver
kiezingspropaganda concentreert zich
op drie gevoelige punten van de
burger: vrees voor het verlies van
welvaart en baantje, vrees voor de
jeugdige oproerkraaiers van links
en vrees voor de boze Russen. Het
grote geneesmiddel dat de partij
aanbiedt voor deze drie kwalen is
het wijze gelaat van grootvader
Kiesinger met zijn vertrouwenwek
kende grijze haren.
In vele verkiezingsadvertenties
zien we de curven van het natio
nale inkomen steil omhoog gaan.
„Dit succes wordt bewonderd door
heel de wereld." „Houd dit succes
aan uw kant!"
Bondskanselier Kiesinger zien we.
met soevereine vanzelfsprekendheid
naast een zekere Richard Nixon
staan. „Kiesinger is in de hele we
reld een symbool voor Duitsland. Als
gelijke onder gelijken verkeert hij
met de grote mannen van de we
reld". „Ministers komen en gaan"
(sociaal-democratische prutsers
vooral) maar „de bondskanselier
is de man waar het om gaat".
Aldus psychologisch gesteund trekt
Kurt Georg Kiesinger (65) op ver-
kiezingstocht. Een militaire heli
kopter tilt hem in een paar weken
naar vierhonderd verkiezingsbijeen
komsten door heel West-Duitsland
De intellectuele Kiesinger, minnaar
van literatuur en wijsbegeerte, volgt
in deze verkiezingsdagen zelfs solda
ten op veldoefeningen, en hing bij de
marine, met een zeemanspet op, de
pekbroek uit.
Door zijn tegenstanders wordt Kie
singer dikwijls „de mooiprater uit
Stuttgart" genoemd, de „eeuwige
aarzelaar" en de „steracteur met de
zilvergrijze slapen". Sinds het begin
van de zomer heeft de kanselier
zich overduidelijk een nieuwe spreek
trant aangemeten, om bij het kie
zersvolk elke indruk van een in de
politiek verdwaalde kamergeleerde
te vermijden. Geen subtiele citaten
van buitenlandse filosofen, geen ge
distantieerde bespiegelingen zoals
vroeger. Nu zijn zijn stellingen sim
pel, zijn zinnen kernachtig. Zijn nieu
we spreektoon is beheerst-hartstoch-
telijk en zijn handgebaren zagen van
dik hout planken. Het is allemaal
voortreffelijk gepresenteerd, maar
het is alleen Kiesinger niet.
Kiesinger spreekt graag over het
economisch succes, de welvaart die
in geen geval in gevaar mag komen.
Of over de Oostduitsers, die „acht
tien miljoen Duitsers in communisti
sche gevangenschap..." Hij concen
treert zich op de buitenlandse poli
tiek en pleit voor een verenigd Euro
pa, dat min of meer op eigen benen
moet staan als Amerika straks de
handen vol heeft aan het Rode 'en het
Gele Gevaar.
De tesaamgestroomde burgerij
zilveren Kiesinger
huivert bij dit visioen van de boet
prediker, koestert zich tegelijkertijd
in de vertrouwde warmte van het
Welvaartswonder, en zal men in
derdaad stemmen op deze bondskan
selier „waar het om gaat"?
Zeker is dat de stijlvolle regerings
chef altijd nog een magische figuur
is voor zeer velen. Niet in de laatste
plaats voor de vrouwen, die ditmaal
meer dan de helft van het kiezers
korps uitmaken.
Daarom zei de (sociaal-democra
tische) minister van justitie, Horst
Ehmke (42), bitter: „Ongetwijfeld is
Kiesinger een mooie main. Maar op
28 september wordt er een parle
mentsverkiezing gehouden en géén
schoonheidswedstrijd..."
Wilde stakingen teisteren de staal
industrie in de Ruhr, de mijnbouw
van het Saarland. Op zijn ministe
rie in Bonn maakt professor Karl
Schiller nog langere werkdagen dan
gewoonlijk. Maar in Kamen bij
Dortmund een noodlijdend mijn
werkersstadje dat in een paar jaar
is opgebloeid tot een fleurige stad
met veel lichte industrie wach
ten de mensen ongeduldig op de
aangekondigde komst van de mi
nister.
Tien over zes daar daalt einde
lijk de wentelwiek uit de zomerblau
we avondhemel. De zwiepende rotor
bladen wervelen een onopgemerkte
vuilnishoop omhoog en wolken van
oud papier vliegen de plaatselijke
politici om de oren. Daar is hij dan:
Karl Schiller, het wonderkind van
de sociaaldemocraten, dat wel de
„Callas van de SPD" wordt ge
noemd.
Een grijsblauw pak, kort geknipt
haar, slank, een jongeman ondanks
zijn 58 Jaren. Hij glimlacht verge
noegd en lijkt na een lange werkdag
nog zo fris als een hoentje.
Applaus, kinderen zwaaien met
vaantjes. De minister leunt achter
over in de autokussens, een buikige
ageht plukt kleuters weg tussen de
startende wagens.
Op het marktplein met de histori
sche vakwerkhuizen, wachten twee
duizend mensen. „Mooie opkomst!"
fluisteren partijfunctionarissen.
Schiller spreekt met zakelijke ar
gumenten en als altijd met professo
rale helderheid. Een grap nu en dan,
een spottende floretsteek naar de
christendemocraten, zijn zijn enige
concessies aan de verkiezingsstrijd.
„Wij bieden zakelijk onze prestaties
en ons partijprogramma aan. Wij
willen een duidelijke, klare confron
tatie, géén wegpraten van proble
men".
Wij, sociaaldemocraten, zo zegt hij
kort samengevat, brachten de vre-
des- en ontspanningspolitiek tegen
over Oost-Europa. Als nu sociaalde
mocratische politic! naar Moskou
reizen, is dat niet om te „bedelen
om een glimlach van Breznjef", zo
als de christendemocraten beweren.
Willy Brandt is de beste minister
van buitenlandse zaken die ons land
ooit heeft gehad. Hij heeft Duitsland
weer aanzien gegeven in de wereld
en hij moet bondskanselier worden
applaus....
Hallsteindoctrine? „Als een land
als Cambodja Oost-Duitsland er
kent, ben ik van oordeel dat wij on
ze ambassadeur juist niet moeten te
rugtrekken, maar integendeel onze
beste man daarheen moeten sturen
om tegenover de vertegenwoordigers
van Mijnheer Ulbricht het vrije
Duitsland te representeren".
Professor Schiller garneert zijn
college met de puntige handgebaren
van een dirigent voor een goed inge
speeld orkest. Hup die violen, kom
die fagotten, zo gaat het goed; bij
de kwikzilverige professor lijkt al
tijd alles goed te gaan.
de crisis van 1966 worden overwon
nen, waarvan de christendemocra
ten nu beweren dat zij er nooit is
geweest. „Tien jaar mijnbouwcrisis
hebben we gehad onder de christen
democraten. Wij, sociaaldemocraten,
hebben het Revier in de twee jaar
er weer bovenop gebracht".
Wilde stakingen? Gevolg van de
oververhitting der conjunctuur, die
niet nodig was geweest als Kiesin
ger zich niet halsstarrig had verzet
tegen Schillers plan tot opwaarde
ring van de markt. „Nu blijkt dat
ik, de koppige Schiller, helaas ge
lijk heb gehad".
„Ik acht de wens naar loonsver
hogingen begrijpelijk, maar wilde
stakingen zijn daartoe een schade
lijk middel dat terugslaat op ons al
lemaal".
Economisch gaat het Duitsland nu
beter dan ooit, zo betoogt hij verder,
maar daarvoor moest wel degelijk
Doch Kiesinger, zo zegt deze,
wenst geen revaluatie, ook al zou
hem dat zijn kanselierschap kosten.
Welnu, vrienden, daarbij kunnen we
hem straks bij de verkiezingen een
handje helpen! daverend gelach...
Tot slot: „gelegenheid tot vragen-
Callas Schiller
stellen".
Opwaardering van de mark?
Blijft noodzakelijk.
Waarom bent u niet afgetreden
als u het zo oneens bent met Kiesin
ger? We wilden niet negen minis
teries overlaten aan die diletanten
van de christendemocraten.
Gaat u straks toch weer naast
Strauss op de regeringsbank zitten?
Zorg maar door uw stembiljetten
dat dat niet meer nodig is!
Een baardige jongeman: „Waar
om bent u pas in 1945 socialist ge
worden, en in de Hitlertijd partijlid
geweest?"
Schiller: „Omdat wij ouderen uit
die tijd lering hebben getrokken.
Het was geen tijd om trots op te
zijn. Slechts weinige ouderen en
daar behoor ik niet toe kunnen
wél trots zijn: dat zijn de verzets
strijders" applaus voor een eer
lijk antwoord.
De professor heeft zich weer «en
meester getoond op alle politieke wa
pens, maar hij blijft de floret prefe
reren boven de aabeL
Adolf von Thadden kijkt neer op
een schreeuwend publiek en procla
meert met hese stem dat zijn recht
se NPD een „democratische partij"
is. „Leugens, leugens roept een
honderdtal betogers in de zaal. Von
Thadden houdt vol, het lawaai
trotserend „Er staat niets in ons
program dat de beschuldiging recht
vaardigt dat we vóór een dictatuur
zijn of tégen een bepaald ras
„Weg met de nazi's brullen de
betogers. Een jongen met een fraaie
baard blaast kalm zeepbellen in de
richting van Von Thadden. „Kin
derspel zegt deze boos.
Hij heeft overigens reden om niet
al te best te spreken te zijn, want
zijn campagne van twee dagen in
de staat Hessen is van de ene ramp
in de andere gevallen. Het begon
allemaal heel rustig in Neustadt,
een klein plaatsje aan de oever van
de Main. Tè rustig eigenlijk want er
waren maar nauwelijks tien NPD-
leden aanwezig om hun leider te be
groeten. Voor de avond stond er
een openlucht-bijeenkomst op het
programma in Frankfort maar
het stadsbestuur verbood die uit
vrees voor gewelddadigheden van
linkse studenten die een tegenbeto
ging op touw wilden zetten. Daarom
alleen maar een persconferentie.
Von Thadden: „Een partij moet het
recht hebben op politieke vergade
ringen. De kranten nemen onze ad
vertenties niet op zo wordt het
ons onmogelijk gemaakt openbare
bijeenkomsten te beleggen. Verbods
bepalingen als deze maken het ons
onmogelijk om onze campagne op
gelijke basis als de andere partijen
te voeren!"
De volgende dag Darmstadt
Driehonderd politiemannen met hon
den en een waterkanon hadden het
plein afgegrendeld waar Von Thad
den zou spreken. Zijn speciale po
dium stond al opgesteld met de
versterkte glazen kooi om hem te
beschermen tegen projectielen. Von
Thadden: „Je moet je wel sterk
concentreren wil je een pokergezicht
kunnen bewaren als het glas be
smeurd is met eieren!" Dan, eer
uur voordat de bijeenkomst zal be
ginnen, maakt de politie bekend dat
de burgemeester de vergadering
verboden heeft omdat hij vreest dat
de openbare orde zal worden ver
stoord. Boze beschuldigingen van
NPD-leden: „De politie gebruikt de
wet om de democratie te torpede
ren!"
Die avond drinkt Adolf von Thad
den een whiskey-on-the-rocks in het
huis van Ulrich Kaye, voorzitter
van de partij-organisatie in Hessen.
Met zijn lengte van een meter tach
tig en zijn gewicht van honderd ki
lo is hij, zelfs in zijn gekreukelde
bruine pak, een imposante figuur.
Een teleurgesteld man omdat hij
op zijn hele tournee in Hessen niei
veel meer dan tien kiezers heeft
gesproken? „Helemaal niet!" zegt
hij. „De onzin die hier in Darm
stadt en in heel Hessen is gebeurd,
leert het volk wat er aan de hand
is. Wij zijn een democratische par
tij in een democratisch land en er
is niemand die een herhaling wil
van het Nazisme of dictatuur. Al
dat gepraat dat Duitsland grote
schade zal lijden als de NPD in de
Bondsdag komt is het onvermijde
lijk resultaat van het luide en
kwaadaardige geschreeuw dat wij
een nieuwe Nazi-partij zijn. Als de
NPD een jaar in de Bondsdag zit
zal de hele wereld zien dat die
theorie onzin is!**
Von Thadden rekent er vast op
dat zijn partij acht tot twaalf pro
cent van de stemmen op zich zal
verenigen en op zijn minst veertig
zetels in de Bondsdag zal bezetten
(van de 496). In vijf jaar tijds heeft
de partij zetels veroverd in zeven
van de parlementen der deelstaten
en zij kan zich de sterkste rechtse
partij noemen sinds de val van Hit-
Iers derde rijk. Waar de stemmen
vandaan moeten komen? Von Thad
den verwerpt de theorie dat de
NPD haar stemmen krijgt van vroe
gere Nazi's en van hen die ontevre
den zijn omdat zij geen aandeel heb
ben gekregen in de algemene wel
vaart. „Als we op zulke kiezers moe
ten rekenen krijgen we geen stem
men genoeg", zegt hij. „Er is volle
werkgelegenheid en geen econo
mische crisis. Maar achter het blin
kende gordijn van onze welvaart
gaat een ontbinding van het gezag
schuil!" Daarbij speelt hij op de
angst voor het communisme. Alles
wat naar links zweemt: de zoge
naamde extra-parlementaire opposi
tie, de socialistische studenten-orga
nisaties, andere links® groeperingen
ze worden in zijn ogen allemaal
door communisten geleid. Maar of
dat speculeren op angst voldoende
zal zijn om de vijf procent te halen
die ook de NPD nodig heeft om
zwaargewicht Von Thadden
straks in Bonn zetels te kunnen be
zetten, wordt door de meeste poli
tici betwijfeld. Men gelooft dat het
Duitse volk er wel heel duidelijk
van doordrongen is dat een intrede
van de NPD in het parlement het
aanzien van Duitsland in de wereld
ernstig zou schaden.
De volgende dag probeert Von
Thadden het nog eens in Hanau
maar ook daar wordt hem het spre
ken onmogelijk gemaakt door hon
derden betogers. Eén van hen: „In
1933 deden we niets en lieten we de
Nazi's aan de macht komen. Dat
mag niet weer gebeuren. Misschien
is het niet democratisch wat we
doen maar het proletariaat moet de
ze middelen wel gebruiken in de
strijd tegen het fascisme!" En
een duidelijk zeer nerveuze ordebe
waarder van de NPD: „U kunt zien
dat het communisten zijn. Het zijn
dit keer niet de fascisten die Duits
land te gronde richten, maar het
is deze rode terreur I"