Ballonnen in auto moeten de klap opvangen
Als maatschappij geloven we het blijk
baar niet: dat een vrouw even goed alco
holist kan zijn als een man. Hoe valt het
anders te verklaren, dat in Nederland
maar één herstellingsoord voor vrouwe
lijke alcoholisten bestaat? Dat is dan
Huize Henriëtte aan de Jachtlaan 16 in
Apeldoorn, met een opname-capaciteit
van zegge en schrijve zestien patiënten.
Zestien plaatsen, terwijl ons land naar
schatting vijfentwintighonderd vrouwelij
ke alcoholisten telt op een totaal van
tegen de veertigduizend. Nu hoeven al
die patiënten natuurlijk niet opgenomen
te worden, maar één inrichting blijft toch
wel een uitermate schriele voorziening.
Ook als we in aanmerking nemen dat
sommigen nog in psychiatrische inrichtin
gen een plaats kunnen vinden, waar nie
mand echter gelukkig mee is: deze patiën
ten zijn immers noch in de gesloten, noch
in de open afdelingen helemaal op hun
plaats. Zij zijn zieken van een andere or
de, die een geheel eigen behandeling vra
gen. En terwijl de verpleegvoorzieningen
op alle terreinen van de medische weten
schap toenemen, blijft Huize Henriëtte
daar nog eenzaam staan. Blijft ook die
vraag: Geloven we het gewoonweg niet?
Is, zoals het eens in een publikatie werd
gezegd, de gedachtensprong te groot
naar „de onvaste hand, die het kindje
wiegt?" Is die sprong soms ook te groot,
omdat het voorstellingsvermogen te kort
schiet?
In Huize Henriëtte theoretiseert men
daar niet zo veel over. Er wordt gewerkt,
onder auspiciën van de gelijknamige
stichting van protestants-christelijke sig
natuur, die echter gaarne patiënten van
alle gezindten van dienst is. Juist is er
weer een flinke verbouwing tot stand ge-
Apeldoorns Huize Henriëtte
het enige herstellingsoord
in heel Nederland
komen, woordoor alle patiënten een eigen
kamer of, als zij dat willen, een twee
persoonskamer kunnen krijgen. Kamers,
die in geen enkel opzicht aan sanatorium-
vertrekken doen denken; ze zijn huiselijk
ingericht, evenals de eetzaal en de ruim
ten voor recreatie en therapie. Dit is nog
maar een begin. Hierna wil het bestuur
een nieuw gebouw met een voorlopige
capaciteit van veertig patiënten. Tevens
is een her-oriëntering op de hele aanpak
begonnen, met hulp o.m. van een psy
chiater, een neuroloog, een psycholoog
en een huisarts, allen uit Apeldoorn.
„We gaan uit het verborgene naar de
openbaarheid," zo stelt een pas uitgeko
men folder van het huis vast. „Huize Hen
riëtte heeft het werk voor de verslaafden
te veel in het verborgene verricht uit ove
rigens respectabele motieven, maar daar
mee de zaak zelf niet gediend. Het con
stante gebrek aan financiële middelen en
de vrees om Het verpVeegtarief belangrijk
te verhogen zijn uitingen van dit werken
in het verborgene. Zoals echter het Ne
derlandse volk zijn invaliden opvangt,
voor de chronisch zieken zorgt en de re
classering een warm hart toedraagt, zo
zal dat Nederlandse volk ook zeker bereid
zijn hen te helpen, die ten onder dreigen
te gaan aan hun alcoholproblemen".
Vanzelfsprekend houdt de grotere
openheid niet in, dat de anonimiteit van
de patiënten naar buiten wordt geschon
den. Het betekent wel, dat men als her
stellingsoord meer dan ooit de mogelijk
heden zal kunnen benutten, die de maat
schappij van nu de patiënten biedt.
Over enkele aspecten van deze verple
ging en de problemen daaromheen sprak
een onzer redacteuren met de directrice
van Huize Henriëtte, zuster H. J. Hiskes
en de administrateur, de heer J. Huizinga.
Hc
E
Vrouwen in schemer
van de drank
Hls erover gepraat wordt In de
buurt, is het vaak al te laat. En hóe
wordt er dan over gepraat? Een leve
rancier gaat bijvoorbeeld van deur tot
deur. elke dag. Een paar keer heeft hij
bij die éne mevrouw dat duidelijke lucht
je geroken, 's morgens vroeg al. Hij zal
het niet in zijn hoofd halen om daar ver
der over te praten - nóg niet. Maar
een mens is een mens en er komt een
dag, waarop hij het niet meer voor
zich kan houden. Hij is bij de buren
binnen gevraagd voor een kopje kof
fie. Opeens komt het er dan uit: „Nou,
hiernaast ruikt het ook al lekker op de
vroege morgenMét het bekende ge
baar van 't achterovergewipte glaas
je. Noch de leverancier, noch de buur
vrouw denkt eraan, dat die mevrouw
van hiernaast dan wel hard aan hulp
toe zal zijn. Hulp? Welnee 't is een
stiekeme snoeperd of, bij een wat gun
stiger beoordeling, een interessant ge
val, waar je toch wel mee moet op
passen. De buurvrouw herinnert zich
nu ook, dat „zij van hiernaast" de
laatste tijd nooit meer te vinden was
voor een praatje over de heg. Na een
schuwe groet ging ze altijd vlug weer
naar binnen. Dat was dus daarom, ja,
ja. En nu gaat het praatje snel door de
buurt, dat mevrouw X aan de drank
Is. Als ze zich op straat vertoont, wordt
ze nagekeken vanachter de vitrages,
in de supermarkt op de hoek zijn er
steelse blikken. Ze voelt dan dat de
mensen het weten en dat erover ge
praat wordt. Maar, zoals gezegd, dan
is het al te laat.
En hartstochtelijk hopen dat er die
avond bezoek zou komen om de drank
cyclus rond te maken.
vp de morgen dat de leveran
cier er besmuikt over praatte met de
buurvrouw wist haar man nog van
niets. Maar zelf voelde zij al, dat hij
er binnenkort achter zou komen. De
avond tevoren was, terwijl het bezoek
in de kamer lachte en praatte, in de
keuken een volle fles drank uit haar
handen gegleden en kapot gevallen op
de vloer. Huilend was ze de kamer bin
nengekomen, ze wist niet meer wat ze
toen gezegd had, maar wel dat ieder
een haar verwonderd had aangekeken.
Moest ze nou zo van streek raken door
dat die fles was gevallen - nee, dat
begreep niemand. Maar ze dacht, dat
haar man haar scherper had aangeke
ken dan ze van hem gewoon was. Ze
had gevoeld, dat de afstand tussen
haar en de anderen, haar man incluis,
heel groot was en daar was ze ontzet
tend bang van geworden. De afgelopen
nacht werd ééngrote verschrikking.
Woelen, huilen, uit bed vliegen, door
de kamer lopen, troost zoeken bij haar
wakker geschrokken man, maar hem
niet vertellen wat er aan de hand was
- dat niet, dat nóóit. Hoe lang zou het
nog kunnen duren, voordat hij er zelf
achter kwam? Laten we zeggen dat
het in dit geval zó gegaan is: na de zo
veelste angstaanval in de nacht, waar
bij de kinderen - doodsbang voor hun
moeder - gillend naar beneden waren
gevlucht, heeft haar man de huisarts
geroepen, die na een half uur praten
alles te weten kwam. Nog diezelfde
nacht is zij weggebracht, eerst naar de
psychiatrische afdeling van het zieken
huis, waar men zou bekijken wat nu
verder moest gebeuren.
r zijn onnoemelijk veel varia
ties op dit trieste thema. Er zijn moe
ders, die na een gelukig gezinsleven
de eenzaamheid overdag niet meer
aankunnen, als de kinderen zijn uitge
vlogen. De ruk tot de avond, als de
man thuis komt, is te lang. Er zijn
weduwen, voor wie het leven elke dag
een groot vierkant blok is, dat zij al-
Directrice H. JHiskes: „Als ze dat
creatieve werk thuis maar konden
voortzetten, dan zou dat een hele steun
kunnen zijn. Maar in de drukte van het
dagelijkse leven komt daar vaak zo
weinig meer van ter.echt".
loe is het zover gekomen? Mis
schien weet ze het zelf niet en hoe zou
een ander het dan moeten weten? Zelfs
gespecialiseerde artsen komen er lang
niet altijd achter.
Laten we zeggen, dat deze mevrouw
het erg moeilijk had met zichzelf en
met de wereld rondom haar. Zij wist,
dat de drank iemand daar even uit kan
halen. Zij wist het van de gezellige
avondjes thuis, waarbij met mate werd
gedronken. Toen ze op een paar van
die avonden net niet genoeg kon in
schenken om boven alles uit te komen,
pakte ze een borreltje extra in de keu
ken, telkens als ze de fles uit de koel
kast ging halen. Gauw even met de
fles aan de mond. Dan kan ze weer vlot
meepraten met de anderen in de ka
mer. Later was ook dat niet genoeg.
Ze kon niet in slaap komen. Even nog
naar beneden dan, even naar de koel
kast - en daarna kon ze slapen. Ze
wist niet, dat ontelbare alcoholisten
vóór haar op dezelfde manier begon
nen en nog minder hoe dat in veel
gevallen afliep. Door er met haar man
over te praten, zou ze het proces mis
schien hebben kunnen stoppen, hij zou
er zeker voor gezorgd hebben dat ze
tijdig hulp kreeg van een arts of een
consultatiebureau.
Maar niemand vermoedde iets, zij
zelf wel het minst. Zo kwam de dag,
waarop ze 's morgens na het ontbijt,
zodra haar man en de kinderen de deur
uit waren, de eerste borrel nam. Het
kon gemakkelijk, want de kinderen
bleven over op school tussen de mid
dag en haar man kwam ook pas te
gen zessen weer thuis. Het beeld van
haar dag werd: drinken tot een uur of
twaalf, slapen tot vier uur en zo onge
veer weer fris zijn tegen 't avondeten.
léén niet kunnen verzetten. Maar ooh
jonge meisjes kunnen hopeloos aan de
drank raken, heel stilletjes aan, onge
merkt voor henzelf en voor hun omge
ving.
Over de oorzaak valt zo veel en zo
weinig te zeggen. Eenzaamheid is vaak
een van de factoren. Maar je kunt ook
alcoholist worden via normaal drank
gebruik
„Het best kun je nog zeggen dat het
een kwestie is van omstandigheden, die
te zamen een oorzaak vormen", zegt
zuster H. J. Hiskes, directrice van het
herstellingsoord voor vrouwèlijke alco
holisten Huize Henriëtte in Apeldoorn.
..Een vrouw raakt daarbij misschien
minder gauw aan de drank dan een
man, maar als het eenmaal zover
komt, is ze meestal veel dieper ge
stoord. Let maar eens op: over een
dronken man halen de mensen de
schouders op. maar van een dronken
vrouw schrikken ze. Het wordt bij
haar vaak ook veel later ontdekt dan
bij een man. Ze heeft min of meer
nog de beschutting van het gezin, dat
overigens gemakkelijk méé te gronde
gaat als de moeder alcoholiste is. En
wórdt het dan ten slotte ontdekt, gaat
er eindelijk iets gebeuren dan is ze al
veel verder heen dan misschien nodig
was geweest".
oor sommigen van hen wordt
het dan een verblijf in het herstellings
oord Huize Henriëtte. Zij komen vrij
willig, zijn als 't enigszins kan
vrij om te gaan en te staan waar ze
willen en blijven gemiddeld een
maand of drie. vier. Een belangrijk
punt bij de medische en sociale behan
deling is: hoe krijgen we dat uit el
kaar gerukte mensenleven weer in de
vorm? Dat is in feite nog belangrijker
dan de ontwenningskuur, want wie
straks naar huis gaat zonder dat de oor
zaken van de alcoholziekte zoveel mo
gelijk zijn weggenomen, redt het niet
lang. Maar 't is ook het moeilijkste
punt. Een voorwaarde is namelijk, dat
de patiënte zich uit tegenover degenen
die haar behandelen en dat doet een
alcoholist doorgaans heel moeizaam.
Praten dat gaat wel, maar iets zeg
gen, helemaal van binnen uit, dat is
iets anders. Soms komt het er opeens
uit tijdens de gesprekstherapie, als de
patiënten samen aan 't werk zijn. Ze
zitten een vingervertekening te bekij
ken, die een van hen gemaakt heeft.
Dan kan er een opmerking vallen die
iets los maakt, zo onder het lachen door
om die gekke vingerverftekening. Dat
wordt pardoes een gesprek, waarin din
gen tevoorschijn komen waarvoor ja
renlang geen woorden te vinden wa
ren nu wél. Dat is dan een goede
middag, die iets oplevert waarmee ver
der te werken valt. Een goede middag,
een lichtpunt in een somber geheel van
minder geslaagde dagen.
U epraat moet er ook worden
met de dokter, met de psycholoog, rfiet
de directrice. Telkens weer stuiten de
ze helpers op de barricade, die vrij
wel elke alcoholist rondom zich op
werpt en waar je haast niet doorhéén
kunt praten. Hulpmiddel daarbij is het
creatieve werk, waarbij alle zinloze
bezigheid wordt vermeden het bor
duren op een vaststaand patroontje bij
voorbeeld is afgeschaft en waarbij
de patiënten vooral zichzelf kunnen
zijn. Wie echt creatief bezig is, blijkt
vaak wat opener te worden en tot een
gesprek te kunnen komen. „Kon het
maar zo blijven, ook als ze straks weer
thuis zijn," verzucht directrice Hiskes;
„maar als ze eenmaal thuis zijn. komt
er van dat creatieve werken niet veel
meer terecht. Wat wil je hoe moet
een moeder van acht kinderen er ooit
aan toe komen? Dan klapt ze weer
dicht en voordat je 't weet, is ze hele
maal teruggevallen..."
Bij de therapie neemt trouwens ook
het gewone huishoudelijke werk een
plaats in en dat vooral voor huisvrou
wen. Zij moeten er straks immers weer
aan wennen, datzelfde huishoudelijke
werk zonder drank te doen, een opga
ve die niet te onderschatten valt. Als
met dat wennen in Huize Henriëtte
een begiti kan worden gemaakt is een
eerst winstpunt geboekt.
He hele verzorging is trouwens
nogal huiselijk in dit herstellingsoord,
waarvan de inrichting en de sfeer ner
gens aan een sanatorium of zoiets doen
denken Er is een grote vrijheid bij het
inrichten van de eigen slaapkamers.
Zelfs het kamertje, waarin ernstige de
liriumpatiënten de eerste dagen na hun
aankomst tot rust komen zou een slaap
kamer in een burgerwoning kunnen
zijn.
Maar in die huiselijke sfeer ontrolt
zich dagelijks een ononderbroken reeks
De kamers in Huize Henriëtte doen
in niets denken aan vertrekken van
herstellingsoord, verpleeginrichting
of hoe men het huis ook maar noemen
wil.
van activiteiten, alle gericht op het
herstel van deze gebroken mens. Zo
als gezegd, is er een intensieve medi
sche en psychologische begeleiding en
de verschillende vormen van therapie
nemen een groot deel van het dagpro
gramma in beslag. Het is vaak moei
lijk, de patiënten ertoe te krijgen om
mee te doen. Balletdansen - wat móet
je daar nou mee, zie je hen denken.
Een keramisch oventje - wat heeft
het voor zin. ermee aan de gang te
gaan? Ze zitten immers stikvol andere
gedachten, waar een buitenstaander
verre van blijft. Maar als ze eenmaal
overtuigd bezig zijn kunnen ze haast
niet meer ophouden; ze bijten zich er
in vast en zo kan de therapie ook tot
haar recht komen. In veel gevallen
gaat het zo elke morgen opnieuw: een
hevige innerlijke strijd om ergens aan
te beginnen en daarna de ervaring, dat
het goed is, eraan begonnen te zijn.
U ie dagelijkse strijd is een af
schuwelijk, maar wezenlijk béstand-
deel in het leven van elke alcoholist.
Een strijd niet alleen tegen de drank,
maar ook tegen de weerstand, die men
voelt om allerlei dingen te doen die
toch gedaan moeten worden, gewone
dagelijkse dingen vaak. Die strijd blijft
ook nadat de patiënten vanuit Henriët
te weer naar huis zijn gegaan.
Om het nog moeilijker te maken is
er het onbegrip van de naaste omge
ving, die zo hard oordeelt en zo wei
nig weet van de omstandigheden. Een
omgeving die een alcoholist niet wil
zien als een patiënt, vooral niet als het
nog een vrouw is óók. Een patiënt, die
zelf graag genezen wil worden en vaak
een titanenstrijd heeft te voeren om het
zover te brengen.
Steun is er wel van de consultatie
bureaus en van de Anonimous Alcoho
lics, de A.A., de bekende club van
naamlozen, die het zelf hebben meege
maakt en die nu proberen elkaar over
eind te houden - vaak met succes.
Maar veel patiënten vallen toch te
rug in de schemer van het alcoholis
me een schemer waarvan de patiënte
denkt dat die haar beschermt, maar
waarin zij elke dag weer tegen de be
tonnen zuilen zal lopen, waarop de
maatschappij is gevestigd.
De helpers in Huize Henriëtte kun
nen daar wel eens moedeloos van wor
den, maar die moedeloosheid van het
ogenblik doet hun inspanningen niet
verslappen. Want het is immers een
werkterrein, waarop telkens weer méér
gedaan moet worden, elke dag op
nieuw. En onschatbaar is de waarde
van elk succes, dat toch wóïdt behaald.
0,02 seconden na de klapDe
ballonnen vullen zich
0,04 seconden na de klap. De
ballonnen zijn vol.
0,06 seconden na de klap. De
ballonnen vangen de lichamen
van de inzittenden op.
0,1 seconden na de klap. De
ballonnen beginnen leeg te lo
pen.
0,5 seconden na de klap. De
ballonnen zijn leeg.
TYe Amerikaanse Ford-fabrieken
gaan et volgeed jaar een nieuw
type auto brengen »*et luchtballon
nen in plaats van au^f^lels. De
ballonnen zitten keurig opgevouwen
in de auto gemonteerd. Bij een bot
sing worden ze vliegensvlug opge
blazen en vangen ze de lichamen
van de inzittende op, als deze naar
voren worden geworpen.
De veiligheidsballonnen zijn een
uitvinding van het Amerikaanse be
drijf Eaton Yale and Towne, dat
samenwerkte met Ford en Volks
wagen. De ontwikkeling kostte tot
dusverre 5,4 miljoen gulden.
I! ging de constructeurs erom
iets te vinden dat minimaal dezelf
de bescherming zou bieden als auto
gordels, mrar dat niet zou hinderen
en dat niet „vergeten" zou kunnen
worden.
De mensen van Eaton Yale and
Towne borduurdei. verder op de
gedachte van een opgevouwen bal
lon die in geval van nood snel moest
kunnen worden opgeblazen. Het re
sultaat was een ballon die opgevou
wen kan worden ondergebracht in
de naaf van het stuurwiel, «n het
dashboard vóór de passagier naast
de chauffeur, in de rugleuning van
de stoelen vóór de passagier ach
terin.
TYe opgevouwen ballonnen zijn ver
bonden met een gastank. Het
ventiel van de gastank wordt elek
trisch geopend bij een botsing, via
twee contacten die op elkaar wor
den gedrukt als de neus van de auto
ergens mee in aanraking komt. Het
gas /uit de ballonnen vervolgens In
onderdelen van een seconde.
Dat gaat zo vlug dat de liehamen
van de inzittenden, die bij de bot
sing naar vc.en worden gew >rpen,
door de volle ballonnen worden op
gevangen vo, ze tegen het stuur
het dashboard of de voorstoelen
klappen.
Meteen daarna lopen de ballonnen
weer leeg, zodat ze niet in dc weg
zitten als de inzittenden hot
sing willen uitstappen of als ze
bewusteloos geraakt uit het wrak
moeten worden gehaald.
foordelen van de ballonnen zijn
dat de hinder van de gordel
wordt vermeden, dat de kans op
verwondingen door de gordel ver
valt en dat dc inzittenden van de
auto ^eteen na de botsing ongehin
derd kunnen uitstappen of uit de
auto kunnen Worden gehaald.
Als nadelig staat daar tegenover
dat de elastische ballonnen de li
ehamen terug werpen, zodat nek-
steunen op de stoelen en achter
bankleuning nodig zijn o» nekscha-
de te voorkomen. Ook zijn ballon-
ner '~t effectief als een a"to over
de kop slaat.
Eaton Yale and Towne menen dat
d. ballonnen nu rijp voor produktie
zijn. Ford gaat de nieuwe Mercury
Marquis, die in het najaar van 1970
uitkomt als model voor 1971, er mee
uitrusten.
De commissie voor veiligheids
voorschriften voor auto's in Ameri
ka heeft al verklaard dat zij er *-ird
over denkt de ballonnen verplicht
te stellen als de ervaringen inder
daad gunstig uitvallen.
