7°
JL v
Geram
Onherkenbaar
Bloedheet
Wekker
Verbazing
„Kraters"
Awntunr
mm li
ZATERDAG 8 NOVEMBER 1969
Een eeuw geleden werd Alaska door Rusland voor 25 miljoen gulden
K aan de Amerikanen verkocht. Vorige maand ontving de staat Alaska
ongeveer vier miljard gulden aan pachtgelden van een handvol olie
maatschappijen. En dat Is nog slechts een begin. Want de goudkoorts,
die dit onherbergzame land teisterde aan het einde van de vorige eeuw,
is omgeslagen in een oliekoorts.
De oliemaatschappijen worstelen nu met het probleem de investe
ringen rendabel te maken. De moeilijke bodem van Alaska en het barre
klimaat staan er borg voor, dat de aardolie, die op grote schaal is
aangetoond, slechts ten koste van haast bovenmenselijke inspanningen
aan de oppervlakte kan worden gebracht.
In Californië wordt een boortoren in twee tot drie dagen opgebouwd.
Hetzelfde karwei duurt In Alaska een maand. Dit wordt in hoofd
zaak veroorzaakt door het grote aantal onwerkbare dagen. Storm
achtige winden en sneeuwjachten kunnen het zicht tot nul terug
brengen, waardoor mensen groot gevaar lopen te verdwalen. Vaak ook
moet het werk worden onderbroken om de mannen hun baard te laten
ontdooien.
Het werktempo wordt bovendien vertraagd door de dikke en onge
makkelijke poolkleding. Dit geldt vooral voor de handschoenen, die
eerder geschikt zijn voor een bokser dan voor iemand, die een bout
moet aandraaien. Toch zijn ze een eerste vereiste. Een man, die bij
veertig graden onder nul met blote handen een boorpijp vastpakt, moet
onvermijdelijk een reep van zijn huid op het metaal achterlaten.
f\oor al deze factoren zijn boringen bij de baai van Prudhoe uitermate
kostbaar. Een proefboring kost naar schatting twaalf miljoen
gulden, wat het tienvoudige is van een ,.prik" in bijvoorbeeld de bodem
van Texas. Op het ogenblik zijn nog maar twintig boortorens op de
noordelijke helling in bedrijf. Er werken ongeveer drieduizend mensen,
mannen wel te verstaan. Het enige vrouwelijke element In
arctische omgeving wordt gevormd door de plaatjes
meisjes aan de wanden van de onderkomens.
deze
Een van de pioniers is de Humble Oil, de An
schappij van de Esso. Het concern onderneemt op het ogenblik met
de ijsbreker-tanker Manhattan een experimentele tocht door de Noord
westelijke Doorvaart om na te gaan of de olie uit Alaska per schip
kan worden afgevoerd. De tanker Is Intussen op de terugweg; de reis
is een volledig succes geworden.
Een onzer medewerkers heeft een deel van de reis op de ijsbreker
tanker meegemaakt, dwars door de eindeloze ijsvelden een
grillige, hobbelige woestijn van metersdikke plakken poolijs. Bijgaande
reportage is het eerste deel van een serie van drie verhalen over het
grote avontuur in de geschiedenis van de scheepvaart.
Manhattan kraakt poolijs
&-W
Kapitein Roger Stewart had de Man
hattan gestopt om de in dikke parka's
gehulde mannen van de ijsploeg in
staat te stellen hun werk te doen. We
bevonden ons op nauwelijks vijftien ki
lometer van de magnetische noordpool.
Het vroor 25 graden, niet veel voor de
tijd van het jaar. Maar de wind kwam
met veertig knopen over de ijsvlakte
aanzetten, zodat de omstandigheden ge
lijk waren aan ruim vijftig graden on
der nul zonder wind.
Het verzamelen en onderzoeken van
ijsmonsters voor het model van een toe
komstige ijsbreker-tanker, behoort tot
de vele taken, die tijdens deze opzien
barende tocht moeten worden verricht.
Doel is immers de afvoer per mam
moet-tanker van de olie uit de rijke
bronnen van Alaska's noordkust. Mid
del is: de speciaal voor deze expeditie
verbouwde supertanker Manhattan.
Kosten project: 150 miljoen gulden. De
Manhattan (115.000 ton) was, toen onze
medewerker aan boord ging, op de te
rugreis van Alaska naar New York en
een historisch evenement van de eerste
orde liep ten einde.
Op de uitreis had het schip al on
weerlegbaar aangetoond, dat tankers
met een groot machinevermogen het ijs
van de Noordwestelijke Doorvaart kun
nen bedwingen. Stanley Haas, de regis
seur van de Manhattan Story, liet het
schip nu dag in dag uit in de ijsmas
sa's rammen om nog zoveel mogelijk
gegevens te kunnen toevoegen aan de
tienduizenden inlichtingen, die al op
honderden magnetische banden stonden
geregistreerd. Een analyse van al deze
Informatie door computers zal straks
het ideale model moeten opleveren voor
een ijsbreker-tanker, die door de Esso
twaalf maanden van het jaar op deze
route wordt ingezet.
Voor ik aan boord raakte van de
Manhattan, die schuddend als een lo
kaaltreintje op smalspoor door het pak
ijs zwoegde, was er al heel wat ge
beurd. Haast geen oord is zo moeilijk
bereikbaar als het dak van de wereld
en de tocht erheen bestond uit een aan
tal langgerekte luchtsprongen langs vol
maakt geïsoleerde stippen in de gren
zeloze ijswoestijn van noordelijk Cana
da.
Het eerste oponthoud ontstond in Re
solute Bay, met een rap straalvliegtuig
op zes uur van Montreal. Resolute is
een bleke, frigide arctische voorpost,
bevolkt door honderdzeventig Eskimo's,
tweehonderd blanke mannen en drie
voortdurend nagestaarde vrouwen. Het
hangt aan de zuidkust van Cornwallis
Island en als het zicht goed is - wat
zelden het geval is - ziet het in het
westen uit over de Noordwestelijke
Doorvaart.
Het is een uiterst eenvoudige neder
zetting, die bestaat uit een straat van
verharde sneeuw van tweehonderd me
ter lang met aan weerszijden oranje
rood geschilderde barakken. Parallel
tm.
V.
f.'
aan deze straat loopt een landingsstrip, v
eveneens van verharde sneeuw. Dit is
Resolute Bay.
De blanke bevolking bestaat groten
deels uit mannen die op de vlucht zijn,
zij het niet voor de politie. Zij zoeken
het isolement en ze zijn bereid voor
veel geld de bittere kou te trotseren.
De meesten tekenen voor een jaar, ver
trekken dan, maar komen vroeg of
laat toch weer terug. Als gesprekspart
ners zijn ze weinig onderhoudend.
Slechts vier dagen Resolute was toch
te veel van het goede. Ik voelde me op
gelucht toen ik weer in een vliegtuig
zat, dat ditmaal naar het westen vloog.
We koersten rustig op een hoogte van
vijftienhonderd meter boven een geslo
ten wolkendek, dat ons het uitzicht op
de Noordwestelijke Doorvaart benam.
Toen passeerden we de magnetische
noordpool. Volgens de routekaart vlo
gen we er pal overheen en op hetzelfde
ogenblik was er een wak in de sneeuw
witte deken. In de diepte bestrooid met
poedersuiker en aan de onregelmatige
randen afgezet met hoekige ijsklompen,
die schots en scheef lagen opgetast.
Tussen de ijsvelden: verstilde rivieren
van een onheilspellend zwart. Dunne
flarden mist hingen er rafelig overheen.
Er stond geen baken of iets derge
lijks. De pool is even onherkenbaar als
al het andere in deze wereld.
De naald van het magnetische kom
pas veranderde in luttele minuten hon
derdtachtig graden van richting. Het
leek of we plotseling naar het oosten
vlogen, hoewel het toestel geen streep
van zijn koers was afgeweken.
De Eskimo-piloot aan de stuurknup-
pel van de Twin Otter had geen belang
stelling voor de kuren van het kompas.
Het apparaat is in deze omgeving na
melijk volkomen nutteloos. Met het in
stinct van een woudloper voerde Mar-
cassy de kist louter op zijn richtingsge-
voel naar de plaats van bestemming:
drie houten loodsen en een landings
strip met de weidse naam Rae Point.
Weldy Phipps zat met zijn kin op
zijn borst in de stoel van de gezagvoer
der. Als onbetwist eigenaar van Atlas
Aviation had hij natuurlijk de leiding
aan boord. Weldy Phipps sliep.
De verwarming stond vol aan en het
was bloedheet in de kist. Toch had hij
zijn parka nog dichtgeknoopt en een
witte wollen muts met een rood kwastje
hing op één oor. Hij zag er komisch uit
en dat verwacht je niet van een man
met een reputatie als hij.
De heer Phipps wordt algemeen be
schouwd als de beste piloot van de Arc
tic. Volgens de overlevering is hij in
staat om met gesloten ogen een Otter
in een sneeuwstorm op iedere willekeu
rige strip aan de grond te zetten.
Vijftien jaar geleden vestigde hij zich
in Resolute. Hij is nu 47 jaar en hij be
zit zeven vliegtuigen. Het gaat hem uit
stekend en hij is niet van plan om ooit
nog te verhuizen.
Vier jaar geleden kwam zijn vrouw
voor goed naar Resolute Bay. Vijf van
hun acht kinderen zijn drieduizend kilo
meter verder op school. De drie klein
tjes brengen hun jeugd door in en om
de barak, die de familie tot woning
dient. Ze hebben nog nooit iets anders
gezien dan sneeuw en ijs.
Sheila Phipps maakte met dochtertje
Terry (3) de vlucht mee. Ze zei het iso
lement niet als een last te voelen. ,,En
je went aan de kou. Nergens is de lucht
trouwens zo zuiver en gezond als hier.
En als ik boodschappen ga doen, is er
geen parkeerprobleem, zoals in Otta
wa".
Terry scharrelde naar de cockpit en
draaide aan een wieltje. De Otter ge
hoorzaamde onmiddellijk en duwde zijn
neus omlaag. Marcassy corrigeerde het
vliegtuig op hetzelfde moment. Hij heeft
een natuurlijke aanleg voor vliegen en
het feit, dat zijn baas rustig een tukje
deed was het grootste compliment, dat
hij kon krijgen.
Marcassy is 29 jaar en hij heeft er
duizend uur als tweede vlieger opzitten.
Tien minuten voor de landing liep in
het brein van Weldy Phipps de wekker
af. Hij ontwaakte op het juiste ogen
blik. De zon had het intussen van de
wolken gewonnen en recht voor ons lag
een oranjerood vlekje onder een intens
blauwe lucht in de helwitte sneeuw-
woestijn: Rae Point.
Een uur later was ik op de Manhattan,
die in de nabijheid van Melville Island
geduldig de komst van de helikopter had
afgewacht, die mij in Rae Point had op
gepikt. Zodra de wentelwiek zich voor
zichtig op het helikopterdek op het ach
terschip had neergevlijd, sloegen de
beide schroeven van de tanker volle
kracht achteruit.
De achtersteven boorde zich in het
langgerekte, met schotsen gevulde wak,
dat het schip eerder in het ijs had ge
ploegd. Even later ging de telegraaf op
volle kracht vooruit en nam de tanker
zijn aanloop om zich met zijn volle ge
wicht en een flinke vaart in het ijs te
kunnen stoten.
Gedurende de eerste uren van dit bi
zarre avontuur was ik verbijsterd door
het onwaarschijnlijke gemak, waarmee
de Manhattan door het ijs walste. De
ongekend zware ijsbrekersteven sneed
als een ploeg door de kille massa.
Het ijs vaak anderhalve meter tot
twee meter dik werd vermorzeld on
der het kolossale gewicht van de ver
overhangende boeg. Tonnen wagende
ijsblokken werden door de breed uit
lopende steven opzij geschoven en de
randen van het veld langs de zijden van
het schip braken af onder het helse ge
wicht van het schitterend blauw getinte
puin, waarmee ze werden bedekt.
Het was een adembenemend, bijna
beangstigend schouwspel. Als het ijs
met sneeuw was bedekt, joegen witte
wolken als buiswater over het voor
schip. En achteruit werd de zon ver
duisterd door de honderden meters lan
ge. hagelwitte stoomwolk, die onafge
broken als een vaandel uit de schoor
steen stak.
Een grimmige ijswal doemt ver voor de Manhattan uit de vlakte op. De
tanker met een kop als van een vraatzuchtige hamerhaai zal deze bar
rière moeiteloos vermorzelen.
grof geweld tegen het grafiet van iede
re volgende ijsmuur.
„Geen problemen," luidde de meest
gehoorde opmerking aan boord. Dit
was zelfs het parool toen de Manhattan
zich op een kwade dag niet kon loswer
ken uit een metersdikke massa, die on
der druk stond. En ijs dat onder druk
staat, is berucht sinds John Cabot bijna
vijf eeuwen geleden als eerste op zoek
ging naar de Noordwestelijke Door
vaart.
De beide ijsbrekers, die voor gevallen
als deze in het spoor van de Manhat
tan volgden, raakten eveneens hopeloos
bekneld. De machines draaiden twintig
uur lang op vol vermogen en de schroe
ven sloegen afwisselend voor- en achter
uit. Even rees de vrees van een ge
dwongen overwintering in het poolijs.
Tot kapitein Ronald Graham besloot
een pomp bij te zetten en eens wat wa
ter „over de muur" te lozen. Tien mi
nuten later zette het schip zich tot ie
ders verbazing in beweging. De specia
listen aan boord raakten lichtelijk ge
frustreerd door het succes van een der
gelijke conventionele aanpak.
Niemand juichte. Op de brug werd
slechts herhaald wat al zo vaak was ge
zegd: Geen problemen.
mL5
Wanneer de omgeving niet zo wit was
geweest, hadden we ons gemakkelijk op
de maan kunnen wanen. De vormgeving
van de oppervlakte deed me onweer
staanbaar denken aan de beelden, die
ons van de maan hebben bereikt. Ook
hier overal honderden grote en kleinere
„kraters", vlakke stukken ijs met op
staande randen er omheen, richels en
verspreide blokken, nu niet van steen
maar van bevroren water.
Ook hier is de horizon geen rechte
lijn, maar gekarteld door de talrijke
onregelmatigheden in het oppervlak.
Zodra de zon de kim bereikt, houdt zij
op een bol te zijn. Zij is een gewonde
schijf met happen eruit.
De opvarenden van de Manhattan
realiseerden zich nog steeds, dat ze
deel waren geworden van een andere
wereld. Maar na twee maanden waren
*!j er niet meer van onder de indruk.
De groep-Phlpps
onder de bescher
mende vleugel van de
Twin Otter. V.i.n.r. Mar
cassy de Eskimo
piloot, Sheila, dochter
tje Terry en Weldy
Phipps, het vliegende
wonder van Resolute
Bay.
De aanvankelijke vrees van de drie
xapiteins had al lang plaats gemaakt
voor een diepgeworteld vertrouwen in
de mogelijkheden van hun schip. De
eerste schuchtere pogingen om het ijs
te attaqueren, waren al lang veranderd
in doelgerichte aanvallen, op vol ver
mogen uitgevoerd.
Ze hadden leren beseffen, dat hun
enige kans op succes gelegen was in de
kracht van hun schip. En zo stuurden
drie ervaren kapiteins, die jarenlang
gewend waren geweest ieder obstakel
cp zee te ontwijken, de Manhattan met
Z>e
