„Balans
van de
angst"
kan dan
gelijk
blijven
„Schiphol kan
tot 1995 blijven
uitbreiden
zegt directeui
KRITIEK BLIJFT VORSTENHUIS NIET BESPAARD, MAAR TOCH:
De Engelsen hebben hun koningin nodig
Koningin moet zich wat
meer met het gewone
volk inlaten
Rookbom in de
schouwburg bij
premièreToller'
De wapens
waarom t
in Helsinki
draait
Doel van gesprek
V.S.-Sovjel-Unie:
f ^mÊÊÊÊÊÊÊ^^^wMÊtmÊmm \HV iaar
PLAN VOOR
„BIOLOGISCH
PERSOONS
BEWIJS" IN
FRANKRIJK
VERLENGEN
25 MILJOEN
VIJFDE BAAN
Britse
vorstin
ruim
4 min.
Prinses
Margaret
ontvangt
130.000
uit de
schatkist
Hond blijft de beste
mensenredder
Westduitsers willen
praten met D.D.R.
Russen fabriceren
kunstkaviaar99
BEWAPENINGSWEDLOOP
OVER EN WEER VERTRAGEN
•tl^fogelijk de belangrijkste onder-
-L'-®- handelingen waar ons land
ooit aan deelnam". Zo noemde de
Amerikaanse minister van Buiten
landse Zaken. Rogers, de besprekin
gen die maandag in Helsinki zijn
begonnen tussen de Verenigde Sta
ten en de Sovjet-Unie. Onderwerp
is de beperking van de kernbewape
ningswedloop.
Men heeft voor deze conferentie
een naam en een afkorting bedacht:
Strategie Arms Limitations Talks,
kortweg SALT.
Bij SALT gaat het erom het
machtsevenwicht tussen Amerika
en Rusland door een beperking van
sommige wapens waarmee dat in
stand wordt gehouden, terug te
brengen tot een lager, maar even
afdoend niveau.
Voorwaarde is dat de afschrik
wekkende kracht van deze wapens
men spreekt wel van de balans
van de angst even groot blijft als
nu.
President Johnson stelde twee en
een half jaar geleden voor met de
Russen te gaan praten over de
schrikbarende versnelling van de
bewapeningswedloop. De Russische
inval in Tsjecho-Slowakije stak een
spaak in het wiel.
Pas eind vorige maand toonden
beide partijen zich bereid om de po
ging te wagen voor wat is genoemd
„deze angstaanjagende exploratie in
hogere strategie door de twee reu
zen die de macht hebben elkaar te
vernietigen".
Vooral Europa wacht gespannen
af met name of zijn positie veilig
blijft bij een mogelijke overeen
komst.
SS
Om een koel indringend beeld te krijgen van de stand van zaken bij hei
begin van SALT, kan men nergens zo goed terecht als in Londen bij
het Instituut voor strategische studies. Ian Smart, de 34-jarige onderdirec
teur, zegt: „SALT heeft een openlijke, zeer duidelijke inhoud en een veel
breder terrein. Het eerste betreft de wapens en alles wat erbij hoort. Het
laatste houdt stilzwijgend het geheel in der politieke betrekkingen tussen de
twee landen en tussen de twee bondgenootschappen waaraan zij leiding
geven".
De zeer helder en zakelijk rede
nerende Ian Smart meent dat de
conferentie in Helsinki voor een
groot deel moet worden gezien in
het brede verband.
CALT begint op een moment waar-
op men in Amerika in het open
baar zegt de indruk te hebben dat
de Sovjet-Unie een zekere mate van
pariteit heeft bereikt in strategische
wapens met de Verenigde Staten".
De Verenigde Staten liggen nog
wel voor met hun onderzeeërs, die
zijn bewapend met de intercontinen
tale ballistische raket Polaris. Die
nu wordt vervangen door de veel
betere Poseidon.
Verder hebben de-- Amerikanen
nog steeds een formidabele vloot
strategische bommenwerpers; die
kernwapens kunnen afwerpen en
lanceren. De Russen hebben zich op
dit punt. nooit zo geconcentreerd,
maar zij hebben wel degelijk het
vermogen om ook van vliegtuigen
uit kernwapens te gebruiken.
Tan Smart., de benen gemakkelijk
over elkaar, ratelt uit het hoofd
getallen en kenmerken af van dit
dodelijk arsenaal, waarmee Ameri
kanen en Russen elkaar bedreigen
en in de klem houden.
Hij zegt: „Wanneer je alles bij el
kaar optelt van Amerika, kom je
aan vijfduizend „war heads" (de
kernlading of -ladingen van de be
trokken wapens).
„De gegevens over de Sovjet-Unie
zijn uit officiële bronnen in het
Westen. Daarbij moet men dus voor
zichtig zijn".
Er zijn verscheidene factoren die
de twee partijen naar de conferen
tietafel hebben gebracht. Vooral de
onstuitbare vaart van de bewape
ningswedloop, die de twee landen
voor astronomische kosten plaatst.
JVfaar slaagt men er ondanks alle
-T* vernuft in toch tret evenwicht
'te handhaven, dan is men bij elk
nieuw stadium van die wedloop in
feite weer even ver als op een lage-
e trap van de kernbewapening.
Amerika maakt zich zorgen, zo
vertelt de heer Smart, over twee
kanten van de Russische kernbewa
pening. In de eerste plaats over de
snelheid waarmee de Sovjet-Unie
haar vloot onderzeeërs uitbreidt en
bewapent met raketten van hetzelf
de type als de Polaris. Op elke boot
zijn er, net als bij de Amerikanen,
zestien van deze intercontinentale
wapens.
„In de tweede plaats volgen de
Amerikanen nauwgezet wat de Rus
sen doen met de SS-9" zegt hij „ze
ker nu zij er proeven mee onderne
men met drie individueel te gebrui
ken kernladingen".
Tie heer Smart noemt de SS-9 het
*-* grootste kernwapen van de Rus
sen, maar wat veel meer zegt: het
accuraatste. Dit geeft Amerika veel
reden tot bezorgdheid.
De Amerikanen veronderstelden
altijd dat de Russische strategische
wapens in de eerste plaats waren ge
richt op het uitschakelen in een
eerste klap van de op het land ge
stationeerde Amerikaanse wapens
van deze klasse. Maar de enorme
kracht die de Rassen nu aan de
SS-9 geven is veel groter dan wat
er nodig is om de Amerikaanse ra
ketten in hun ondergrondse lanceer-
plaatsen te vernietigen.
De conclusie ligt dus voor de
hand: behalve op deze raketten
zijn de nieuwe Russische wapens ge
richt op de grote Amerikaanse be
volkingscentra.
Fliermee zitten we meteen in wat er
naar men denkt, op de conferen
tie in Helsinki gaat gebeuren.
De Amerikanen redeneren bij
hun strategische en defensiefiloso
fie zoals we hierboven aangaven.
„Maar redeneren de Russen ook
zo?" vraagt fan Smart zich af. „We
weten ook dat de Russen van meet
af aan werden geobsedeerd door
-de omvang van hun raketten. De
kernvraag bij dit alles is nu: wat is
de bedoeling van de andere partij?"
Een zeer voornaam doel van SALT
is meer proberen te begrijpen van
de bedoelingen der tegenpartij. Na
tuurlijk zal die haar kaarten niet
zo maar op tafel leggen. Het wordt
zeker in de eerste fase, een zeer
lang en slopend overleg.
Ian Smart (34) is plaats
vervangend directeur van het
Institute for strategie Studies
in Londen. Dit internationaal
en onafhankelijk instituut be
studeert en onderzoekt stra
tegische kwesties. Zowel in
militaire, politieke als morele
zin.
Smart trad er in september
in dienst. Daarvóór werkte
hij elf jaar bij de Britse di
plomatieke dienst. De laatste
drie en een half jaar op de
Britse ambassade in Wash
ington.
Fle mogelijkheden die kunnen
voortvloeien uit het overleg ziet
de heer Smart als drieledig:
1. Het hoogst bereikbare is een
formeel akkoord om bepaalde wa
pens of wapensystemen te beperken,
bijvoorbeeld de ABM's raketten
om strategische raketten te vernie
tigen.
2. Een stilzwijgende overeenkomst
dus niet op papier maar een zeer
duidelijke verstandhouding: wij
doen dit niet en jullie dat niet.
3. Een nog vager resultaat, dat
Smart communicatie noemt.
Hoe hij dit laatste ziet legt hij
zo uit: „Bij het opstellen gaat men
altijd uit van het ergst mogelijke
wat de vijand kan doen. Men is nooit
zeker van diens bedoelingen. De ei
gen waarnemingen (onder meer door
middel van kunstmanen) zijn nim
mer afdoende. Er is gebrek aan ver
trouwen, dus men oververzekert
zichzelf en richt zijn plannen op
de maximaal mogelijke bedoelingen
van de ander.
Juist dit" zegt hij met passie in
zijn stem, „joeg de bewapenings
wedloop zo op. Hier kan Salt bijdra
gen om door middel van besprekin
gen en filosoferen te komen tot een
verlaging van bewapening, tot een
peil dat het midden houdt tussen
het minimum en het maximum van
wat men nu door zijn veronderstel
lingen, waarnemingen en bereke
ningen, nodig vindt".
Bij SALT gaat 't in hoofdzaak om
de volgende wapens:
Intercontinentale ballistische ra
ketten (ICBM's) van het land af ge
lanceerd. Amerika: Minuteman 1 en
2 is ongeveer duizend. Kracht vijftig
tot honderd maal atoombom Hirosji-
ma reikwijdte dertienduizend km.
Titan klein aantal nog in ge
bruik.
Rusland: SS-9 reikwijdte zeven
tienduizend km meer dan duizend
maal bom van Hirosjema.
SS-11 negenduizend km onge
veer zevenhonderd stuks samen
met andere typen ongeveer evenveel
als Verenigde Staten.
Proeven aan de gang met SS-9 om
uit te rusten met 3 kernladingen die
elk 25 maal kracht hebben van Hiro-
sjima, voor drie verschillende doe
len.
Raketten op zee gelanceerd door
onderzeeërs met kernaandrijving
Amerika 41 schepen met elk zestien
Polarisraketten A-2 en A-3 reik
wijdte ruim 4500 km. A-3 is driekop
pig, voor drie doelen. Polaris wordt
vervangen door betere Poseidon. Ge
stationeerd in noordelijke Poolzee,
Atlantische en Grote Oceaan en Mid
dellandse Zee.
Rusland: oudere typen onder-
zeeëers en zogenaamde kruisraket
ten, zoals vroegere Duitse VI, die bo
ven water worden gelanceerd.
Tien nieuwe raketten als Polaris.
Ook zestien per schip. Per jaar ko
men er vier tot acht nieuwe onder
zeeërs van dit type bij.
Kernwapens bij luchtmacht: Ame
rika: 550 strategische bommen
werpers met elk vier kernwapens:
raketten en bommen. Typen: B-52
en FB-110. In totaal 2500 kernladin
gen.
Rusland: 150 strategische bom
menwerpers, typen Bear en Bison.
Kleinere bewapening en vermogen
dan de Amerikaanse.
Anti-raket raketten ABM's:
Amerika: pas begonnen met instal
latie van radar- en raketstelsel Sa
feguard rondom lanceerplaatsen van
Minuteman in Montana ne Noord-
Dakta.
Rusland: rondom Moskou zeventig
lanceerplaatsen voor raketten ter be
scherming van industrie en bevol
king.
Problemen bij ABM zeer ingewik
keld: o.m. röntgen- en neutron stra
ling; voor onschadelijk maken bui
ten atmosfeer zijn krachtiger kernla
dingen nodig dan die in raketten
waar men op schiet. Kosten astro-
misch hoog.
AMSTERDAM Vóór 1995 heeft Nederland geen tweede centrale luchtha
ven naast Schiphol nodig, zo meent de directeur van Schiphol mr. J. C. A. van
Stapele.
Het huidige Schiphol kan nog zo ver worden uitgebreid dat het vijftig miljoen
passagiers per jaar kan verwerken, bijna tien maal zoveel als nu. Kort voor het
jaar 2000 zal Nederland, volgens de thans geldende prognoses, dat aantal
luchtreizigers bereiken.
Als teg endie tijd een tweede centrale
luchthaven aangelegd moet worden,
zal dat volgens mr. Van Stapele in of
dicht bij de Randstad moeten gebeuren.
„Daar moet dan ook het grootste aan
bod aan passagiers worden verwacht".
Schiphol is nu bezig met het verlen
gen van de zuidpier, opdat het straks
luchtbussen en de grote jumbo's, die
vierhonderd passagiers tegelijk aanvoe
ren, kan ontvangen.
Schiphol kan dan zes miljoen passa
giers per jaar verwerken. In 1974 hoopt
men de capaciteit op twaalf miljoen te
hebben gebracht.
De uitbreidingen houden een verdub
beling in van het huidige stationsgebouw
en de bouw van een nieuwe pier, spe
ciaal voor jumbo-toestellen die er met
acht tegelijk aan kunnen parkeren.
Tegen 1980, als er dertien miljoen
passagiers worden verwacht, zal een
tweede stationsgebouw gereed zijn met
een capaciteit van eveneens om en nabij
twaalf miljoen passagiers. De totale
capaciteit wordt dan 25 miljoen.
Als in 1988 de top van de capaciteit
zal zijn bereikt, is Schiphol nog niet
aan zijn eind, aldus mr. Van Stapele.
Vlak achter de westelijke start- en lan
dingsbaan denkt Schiphol dan een dupli
caat van zijn complex neer te zetten.
Ook dat zal dan goed zijn voor 25 miljoen
passagiers per jaar.
De aan- en afvoer aan „landzij" kan
geschieden via de dan inmiddels aange
legde rijksweg 16 en een daaraan paral
lel lopende rijksweg.
De accommodatie voor het vrachtver
voer zal ook aanmerkelijk worden ver
groot. Het huidige vrachtgebouw zal aan
twee kanten worden uitgebreid, zodat
het drie keer zijn huidige omvang krijgt.
Door het verwerven van nog wat grond
kan die capaciteit nog eens worden ver
dubbeld.
Men rekent voor volgend jaar op een
omvang van het vrachtvervoer van
190.000 ton. Men gaar ervan uit dat die
hoeveelheid over zes jaar zal zijn ge
groeid tot een half miljoen ton. over
twintig jaar tot bijna drie en in het jaar
2000 tot zes miljoen ton.
Om vliegtuigen vlot binnen en weer
weg te kunnen krijgen is de aanleg van
een vijfde baan nodig. Die moet ten
noorden van Hoofddorp in de Haarlem
mermeer komen te liggen in noord-zuid
richting. Hij moet in 1977 klaar zijn.
Nog afgezien van het duplicaat dat
Schiphol van zichzelf wil maken, zul
len de uitbreidingen vier- h vijfhonderd
miljoen gulden kosten.
Koningin Elizabeth krijgt sinds 1952 per jaar belastingvrij uit de schatkist
475.000 pond, ruim 4,09 miljoen gulden.
Dit is aldus verdeeld
Voor persoonlijke uitgaven 520.000 gulden
Salarissen 314 man personeel van hoog tot laag 1.610.000 gulden
Onkosten huishouding 1.053.000 gulden
Giften e.d115.000 gulden
Voor extra voorzieningen 827.000 gulden
Van deze laatste post gaat 218.000 gulden naar familieleden, die officieel werk
doen, maar die geen uitkering krijgen uit de schatkistrestant was bedoeld
als reserve. Die is tegen eind 1970 door kostenstijging uitgeput.
Verder betaalt de schatkist
Prins Philip 348.000 gulden
Koningin-moeder 610.000 gulden
Hertog Gloucester, oom van koningin Elizabeth 305.000 gulden
Prinses Margaret, zuster van koningin Elizabeth 130.000 gulden
Bovendien betaalt de staat
Voor onderhoud zes paleizen en kastelen 8.570.000 gulden
Voor staatsiebezoeken e.d348.000 gulden
Een onbekend bedrag voor reizen met de koninklijke trein, het dito jacht en
vliegtuigen.
Koningin Elizabeth krijgt verder jaarlijks het inkomen van de kroondomeinen
in het hertogdom Lancaster, 1.915.000 gulden.
Prins Charles, nu hij 21 jaar is geworden, dat van Cornwall, 1.915.000 gulden
Hij schenkt de helft aan de staat.
De staat geniet het inkomen van de overige kroondomeinen 100.000 ha, d.w.z.
een groot deel van centraal Londen, Ascot, Windsor en de zuidkust per jaar
30.450.000 gulden.
Een veel gehoorde schatting van het kolossale privé-vermogen van koningin
Elizabeth is 522 miljoen gulden. Daarbij behoren o.m. juwelen, schilderijen,
postzegels, een kasteel, een groot landgoed met bijbehorend huls. Dit is voor
een groot deel geërfd.
De koningin betaalt geen successierechten.
Jgr is de vorige week in Engeland
over meer gediscussieerd dan
over de ponden sterling, die konin
gin Elisabeth kr\jgt en tekort komt.
Ook de positie van de Britse vor
stin en die van haar familie kwam
weer in het middelpunt van de be
langstelling.
Vast staat, dat het overgrote deel
van het Britse volk meent, dat
Groot-Brittannië zijn koningin nodig
heeft: 84 procent volgens een recent
opinie-onderzoek. Republikeinen zijn
hier niet veel.
Maar dit onderzoek wees ook dit
uit: Vrij sterk leeft de overtuiging,
dat de koningin zich meer moet in
laten met „het gewone volk". Velen
vinden, dat de vorstin daar onvol
doende of helemaal geen contact
mee heeft.
Het enthousiasme waarmee de 84
procent „ja" zei kan toch niet verhe
len, dat er ondanks in Engeland een
grote mate van apathie bestaat voor
alles wat verband houdt met het Ko
ninklijk Huis.
Voor velen geldt zeker dit: We kun
nen geen andere staatsvorm beden
ken die ons zo samenbindt, die zo'n
stabiliserende invloed heeft, dan de
monarchie Waarom zouden we de
zaak dan veranderen?
Dit jaar was zeer belangrijk voor
Elizabeth en haar familie. De sleur,
waarin zij ondanks allerlei vernieuw
ingen dreigden te geraken, werd ver
frissend doorbroken met de opzien
barende telvisie-film, die men ook in
Nederland van hen heeft gezien.
Het was voor veel Britten een he
le ervaring te constateren, dat hun
koningin „toch eigenlijk ook maar
een gewoon mens is, net als wij alle
maal."
Maar de film vestigde tevens
scherp de aandacht op talloze gebrui
ken en tradities, die 'niet meer pas
sen in deze tijd.
Dat zegt men in Engeland openlijk
Ook in 't parlement. Ook door middel
van cartoons in de kranten waarbij
men veel verder gaat dan men in
andere landen durft.
Hoewel iedereen dol is op een
sprookje, hoort men zelfs bij veel op
traditie beluste Britten, dat er hier
wel wat veel is van het goede. Ze
ker veel jongeren denken er zo over.
Elizabeth besloot dit jaar geen
kerstrede te houden vooi radio en
televisie. Het hof voelde dat dit een
gebruik was geworden, dat geheel
was vast geroest in een onwrikbaar
kader.
"Flat de koningin en prins Philips
zich wel degelijk aanpassen aan
wat er ook in Engeland zo snel ver-
anderd, blijkt vooral uit de manier
waarop ze hun oudste kinderen laten
optreden.
Prins Charles, de prins van Wales,
maakte dit jaar een uitstekende in
druk door zijn ongedwongen hou
ding, zijn durf om dingen te doen,
die men vroeger niet van een kroon
prins verwachtte.
Zoals gezegd: Er is kritiek. Bij
voorbeeld, dat de koningin onvol
doende doet om bij te dragen tot
meer harmonie tussen blank en
zwart in haar eigen land. 'n Vraag
stuk dat steeds meer gaat klemmen.
Maar zonder twijfel is de monar
chie, ondanks alles, het beste pre
sidentschap, dat men zich in Enge
land kan bedenken, zoals George
Brown, tweede vooi /.itter van de
Labour-partij dezer dagen zei.
PARIJS De Franse minister van
volksgezondheid overweegt een „bio
logische identiteitskaart" verplicht te
stellen voor de twintig miljoen Fran
se automobilisten.
Op deze kaart wordt niet alleen de
bloedgroep vermeld, maar teven*
zijn eventuele hart-, bloed- en ande
re ziekten, die van het hoogste be
lang zijn bij het behandelen van de
gewonden na een auto-ongeluk, er op
aangegeven. Deze gegevens kunnen
duizenden mensen per jaar van de
dood redden.
De ontwerper van de kaart is Roger
Gonon, de vroegere particuliere
chauffeur Weygand, opperbevelheb
ber van de Franse strijdkrachten in
1940.
Deze kaart is niet de eerste uitvinding
van Roger Gonon. Al eerder had hij
succes met zijn lichtende stok voor
de verkeersagenten 's avond*
en met de witte knipperlichten, waar
mee de blinden en de doven van
Lyon 's avonds hun weg vinden.
LUZERN (Zwitserland) In deze
eeuw van de techniek is d hond nog
steeds de beste redder van de mens,
als deze onder een lawine is bedol
ven.
Dit menen internationale deskundigen
uit 11 landen, die in het Zwitserse
Luzern een conferentie over reddings
werk in berggebieden hebben gehou
den. Zij kwamen tot de conclusie dat
de meeste moderne wetenschappe
lijke vindingen in de overgrote meer
derheid van de gevallen waardeloo*
zijn bij reddingswerk in de sneeuw.
Een hond, uitgerust met sonische
hulpmiddelen, vormt het meest effi
ciënte reddingsmiddel.
BONN Drie van de vier Westduit
sers zijn voorstanders van het ope
nen van politieke onderhandelingen
tussen West- en Oost- Duitsland.
Volgens een opiniepeiling van het
„Instituut voor toegepaste weten
schappen" in bad Godesberg heeft 74
procent van de ondervraagden zich
voor onderhandelingen uitgesproken.
Elf procent is tegen het denkbeeld
van besprekingen tussen Oost- en
West-Duitsland op regeringsniveau.
Vijftien procent heeft geen mening
geuit.
MOSKOU Rusland, beroemd om zijn
kaviaar en nu geconfronteerd met
verminderende voorraden, gaat spoe
dig kunstkaviaar produceren.
Het kunstprodukt, gemaakt van melk-
eiwitten, lijkt zo op de echte kaviaar
dat gewone gebruikers het verschil
niet proeven. Alleen experts kunnen
de echte steureitjes onderscheiden
van het laboratoriumprodukt.
Dit is ontwikkeld door een chemisch
laboratorium dat zich op synthetisch
voedsel specialiseert. Aan het hoofd
staat Alexander Nesmejanov. Het ka-
viaarsurrogaat is pas de eerste stap
in de produktie van een geheel menu
van kunstvoedsel.
„Kunstvoedsel is geen gril van de
chemici. Volgens de statistieken van
de Ver. Naties lijden meer dan een
miljard mensen op onze planeet
voortdurend honger. Het doel van de
wetenschap is om de dag nader te
brengen, dat de produktie van voed
sel onafhankelijk wordt van seizoens-
invloeden en natuurrampen.
AMSTERDAM De première, die
de Nederlandse Comedie zaterdag
avond in de Amsterdamse Stads
schouwburg gaf van „Toller" van
Tancred Drost, is gepaard gegaan
met een incident. Nauwelijks was dit
revolutionaire stuk van stan gegaan
of er brak In de zaal ook enige revo
lutie los. Oproerige gasten, als figu
ranten vermomd, wilden tegen de
voorstelling protesteren. Uit de enge
lenbak werd een rookbom gegooid,
waardoor de bezoekers de zaal moes
ten verlaten en de brandweer het
brandscherm moest laten zakken.
Paul Brandenburg, een zwaargebouw
de acteur ging naar de engelenbak om
zijn krachten te meten met de luidst
protesterende gasten.
Nadat de rook was weggetrokken
ging men onder rustiger omstandig
heden verder met de voorstelling.
