Druk uw eigen stempel Dialecten van Nederland in kaart gebracht vertelt buitenlanders „alles" over Den Haag In linnenkasten, asladen en achterzakken worden nog grote bedragen gekoesterd BRAAT! Kille keuken? op uw huis Israëlische Dora Barkai KEUKENS? Woord heeft teil onrechte denigrerende hij smaak sC Dimplex „Je moet zo veel mogelijk weten over je woonplaats'' Voor spijbelen84 uitdrukkingen Oud wantrouwen tegen banken Het hoeft heus niet net als bij de buren of zoals het „bij moeder thuis" was MOET BLIJ VEIS BANKSTEL GAAIS STAATS DE TANTES Vragen over „snijden niet scheermes" op televisie „STREEKTALEN" GEEN „STATUS" ARTICULEREN VOERTAAL AMSTERDAMS HANDLEIDING PROEFSCHRIFT +c De heer F. Rieken (voorgrond) en de heer W. van Boven, bin nenhuisarchitecten in Rotterdam, twee mannen die vinden dat men zich niets moet aantrekken van buren of tantes, wanneer het op huisinrichten aankomt. 9 Die beide binnenhuisarchitecten zeg gen iets heel anders, ook al is dan Ar- chi Interieur in Rotterdam, waarvoor zij werken, een doodgewoon zakelijke onderneming. Zij zeggen: „Ook al is ie mand aan nieuwe meubelen toe, daar om hoeft hij bijvoorbeeld die oude, ver trouwde fauteuil, waarin hij 's avonds zo lekker slaapt, nog niet weg te doen. Als die fauteuil hem zo lief is, dan moet dat ding blijven". Dat is een heel ander geluid en het kan nog gekker worden. Best kans dat, mooht ik toe vallig bij hen binnenstappen met het vaste idee dat ik met een compleet nieuwe eetkamer de deur uitga, best kans dat ze me dan met lege handen de deur uitsturen, opdat er nog eens goed over nagedacht kan worden. Waarom? Zij zeggen: „Je kunt geen complete kamer kopen, je kunt wel een kamer móken. Er dingen in neer zetten die je zelf mooi of leuk vindt en die dan bij elkaar laten zien: kijk, hier woont de figuur die de zaak aldus in lichtte en niemand anders". De beide binnenhuisarchitecten in Rotterdam noemen dat „wonen zoals je zelf wilt". „Wij praten nooit over bank stellen en zo meer", aldus de heer Van Boven. „Je hebt mensen die er dol op zijn en dat mogen ze natuurlijk Maar kijk. Beredeneer eerst, waarom je zo graag een bank wilt. Is het ding alleen om de krant op te lezen, is het alleen bedoeld om de buren „oh" te la ten roepen of wil je op zo'n bank 's avonds lekker, languit kunnen lig gen?" „Daarop kies je een bank. Stoe len zullen, om verschillende redenen, ook altijd verschillend moeten zijn". „Klopt", zegt dan de heer Rieken. „Want als man wil je bijvoorbeeld een stoel waarin je lekker kunt tv-kijken, als vrouw iets waarin je ook nog recht op kunt breien. Of weer helemaal niet. Is die stoel om je lekker in te kunnen oprollen? Het zijn allemaal dingen die ons zeggen, dat een kant-en-klaar bank stel nooit helemaal tevreden stelt". Dat is allemaal heel duidelijk, maar toch noemt bijvoorbeeld de heer Van Boven de binnenkant van onze Neder landse huizen nog „een ontwikkelings gebied, waar dringend hulp moet wor den verleend". „Dat wil niet zeggen dat wij, als bin nenhuisarchitecten, als dé grote red ders moeten worden beschouwd", al dus de heer Van Boven. „Maar ik zou, voor iedereen zijn eigen geluk, vaak willen vragen: Ga nu eens midden in de kamer, midden in dat huis staan. Bent u zeer gelukkig met de huidige toestand, laat het dan maar zo. Maar bent u het niet, vraag u dan eens af waarom precies u de eethoek dèar hebt gezet, waarom dit zus en dat zo". „Men zal", zegt hij, „soms tot de ont dekking komen dat het allemaal zo staat omdat het bij de buren ook zo staat of omdat het bij moeder vroeger ook zo was". „Wel, de heer Van Boven dacht dat men in zo'n geval maar eens moest gaan verschuiven, denken en ideeën op doen. Want inrichten betekent voor hem: een persoonlijk stempel drukken op het huis, het eigen ego tevoorschijn laten komen. „En als je daarachter staat", zegt hij „dan trek je je er niets van aan of de buren en de tantes het wel allemaal mooi zullen vinden. Dat moet je nou eens lekker helemaal niets kunnen sche len, want wie woont er nu in dat huis: de eigenaar of eigenares of die tan tes?" Voor hem privé maakt het niets uit of eventueel visiterende tantes het bij hem nu rommelig-winden of niet, of ze bepaalde dingen „vreselijk" vinden of „wel aardig, maar hét zou niets voor mij zijn". „Het belangrijkste waar bezoekers op af moeten gaan is, geloof ik, of het gezellig is, of men zich thuis voelt. Zo ja, dan zullen ook de mensen van dat huis je wel liggen", zegt hij. L.N. DEN HAAG De Tweede-Kamerle den mevrouw mr. E. Veder-Smit en dr. K. van Dijk (beiden WD) hebben de minister van CRM gevraagd met de VPRO besprekingen te voeren op dat televisieuitzendingen als die van vorige week donderdag (waarin een oog met een scheermes werd openge sneden) niet meer kort na kinderuitzen dingen (in dit geval de Fabeltjeskrant) plaats vinden. Volgens beide Kamerleden is door deze uitzending „in brede l/ing ont stemming ontstaan". Zij informeren ook of het luister- en kijkonderzoek dat Intomart in opdracht van de NOS instelt, is gericht op de gevolgen van uitzendingen waarin ge weld een belangrijke rol speelt, en of de uitkomsten van dit onderzoek dat continu wordt ingesteld kunnen worden gepubliceerd. DEN HAAG Niet één buitenlander in Den Haag (er zijn ruim negentig na tionaliteiten) hoeft onbekend te zijn met de naam van de burgemeester of de afsluiting van de Laak brug. Zeker niet sinds Dora Barkai, een beweeglijke Is raëlische met weinig grijs tussen het vele zwarte haar een speciaal bureau be heert op de afdeling voorlichting van de gemeente Den Haag. De bewoners van het gouden getto van Wassenaar moeten maar eens we ten dan Den Haag bezig is een groen- gordel om de stad aan te leggen en dat het prat gaat op zijn elektronische in dustrie. De 54-jarige Dora (met één r graag, In dit land hebben we vierentachtig woorden en uitdrukkingen voor het woord spijbelenIk bedoel maar: mocht u zich ooit hebben verbaasd over de vele dialecten, die men bijvoorbeeld in India of in Afrikaanse landen spreekt, dan kunt u met die verbazing ook dichter bij huis blijven. Hoeveel dialecten wij dan wel hebben? Tientallen, zou men kunnen stellen, en ze zitten zelfs tot in ons Algemeen Beschaafd Nederlands, want dat werd oor- spjronkelijk samengesteld uit Brabants, Hollands en wat Fries. „Als je erg diep zou ingaan op de vraag hoeveel dialecten in ons land worden gesproken, zou je kunnen zeg gen dat iedereen zijn eigen dialect spreekt, en vooral ieder dorp en elke stad", zegt in Amsterdam mevrouw dr. J. Daan. Maar die stelling gaat zelfs mevrouw Daan te ver, hoewel ze hoofd is van de afdeling dialectologie van de Ko ninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen in Amsterdam. Op een dialectenkaart van Nederland die ze zojuist eigenhandig samenstelde voor de Atlas van Nederland, heeft ze 18 dialecten aangegeven. Mevrouw Daan, die u met een band recorder kunt tegenkomen op Marken, maar net zo goed tussen kinderen van vroegere emigranten in Amerika In Groningen wordt uit de boerderij van een veehouder twintigduizend gulden gestolen. In Nijmegen verliest een bejaarde man tijdens een wandelingetje zijn hele kapitaaltje: Elfhonderd gulden. In Utrecht wordt een bejaarde we duwe in haar huisje overvallen en raakt haar spaarduiten, vijftienduizend gul den, kwijt gen. Het wantrouwen zit er nog stevig bij hen in. Zelfs voor financiële experts blijkt het onmogelijk te berekenen hoe groot het bedrag is, dat in ons land onder matrassen, in linnenkasten, aslade en achterzakken wordt gekoesterd. Maar zij zijn er, „Je staat verbaasd" zegt de directie van de Amro-bank, „hoeveel mensen met spaarduiten in de rij komen staan, wanneer wij ergens een nieuw gebouw hebben geopend. Dat spaargeld moet ergens vandaan komen. Waarschijnlijk heeft het jarenlang er gens in een kast gelegen". Directeur J. van Ogtrop van de Cen- De lijst is dagelijks uit te breiden. Er zijn nog steeds mensen vooral ouderen die zo verknochtztyn aan hun vaak met zweet bij elkaar gekregen spaarcenten, dat zij hun bezit zelfs niet aan een bank toevertrouwen. Of beter: Juist niet aan een bank. Zij denken nog steeds aan de beurs krach van de jaren dertig, aan de tijd dat er misbruik werd gemaakt van kleine spaarders en aan de tijd dat er nog geen controle was op bankinstellin- trale Boerenleenbank, die de meeste bankgebouwtjes op het platteland heeft, becijferde dat bij „zijn" banken vorig jaar het spaartegoed met achthonderd miljoen gulden groter werd. Hij ver wacht dat dit bedrag dit jaar meer dan één miljard gulden zal zijn. Hoe komt dat? volgens de Amro-bank komen de banken in deze tijd naar de mensen toe. Er is tegenwoordig bij wij ze van spreken een bijkantoor in iedere straat of in ieder dorp. Bovendien zijn die kantoren gebouwd van veel glas. De „status-sfeer" is nu taboe. „Die openheid stimuleert. De men sen hebben minder drempelvrees. Zij weten nu dat de bank er is voor ieder een en niet alleen voor de rijken". De heer Van Ogtrop: „De banken voeren een ander beleid. Dagelijks lees je de advertenties van banken, waarin wordt uitgelegd wat een discontoreke ning of een salarisrekening is. Dat re clame maken is iets van de laatste tien jaar. Vroeger was het onbetame lijk wanneer een bankinstelling reclame voor zichzelf maakte". spreekt zelf liever over streektalen dan over dialecten. „Het woord dialect heeft ten on rechte en wat denigrerende klank gekregen en wanneer ik praat over streektalen, trap ik ook de Friezen niet op de tenen. Want wij zien Nederland zo: er worden streektalen gesproken en Nederlands", zegt ze. Mevrouw Daan praat ook al niet graag over Algemeen Beschaafd Ne derlands. „Ik vind dat net zoiets als de uitdrukking „netjes praten", zegt ze, een streektaal kan netter gesproken worden dan Nederlands, wanneer men maar goed articuleert en uiteraard kan ook het omgekeerde het geval zijn", aldus de vrouw, die aan het hoofd staat van een afdeling die in 1930 werd opge richt. Haar afdeling dialectologie kwam er vooral, omdat men een schat van gege vens krijgt voor de historische taalstu die wanneer men de streektalen goed bestudeert. „De streektalen waren er namelijk het eerst en niet het Nederlands, zoals wel vaak wordt verondersteld", zegt mevrouw Daan. „Kijk, vroeger leefde men veel geïsoleerder dan nu en dus was het logisch, dat bijvoorbeeld de Zeeuwen een andere taal maakten dan de Friezen of Limburgers", „Men had in de tijden voor het Ne derlands werd ingevoerd, niettemin wel een voertaal waardoor men ziéh duidelijk verstaanbaar kon maken aan mensen uit een totaal andere streek, maar die voertaal was doorgaans de streektaal van een gewest, dat op dat moment de toon aangaf". „Zo is eerst Brabants tijdenlang voertaal geweest, later kwam het ge west Holland op en ging men het Hol lands als voertaal gebruiken". Zoals de dichter Staring eens heeft gezegd: „Wil men in de gehele repu bliek gelezen worden, dan moet men het Hollands dialect gebruiken". In de zestiende eeuw was men al zoe kende naar een vaste, nationale voer taal vooral vanwege de vertaling van de bijbel. En dat zou dan het Neder lands worden, hoewel daartegen tot de ADVERTENTIE te kust en te keur in onze showroom kayersdijk 97 apeldoorn - tel. 05760-31970 OOK S-ZATtRDAGS GtOptND VAN 9 TOT 12 UUR Mevrouw dr. J. Daan in Amster dam heeft een hekel aan uit drukkingen als keurig of mooi spre ken, omdat dat vaak gelijk wordt gesteld aan Nederlands praten". Zij vindt dat men ook dialect op een hoog niveau kan spreken, mits men maar goed articuleert. negentiende eeuw nog wel eens oppo sitie is gevoerd. „En nu lijkt hot er soms op, dat het Nederlands de streektalen gaat over heersen", zegt mevrouw Daan. „Niet in grote mate, maar vergeet de invloed van de televisie niet en de kinderen, die uit hun geboortestreek wegtrekken. Vergeet niet dat kinderen vaak liever iets anders spreken dan hun streektaal omdat ze die niet zo mooi of sjiek vin den. Ik was als meisje bijvoorbeeld ineens gek op Amsterdams-praten om dat ik een vriendje had die dat ook deed". „Maar zegt ze ook, „zo'n vreselijke vaart als met bijvoorbeeld de kleder drachten zal het niet lopen. Kleren kun je uittrekken, een taal niet. En ik dacht dat in deze wereld, die steeds verder voor iedereen opengaat, steeds meer be hoefte kwam aan iets eigens, iets ge borgens. Ik dacht, dat veel kinderen die uit hun streek weggingen het erg ple zierig vinden thuis te komen en hun streektaal weer om zich heen te horen". dorra is Arabisch en betekent parel) doet daar met haar „Foreign desk" wat aan. In samenwerking met de afde ling voorlichting stelt zij de „Newslet ter" samen, waarin het Haags gebeu ren en hetgeen gaat gebeuren beknopt in het Engels wordt weergegeven; Samen met de volksuniversiteit or ganiseert zij lezingen voor alle nieuw komers, die het vorige jaar dr. J. A. Jonkman over de Dutch Royalty (Hou se of Orange) in actie konden zien. Vrouwen in het parlement is voor hen behandeld door jkvr. Wttewaal van Stoetwegen. De vreemdeling hoeft zich helemaal geen kat meer in een vreemd pakhuis te voelen. Sinds de handleidng ..What is where when and who in the Hague" uit gekomen is. Het is geen belleterie, maar bevat nuttige wenken van de St.-Nico- laasviering tot de hondenbelasting toe. Mevrouw Barkai. die jarenlang pu blic relationwerk deed in Haifa (zij werd in Rusland geboren ging op een Poolse school en spreekt zeven talen) vindt dat je zoveel mogelijk moet opsteken van een stad, waarin ie woont, al is dat soms maar tijdelijk. Dat geldt vooral voor de jeugd die zij dan ook graag helpt. De Franse school krijgt door haar toe doen de gratis beschikking over de keu ken van een huishoudschool voor het jaarlijks diner. De toneelvoorstelling van de Dutse school wordt gegeven in een zaal, die ook door haar is aangewezen. Eens per maand vergadert zij met de zes buiten landse scholen in Den Haag. Zij schrijft verder opgewekt voorlichtingswerkjes die het ministerie van buitenlandse zaken via haar ambassades verspreidt in het buitenland en helpt bijv. de ac tieve Amerikaanse vrouwenclub met de 500 leden aan interessante uitstapjes. Haar man is mede-directeur van een bureau dat adviseert bij de opzet van raffinaderijen en andere olie-installa ties. Het echtpaar komt uit Israël en was al eens eerder in Nederland. Toen volgde mevrouw Barkai aan het Insti tute of Social Studies de cursus public administration. Zij schreef het proef schrift „Is the expense on public rela tions justified?" Het materiaal hiervoor kreeg zij van de gemeente waar zij enige jaren later, toen zij met haar echtgenoot zich hier voorgoed vestigde opnieuw aanklopte. Ditmaal voor werk. Dat is gelukt. Den Haag heeft daar weet van. ADVERTENTIE Neem Dimplex! Elektrische, thermo- statisch geregelde, met olie gevulde radiatoren. Veilig. En... zuinig. De beste verwarming is elektrische verwarming. De beste elektrische verwarming heet Dimplex! Vraag dokumentatie bij Nerim N.V., Korte Kalkhaven 9, Dordrecht. Tel.: 01850 - 4 2311 Ik zit tegenover een man die aan de inrichting van een kamer kan zien of het goed of slecht gaat tussen man en vrouw, een man die de kreet „goed en verantwoord wonen" vervelend vindt, maar tot in een eigen tv-programma over wonen en nog eens wonen heeft gepraat: de heer Wvan Boven, bin nenhuisarchitect in Rotterdam. Naast hem zit nog een binnenhuisar chitect, de heer F. Rieken. Zij beiden zeggen iets, dat in deze tijd misschien wel uitzonderlijk is, omdat anno 1969 over alles dat kapot gaat, zo vaak wordt gezegd: „Ja, wat wilt u, we maken de spullen niet meer voor de eeuwigheid. U zult echt aan een nieuwe moeten", af dat nu auto, fietspomp of ameuble ment betreft. Dora Barkai, geboren in Rusland en opgegroeid in Polen spreekt zeven talen.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1969 | | pagina 13