Druk uw eigen stempel
Dialecten van Nederland
in kaart gebracht
vertelt buitenlanders
„alles" over Den Haag
In linnenkasten, asladen en
achterzakken worden nog
grote bedragen gekoesterd
BRAAT!
Kille keuken?
op uw
huis
Israëlische Dora Barkai
KEUKENS?
Woord heeft
teil onrechte
denigrerende
hij smaak
sC Dimplex
„Je moet zo veel mogelijk
weten over je woonplaats''
Voor spijbelen84 uitdrukkingen
Oud wantrouwen
tegen banken
Het hoeft heus
niet net als bij
de buren of
zoals het
„bij moeder
thuis" was
MOET BLIJ VEIS
BANKSTEL
GAAIS STAATS
DE TANTES
Vragen over „snijden
niet scheermes"
op televisie
„STREEKTALEN"
GEEN „STATUS"
ARTICULEREN
VOERTAAL
AMSTERDAMS
HANDLEIDING
PROEFSCHRIFT
+c De heer F. Rieken (voorgrond)
en de heer W. van Boven, bin
nenhuisarchitecten in Rotterdam,
twee mannen die vinden dat men
zich niets moet aantrekken van
buren of tantes, wanneer het op
huisinrichten aankomt.
9
Die beide binnenhuisarchitecten zeg
gen iets heel anders, ook al is dan Ar-
chi Interieur in Rotterdam, waarvoor
zij werken, een doodgewoon zakelijke
onderneming. Zij zeggen: „Ook al is ie
mand aan nieuwe meubelen toe, daar
om hoeft hij bijvoorbeeld die oude, ver
trouwde fauteuil, waarin hij 's avonds
zo lekker slaapt, nog niet weg te doen.
Als die fauteuil hem zo lief is, dan
moet dat ding blijven". Dat is een heel
ander geluid en het kan nog gekker
worden. Best kans dat, mooht ik toe
vallig bij hen binnenstappen met het
vaste idee dat ik met een compleet
nieuwe eetkamer de deur uitga, best
kans dat ze me dan met lege handen de
deur uitsturen, opdat er nog eens goed
over nagedacht kan worden.
Waarom? Zij zeggen: „Je kunt geen
complete kamer kopen, je kunt wel
een kamer móken. Er dingen in neer
zetten die je zelf mooi of leuk vindt en
die dan bij elkaar laten zien: kijk, hier
woont de figuur die de zaak aldus in
lichtte en niemand anders".
De beide binnenhuisarchitecten in
Rotterdam noemen dat „wonen zoals je
zelf wilt". „Wij praten nooit over bank
stellen en zo meer", aldus de heer
Van Boven. „Je hebt mensen die er
dol op zijn en dat mogen ze natuurlijk
Maar kijk. Beredeneer eerst, waarom
je zo graag een bank wilt. Is het ding
alleen om de krant op te lezen, is het
alleen bedoeld om de buren „oh" te la
ten roepen of wil je op zo'n bank
's avonds lekker, languit kunnen lig
gen?" „Daarop kies je een bank. Stoe
len zullen, om verschillende redenen,
ook altijd verschillend moeten zijn".
„Klopt", zegt dan de heer Rieken.
„Want als man wil je bijvoorbeeld een
stoel waarin je lekker kunt tv-kijken,
als vrouw iets waarin je ook nog recht
op kunt breien. Of weer helemaal niet.
Is die stoel om je lekker in te kunnen
oprollen? Het zijn allemaal dingen die
ons zeggen, dat een kant-en-klaar bank
stel nooit helemaal tevreden stelt".
Dat is allemaal heel duidelijk, maar
toch noemt bijvoorbeeld de heer Van
Boven de binnenkant van onze Neder
landse huizen nog „een ontwikkelings
gebied, waar dringend hulp moet wor
den verleend".
„Dat wil niet zeggen dat wij, als bin
nenhuisarchitecten, als dé grote red
ders moeten worden beschouwd", al
dus de heer Van Boven. „Maar ik zou,
voor iedereen zijn eigen geluk, vaak
willen vragen: Ga nu eens midden in
de kamer, midden in dat huis staan.
Bent u zeer gelukkig met de huidige
toestand, laat het dan maar zo. Maar
bent u het niet, vraag u dan eens af
waarom precies u de eethoek dèar
hebt gezet, waarom dit zus en dat zo".
„Men zal", zegt hij, „soms tot de ont
dekking komen dat het allemaal zo
staat omdat het bij de buren ook zo
staat of omdat het bij moeder vroeger
ook zo was".
„Wel, de heer Van Boven dacht dat
men in zo'n geval maar eens moest
gaan verschuiven, denken en ideeën op
doen. Want inrichten betekent voor
hem: een persoonlijk stempel drukken
op het huis, het eigen ego tevoorschijn
laten komen.
„En als je daarachter staat", zegt
hij „dan trek je je er niets van aan of
de buren en de tantes het wel allemaal
mooi zullen vinden. Dat moet je nou
eens lekker helemaal niets kunnen sche
len, want wie woont er nu in dat huis:
de eigenaar of eigenares of die tan
tes?"
Voor hem privé maakt het niets uit
of eventueel visiterende tantes het bij
hem nu rommelig-winden of niet, of ze
bepaalde dingen „vreselijk" vinden of
„wel aardig, maar hét zou niets voor
mij zijn".
„Het belangrijkste waar bezoekers
op af moeten gaan is, geloof ik, of het
gezellig is, of men zich thuis voelt. Zo
ja, dan zullen ook de mensen van dat
huis je wel liggen", zegt hij.
L.N.
DEN HAAG De Tweede-Kamerle
den mevrouw mr. E. Veder-Smit en
dr. K. van Dijk (beiden WD) hebben
de minister van CRM gevraagd met
de VPRO besprekingen te voeren op
dat televisieuitzendingen als die van
vorige week donderdag (waarin een
oog met een scheermes werd openge
sneden) niet meer kort na kinderuitzen
dingen (in dit geval de Fabeltjeskrant)
plaats vinden.
Volgens beide Kamerleden is door
deze uitzending „in brede l/ing ont
stemming ontstaan".
Zij informeren ook of het luister- en
kijkonderzoek dat Intomart in opdracht
van de NOS instelt, is gericht op de
gevolgen van uitzendingen waarin ge
weld een belangrijke rol speelt, en of
de uitkomsten van dit onderzoek dat
continu wordt ingesteld kunnen
worden gepubliceerd.
DEN HAAG Niet één buitenlander in Den Haag (er zijn ruim negentig na
tionaliteiten) hoeft onbekend te zijn met de naam van de burgemeester of de
afsluiting van de Laak brug. Zeker niet sinds Dora Barkai, een beweeglijke Is
raëlische met weinig grijs tussen het vele zwarte haar een speciaal bureau be
heert op de afdeling voorlichting van de gemeente Den Haag.
De bewoners van het gouden getto
van Wassenaar moeten maar eens we
ten dan Den Haag bezig is een groen-
gordel om de stad aan te leggen en dat
het prat gaat op zijn elektronische in
dustrie.
De 54-jarige Dora (met één r graag,
In dit land hebben we vierentachtig woorden en uitdrukkingen voor het woord
spijbelenIk bedoel maar: mocht u zich ooit hebben verbaasd over de
vele dialecten, die men bijvoorbeeld in India of in Afrikaanse landen spreekt,
dan kunt u met die verbazing ook dichter bij huis blijven.
Hoeveel dialecten wij dan wel hebben? Tientallen, zou men kunnen stellen, en
ze zitten zelfs tot in ons Algemeen Beschaafd Nederlands, want dat werd oor-
spjronkelijk samengesteld uit Brabants, Hollands en wat Fries.
„Als je erg diep zou ingaan op de
vraag hoeveel dialecten in ons land
worden gesproken, zou je kunnen zeg
gen dat iedereen zijn eigen dialect
spreekt, en vooral ieder dorp en elke
stad", zegt in Amsterdam mevrouw
dr. J. Daan.
Maar die stelling gaat zelfs mevrouw
Daan te ver, hoewel ze hoofd is van
de afdeling dialectologie van de Ko
ninklijke Nederlandse Academie van
Wetenschappen in Amsterdam. Op een
dialectenkaart van Nederland die ze
zojuist eigenhandig samenstelde voor
de Atlas van Nederland, heeft ze 18
dialecten aangegeven.
Mevrouw Daan, die u met een band
recorder kunt tegenkomen op Marken,
maar net zo goed tussen kinderen van
vroegere emigranten in Amerika
In Groningen wordt uit de boerderij van een veehouder twintigduizend gulden
gestolen. In Nijmegen verliest een bejaarde man tijdens een wandelingetje
zijn hele kapitaaltje: Elfhonderd gulden. In Utrecht wordt een bejaarde we
duwe in haar huisje overvallen en raakt haar spaarduiten, vijftienduizend gul
den, kwijt
gen. Het wantrouwen zit er nog stevig
bij hen in.
Zelfs voor financiële experts blijkt
het onmogelijk te berekenen hoe groot
het bedrag is, dat in ons land onder
matrassen, in linnenkasten, aslade en
achterzakken wordt gekoesterd.
Maar zij zijn er, „Je staat verbaasd"
zegt de directie van de Amro-bank,
„hoeveel mensen met spaarduiten in
de rij komen staan, wanneer wij ergens
een nieuw gebouw hebben geopend. Dat
spaargeld moet ergens vandaan komen.
Waarschijnlijk heeft het jarenlang er
gens in een kast gelegen".
Directeur J. van Ogtrop van de Cen-
De lijst is dagelijks uit te breiden.
Er zijn nog steeds mensen vooral
ouderen die zo verknochtztyn aan hun
vaak met zweet bij elkaar gekregen
spaarcenten, dat zij hun bezit zelfs niet
aan een bank toevertrouwen.
Of beter: Juist niet aan een bank.
Zij denken nog steeds aan de beurs
krach van de jaren dertig, aan de tijd
dat er misbruik werd gemaakt van
kleine spaarders en aan de tijd dat er
nog geen controle was op bankinstellin-
trale Boerenleenbank, die de meeste
bankgebouwtjes op het platteland heeft,
becijferde dat bij „zijn" banken vorig
jaar het spaartegoed met achthonderd
miljoen gulden groter werd. Hij ver
wacht dat dit bedrag dit jaar meer dan
één miljard gulden zal zijn.
Hoe komt dat? volgens de Amro-bank
komen de banken in deze tijd naar de
mensen toe. Er is tegenwoordig bij wij
ze van spreken een bijkantoor in iedere
straat of in ieder dorp. Bovendien zijn
die kantoren gebouwd van veel glas.
De „status-sfeer" is nu taboe.
„Die openheid stimuleert. De men
sen hebben minder drempelvrees. Zij
weten nu dat de bank er is voor ieder
een en niet alleen voor de rijken".
De heer Van Ogtrop: „De banken
voeren een ander beleid. Dagelijks lees
je de advertenties van banken, waarin
wordt uitgelegd wat een discontoreke
ning of een salarisrekening is. Dat re
clame maken is iets van de laatste
tien jaar. Vroeger was het onbetame
lijk wanneer een bankinstelling reclame
voor zichzelf maakte".
spreekt zelf liever over streektalen dan
over dialecten.
„Het woord dialect heeft ten on
rechte en wat denigrerende klank
gekregen en wanneer ik praat over
streektalen, trap ik ook de Friezen niet
op de tenen. Want wij zien Nederland
zo: er worden streektalen gesproken
en Nederlands", zegt ze.
Mevrouw Daan praat ook al niet
graag over Algemeen Beschaafd Ne
derlands. „Ik vind dat net zoiets als de
uitdrukking „netjes praten", zegt ze,
een streektaal kan netter gesproken
worden dan Nederlands, wanneer men
maar goed articuleert en uiteraard kan
ook het omgekeerde het geval zijn",
aldus de vrouw, die aan het hoofd staat
van een afdeling die in 1930 werd opge
richt.
Haar afdeling dialectologie kwam er
vooral, omdat men een schat van gege
vens krijgt voor de historische taalstu
die wanneer men de streektalen goed
bestudeert.
„De streektalen waren er namelijk
het eerst en niet het Nederlands, zoals
wel vaak wordt verondersteld",
zegt mevrouw Daan. „Kijk, vroeger
leefde men veel geïsoleerder dan nu en
dus was het logisch, dat bijvoorbeeld
de Zeeuwen een andere taal maakten
dan de Friezen of Limburgers",
„Men had in de tijden voor het Ne
derlands werd ingevoerd, niettemin
wel een voertaal waardoor men ziéh
duidelijk verstaanbaar kon maken aan
mensen uit een totaal andere streek,
maar die voertaal was doorgaans de
streektaal van een gewest, dat op dat
moment de toon aangaf".
„Zo is eerst Brabants tijdenlang
voertaal geweest, later kwam het ge
west Holland op en ging men het Hol
lands als voertaal gebruiken".
Zoals de dichter Staring eens heeft
gezegd: „Wil men in de gehele repu
bliek gelezen worden, dan moet men
het Hollands dialect gebruiken".
In de zestiende eeuw was men al zoe
kende naar een vaste, nationale voer
taal vooral vanwege de vertaling van
de bijbel. En dat zou dan het Neder
lands worden, hoewel daartegen tot de
ADVERTENTIE
te kust en te keur in onze
showroom kayersdijk 97
apeldoorn - tel. 05760-31970
OOK S-ZATtRDAGS GtOptND VAN 9 TOT 12 UUR
Mevrouw dr. J. Daan in Amster
dam heeft een hekel aan uit
drukkingen als keurig of mooi spre
ken, omdat dat vaak gelijk wordt
gesteld aan Nederlands praten".
Zij vindt dat men ook dialect op een
hoog niveau kan spreken, mits men
maar goed articuleert.
negentiende eeuw nog wel eens oppo
sitie is gevoerd.
„En nu lijkt hot er soms op, dat het
Nederlands de streektalen gaat over
heersen", zegt mevrouw Daan. „Niet
in grote mate, maar vergeet de invloed
van de televisie niet en de kinderen,
die uit hun geboortestreek wegtrekken.
Vergeet niet dat kinderen vaak liever
iets anders spreken dan hun streektaal
omdat ze die niet zo mooi of sjiek vin
den. Ik was als meisje bijvoorbeeld
ineens gek op Amsterdams-praten om
dat ik een vriendje had die dat ook
deed".
„Maar zegt ze ook, „zo'n vreselijke
vaart als met bijvoorbeeld de kleder
drachten zal het niet lopen. Kleren kun
je uittrekken, een taal niet. En ik dacht
dat in deze wereld, die steeds verder
voor iedereen opengaat, steeds meer be
hoefte kwam aan iets eigens, iets ge
borgens. Ik dacht, dat veel kinderen die
uit hun streek weggingen het erg ple
zierig vinden thuis te komen en hun
streektaal weer om zich heen te horen".
dorra is Arabisch en betekent parel)
doet daar met haar „Foreign desk" wat
aan. In samenwerking met de afde
ling voorlichting stelt zij de „Newslet
ter" samen, waarin het Haags gebeu
ren en hetgeen gaat gebeuren beknopt
in het Engels wordt weergegeven;
Samen met de volksuniversiteit or
ganiseert zij lezingen voor alle nieuw
komers, die het vorige jaar dr. J. A.
Jonkman over de Dutch Royalty (Hou
se of Orange) in actie konden zien.
Vrouwen in het parlement is voor hen
behandeld door jkvr. Wttewaal van
Stoetwegen.
De vreemdeling hoeft zich helemaal
geen kat meer in een vreemd pakhuis
te voelen. Sinds de handleidng ..What
is where when and who in the Hague" uit
gekomen is. Het is geen belleterie, maar
bevat nuttige wenken van de St.-Nico-
laasviering tot de hondenbelasting toe.
Mevrouw Barkai. die jarenlang pu
blic relationwerk deed in Haifa (zij werd
in Rusland geboren ging op een Poolse
school en spreekt zeven talen) vindt dat
je zoveel mogelijk moet opsteken van
een stad, waarin ie woont, al is dat
soms maar tijdelijk. Dat geldt vooral
voor de jeugd die zij dan ook graag
helpt.
De Franse school krijgt door haar toe
doen de gratis beschikking over de keu
ken van een huishoudschool voor het
jaarlijks diner.
De toneelvoorstelling van de Dutse
school wordt gegeven in een zaal, die
ook door haar is aangewezen. Eens per
maand vergadert zij met de zes buiten
landse scholen in Den Haag. Zij schrijft
verder opgewekt voorlichtingswerkjes
die het ministerie van buitenlandse
zaken via haar ambassades verspreidt
in het buitenland en helpt bijv. de ac
tieve Amerikaanse vrouwenclub met de
500 leden aan interessante uitstapjes.
Haar man is mede-directeur van een
bureau dat adviseert bij de opzet van
raffinaderijen en andere olie-installa
ties. Het echtpaar komt uit Israël en
was al eens eerder in Nederland. Toen
volgde mevrouw Barkai aan het Insti
tute of Social Studies de cursus public
administration. Zij schreef het proef
schrift „Is the expense on public rela
tions justified?"
Het materiaal hiervoor kreeg zij van
de gemeente waar zij enige jaren later,
toen zij met haar echtgenoot zich hier
voorgoed vestigde opnieuw aanklopte.
Ditmaal voor werk. Dat is gelukt. Den
Haag heeft daar weet van.
ADVERTENTIE
Neem Dimplex!
Elektrische, thermo-
statisch geregelde, met
olie gevulde radiatoren.
Veilig. En... zuinig.
De beste verwarming is
elektrische verwarming.
De beste elektrische
verwarming heet
Dimplex!
Vraag dokumentatie bij
Nerim N.V.,
Korte Kalkhaven 9,
Dordrecht.
Tel.: 01850 - 4 2311
Ik zit tegenover een man die aan de
inrichting van een kamer kan zien of
het goed of slecht gaat tussen man en
vrouw, een man die de kreet „goed en
verantwoord wonen" vervelend vindt,
maar tot in een eigen tv-programma
over wonen en nog eens wonen heeft
gepraat: de heer Wvan Boven, bin
nenhuisarchitect in Rotterdam.
Naast hem zit nog een binnenhuisar
chitect, de heer F. Rieken. Zij beiden
zeggen iets, dat in deze tijd misschien
wel uitzonderlijk is, omdat anno 1969
over alles dat kapot gaat, zo vaak wordt
gezegd: „Ja, wat wilt u, we maken de
spullen niet meer voor de eeuwigheid.
U zult echt aan een nieuwe moeten",
af dat nu auto, fietspomp of ameuble
ment betreft.
Dora Barkai,
geboren in Rusland
en opgegroeid in
Polen spreekt
zeven talen.