Wat doen we met ons geestes kapitaal ÉW|S Europa in het spel naar een veiliger toekomst Zoals toen koningin Wilhelmina... I i j Politie en pers Bijzondere gedachten over ft belangrijkste fundament van de onderneming WAT WIL RUSLAND IN HELSINKI BEREIKEN? Partijleider Breznjev tekende in anderhalf uur een paar richtlijnen Europa Peking Wereld- beerscbappij Commentaar Voorbeeld Onvrede Nieuwe stijl Rijpheid „Het probleem van de intermenselijke gelijkheid en van de machtsvorming lijkt uit te groeien tot een centraal probleem van dè huidige sociale onrust. Vele bedrijven kunnen niet meer meekomen met de nieuwe eisen die vanuit een sociaal-menselijke dy namiek worden gesteld. Hier ligt een enorme opgave voor de leiders van ondernemingen door op grond van een groot sociaal verantwoordelijkheidsbesef de bedrijven op te bouwen tot open werkplaatsen voor scholing van creativiteit en medemenselijkheid. Als dit begrepen en uitgevoerd wordt, zal blijken dat sociale vooruitgang en maatschappelijke pro- duktiviteit in eikaars verlengde liggen." Deze bijzon dere gedachten ontwikkelde onlangs de heer A. A. Koot, hoofdbestuurslid van het Nederlands Centrum van Directeuren, in een bijeenkomst die was georganiseerd door de Junior Kamer Zwolle en waar een tweehonderd leidinggevende figuren naar hem luisterden. Wij menen dat dit bijzondere ge dachten zijn omdat ze perspectief bieden. De roep om medebeslissingsrecht, inspraak, democratisering en alles wat verder aan leuzen in deze richting wordt aangeheven, heeft tot dusver bijzonder wei nig reële inhoud gekregen, alle goede bedoelingen van vakbonden en ondernemers ten spijt. De heer Koot benadert het veel „ondernemender" als hij stelt dat men een nieuw begrip moet toevoegen: de rentabiliteit van het geïnvesteerde geesteskapitaal. Al met al gedachten die waard zijn een bredere be kendheid te krijgen, reden waarom we ze hieronder publiceren. Bij het leiding geven wordt momenteel vrijwel geen aandacht geschonken aan het sociaal-menselijke aspect hiervan En toch zal juist dit sociaal-menselijke in de nabije toekomst van alle onderdelen van 't leiding geven de belangrijkste taak uitvoering zijn. In feite is 't 'n nog onont gonnen terrein, waar voor de onderne ming en de gemeenschap veel belang rijk kapitaal braak ligt, en wel het zoge naamde „geesteskapitaal!" Het is te genwoordig zo, dat de meeste werkne mers in feite om zuiver geldelijke be loning werken, maar nog maar weinig liefde voor hun arbeid opbrengen. Bij velen zal deze instelling te veranderen zijn, indien door de leiding ook wordt blijk gegeven, dat men belangstelling heeft voor de werknemer als mens en tevens voor zijn prestaties. Als dit door de leiding op de werkne mer kan worden overgedragen zal hier door een heel ander arbeidsklimaat ontstaan. Een werknemer die zijn ar beid met liefde en interesse verricht, zal voor de onderneming leiden tot een verhoogde produktie en een kwalitatie ve verbetering van het produkt. Nog meer dan met de technische en financi ële problemen zullen de leiders van on dernemingen in de nabije toekomst met het sociaal-menselijke beleid gecon fronteerd worden. De leiders van mor gen moeten zich oriënteren op het mensbeeld van de zich ontwikelende mens. We hebben de mond vol over mede-zeggenschap, bedenken daarvoor nieuwe vormen, maar het blijft een feit, dat het toelaten van professionele systeemdenkers tot de onderneming tot de uitzonderingen blijft behoren. te komen geeft de onderneming haar be staansrecht. Deze doel-oriëntering doet afgeleide doelstellingen ontstaan, zoals continuï teit van de onderneming en rentabili teit van gëinvesteerd vermogen. En aan die rentabiliteit van het geïnves teerd vermogen moeten we in de mo derne ontwikkeling toevoegen „renta biliteit van het gëinvesteerde geestes kapitaal", dus het mensenkapitaal, dat in de onderneming werkzaam is. Het besef heeft zich praktisch nog niet baangebroken, dat het menselijk gees teskapitaal het belangrijkste funda ment van de onderneming is. „Leiding geven is dienen" en dat wordt maar door weinig leidinggevende figuren beseft. Werkelijke, menselijke belangstelling voor de geleverde presta ties treft men, vooral in grotere fabrie ken en bedrijven met enkele hon derden of meer werknemers, niet aan. Het draagt mede bij tot de huidige Bymptomen van onrust en onvrede, die niet uitsluitend, zoals veelal wordt ge dacht, in het materiële vlak liggen. Een bedrijfsorganisatie moet worden onderscheiden in een economisch, tech nisch en sociaal systeem. Het sociale systeem is in verreweg de grote meer derheid der ondernemingen onderont wikkeld te noemen. Daarmee stellen we dus, dat de ontwikkeling van het leiding geven tot op heden verwaar loosd wordt. Het doel van de ontwikke ling van het leiding geven is gelegen in 't doel van de onderneming. E/i onder neming ontleent haar maatschappelijke functies aan 't feit, dat zij helpt „proble men op te lossen van anderen". Dit pro bleem-oplossend functioneren wordt aangeduid met „bevrediging van be hoeften". De markt bestaat uit groepen mensen, die problemen en behoeften hebben, die dus opgelost dienen te wor den. Het steeds beter functioneren van de onderneming om hieraan tegemoet Als voorbeeld kan men stellen, dat banken vaak eerder krediet geven aan ondernemingen met goede, dynamische mensen, ook al zijn de directe financiële aspecten niet zo rooskleurig. Planmati ge, systematische aandacht voor het tot ontwikkeling brengen van het gees teskapitaal in de onderneming, met na me dat van het leiding geven op alle niveaus met het doel zijn. Pas door een tot volle ontplooiing gebracht soci aal systeem kan de onderneming haar technische en economische functione ren optimaliseren en daarmee aan haar dcel-functie beantwoorden. Dit vereist een verdiepte kennis van de menselijke psychologie en het aanvaarden van een mensbeeld, waarbij de mens wordt ge zien als een zich continu ontwikkelend wezen. Deze sociale-systeem-ontwikke- ling kan worden bevorderd door: een actief en modern personeelsbeleid; in terne orgaanvorming, waardoor het meedenken en het meeweten, het mee- oordelen en mee-beslissen kan worden bevorderd; regelingen te treffen, die aan een vaak onuitgesproken wens tot inspraak en mede-zeggenschap recht doen wedervaren. Een werkelijke soci- ale-systeem-ontwikkeling komt pas tot stand wanneer de leidinggevende perso nen van laag tot hoog in staat blijken mens en arbeidsgroepen te inspireren tot betere prestaties, hogere produkti- viteit en het continu doorvoeren van verniewingen. In feite hangt alles af van de stijl van leiding geven in de onderneming. Daar toe moet men komen tot het doorbre ken van situatie-blindheid; het beter le ren hanteren van interfunctionele span ningen en conflicten; het werken op grondslag van zelfgestelde normen; het als groep vinden van nieuwe taakstel lingen; het inbouwen van werkoverleg, taakroulatie en taakverrijking. Dit zijn allemaal facetten van een andere, nieu we stijl van leiding geven. Een stijl, die zich in feite oriënteert op het mensbeeld van de zich ontwikkelende mens. Soci- ale-systeem-ontwikkeling in deze zin betekent het herkennen van het braak liggen van veel geesteskapitaal in de onderneming, van lage produktiviteit, van lauwheid en gemakzucht (dikwijls A. A. I$OOT geesteskapitaal een gevolg van verstarde organisatie), te strak hiërarchisch en bureaucratisch functioneren, onvoldoende in beweging zijn om de nieuwe opgaven baas te blijven, en dit alles met tot gevolg een overbelasting aan de top en een kwali tatieve leegloop onderop. Alleen gewapend met een dosis mensen kennis komt men er beslist niet. Er moet een verdiepte horizonverwijding komen ten aanzien van de conceptuele ontwikkeling zoals de plaats en beteke nis van de moderene onderneming in het maatschappelijk bestel, haar socia le en economische functie en verant woordelijkheid en haar structurele en kwalitatieve vernieuwingen, die voort vloeien uit haar schaalvergroting en te- nemende complexiteit. Het bewust scheppen van oefensitua ties in sociale vaardigheden en creatie ve samenwerking, zodat op basis van het evalueren hiervan een beeld ont staat van de rijpheid van functioneren. Bij dit laatste valt te denken aan beoor delingssystemen, het organiseren van bijeenkomsten en vormen van stuur groepen, zodat de sterke en zwakke punten van taakvervulling van perso nen en groepen systematisch worden gesignaleerd en geëvalueerd. Een te vens het inventariseren van bestaande en toekomstige kennis en kunde van het personeel, zodat op basis hiervan pro gramma's kunnen worden opgezet van ondersteunende aard. die, zowel be drijfsintern als extern, lacunes kunnen opvullen. Op deze wijze kan loopbaanplanning, gekoppeld aan een verantwoord belo ningsbeleid, uitgroeien tot een bedrijfs- strategie. Slechts enkele bedrijven, onder meer Douwe Egberts en Van der Grin ten, hebben de grondslagen van een so ciaal systeem beleid in hun statuten op genomen. Bij de meeste bedrijven blij ven de pogingen tot vernieuwing ste riel, en daarmee blijven de structuren verouderd en beantwoorden ze niet meer aan de behoefte van een nieuwe, meer radicaal ingestelde en op experiment be luste generatie. Do besprekingen in Helsinki tussen vertegen woordigers van de Sovjet-Unie en de Verenig de Staten .heten kortweg SALT: Strategie Arms Limitations Talks, of vrij vertaald: be sprekingen ter beperking van de kernbewape ningswedloop. Maar in het eerder in ons blad afgedrukte interview met de heer lan Smart, plaatsvervangend directeur van het Instituut voor Strategische Studies in Londen, is er al op gewezen dat het om meer gaat. Dat deze besprekingen vooral zijn een eerste verken ning van eikaars gezindheid en van eikaars wil om de huidige toestand van vrede een wat minder kil aanzien te geven. Het een hangt im mers onverbrekelijk met het ander samen: wie zal zijn bewapening willen beperken als hij er niet zeker van is dat zijn tegenstander daar geen misbruik van zal maken? Ian Smart for muleerde het zo: „Een zeer voornaam doel van SALT is meer te begrijpen van de bedoe lingen van de tegenpartij. Natuurlijk zal die haar kaarten niet zomaar op tafel leggen het wordt zeker in de eerste fase een zeer lang en slopend overleg." Als de voortekenen niet bedriegen zijn beide partijen wèl van plan ernst te maken met deze besprekingen. Het besluit van Nixon om alle bacteriologische wapens uit te bannen is niet alleen tot stand gekomen onder binnenlandse druk, maar dient ook gezien te worden als een gebaar van goede wil. De Amerikaanse presi dent is duidelijk van plan om in zijn regerings periode naar ontspanning te streven. Zijn reis naar Roemenië was een begin, ook al viel dit gebaar niet overal in goede aarde een goed voorbereide topconferentie waar werkelijk za ken gedaan kunnen worden is zijn einddoel. Zijn tegenspeler, de Russische partijleider Breznjev, lijkt voor dit alles niet ongevoelig. Zijn druk om tot een Europese veiligheidscon ferentie te komen, lijkt in dezelfde richting te wijzen. Maartussen goede bedoelingen en de praktische uitvoering daarvan ligt een ter rein vol voetangels en klemmen. Er zijn nu eenmaal allerlei „hangende kwesties" die bij zonder moeilijk tot een oplossing te brengen zijn: Duitsland en Berlijn bijvoorbeeld. Wat staat Breznjev en de zijnen voor ogen als zij over ontspanning praten? Hier.over gaat het in het hieronder afgedruk te artikel. Een onzer medewerkers neemt hier in de tekst van de redevoering onder de loqt waarin Breznjev de conferentie in Helsinki aankondigde. Het is een poging om wat meer inzicht te verschaffen in de Russische denkwij ze en deze kennis is noodzakelijk om de ko mende ontwikkeling te kunnen volgen. Op 27 oktober tekenden in het Kremlin in Moskou de Russische en de Tsjecho-Slowaakse delegatie het gemeenschappelijke afscheids- communiqué dat handelde over de economische en politieke vrijheid der Tsjechen. Zoals gebruikelijk werden er redevoeringen gehouden maar merkwaardigerwijs duurde die van Leonid l. Breznjev zesmaal zo lang als die van de leider der Tsjechische delegatie Ludvich Svo- boda. Svoboda's rede nam ongeveer een kwartier in beslag en het was een mooi staaltje van tussen de re gels door moeten lezen. Hij zei bij voorbeeld: „lk kan u toevertrouwen dat wij ons bij u en op alle plaatsen die wij in de Sovjet-Unie bezochten, werkelijk net voelden zoals thuis!" Voor de göede verstaander was het niet moeilijk, want men had de Tsjechische delegatie vooral ont haald op veel Russisch wapen ver - toon. En daar weet men in Tsjecho- Slowakije ook alles van! Partijleider Breznjev sprak om streeks anderhalf uur, maar hij had dan ook heel iets anders te vertel len. Hij deelde namelijk mee dat de regering van Finland had voorge steld om „een concreet, praktisch begin te maken met de onderhande lingen" om dat te kunnen zeggen was het Finse staatshoofd trouwens tevoren naar Moskou ontboden. En Breznjev gebruikte verder zijn tijd om zo ongeveer de richtlijnen uit te stippelen die de Sovjet-Unie bij de ze onderhandelingen wenselijk acht. Eerst nog even terug naar de re devoering van president Svoboda. „Tijdens het bezoek aan een kos- modrome zo zei hij hebben wij in ogenschouw kunnen nemen dat de gevechtskracht van de Sov jet-Unie niet alleen door prima op geleid personeel wordt verzekerd, maar ook door de allerbeste tech nieken." Hij zei vooral als militair te begrijpen welk een macht dit vormde. Daarmee schoot hij midden in de roos. Een kosmodrome is namelijk De aanplakbiljetten voor Biafra hangen er weer. De schreeuw om hulp. De dwingende vraag om geld. Nu niet meer voor voedsel of voor geneesmiddelen, want die zijn er genoeg. Ze liggen opge slagen, bij tonnen, In landen en op eilan den in de buurt. Het geld Is nu nodig om al die voorraden over te brengen naar de hongerenden, naar de stervenden, naar de radelozen. Naar de mensen die hun doden bij duizenden tellen. Elke week duizend. Slachtoffers van de hon ger! Alleen, van de honger? Natuurlijk, ge brek aan voedsel en aan geneesmidde len betekent hun dood maar zijn ze niet minstens evenzeer slachtoffer van het formalisme, van de sleur, van ons al ler onmacht en onwil om eens één keer met de vuist op tafel te slaan en duide lijk te maken: „En moet het afgelopen zijn! Het kan ons niet schelen wie er ge lijk of ongelijk heeft, maar we nemen het niet langer dat er elke dag weer men sen sterven als honden!" Want zo is het toch wel: als Engelands premier Wilson maar één kedr alle diplo matieke reserve en alle staatsmanswijs heid over boord wilde zetten en zijn vuist op de tafel liet dreunen - dan redde hij iedere dag weer duizend mensen, dui zend kinderen het leven. En als meneer Gabon niet zou willen luisteren, dan is er maar een heel klein beetje van En gelands militaire kracht nodig om te zor gen dat In ieder geval die voedseH transporten ongestoord hun doel kun nen bereiken. Ook dat weten we: er zou een storm van diplomatiek protest opgaan in aller lei Afrikaanse en misschien ook wel Azi atische landen. Felle Albion-haters zou den Wilson aan de schandpaal willen nagelen als een neo-kolonialist, als een agressor die zich mengt in de binnen landse aangelegenheden van een ander land en Moskou en Peking zouden er misschien ook nog wel een schepje bo venop doen. En wat dan nog! Geen en kele van die diplomatieke hardschreeu- wers zou iets durven doèn. Want nooit tevoren is een zaak zo in het wereldgewe ten ingebrand als nu de Biafra-moord. Dit alles is emotioneel we zijn het ons heel wel bewust. Als straks minis ter Luns aan de Kamer gaat uiteenzetten hoe het nu allemaal precies in elkaar zit, welke diplomatieke stappen er genomen zijn en welke humanitaire stappen er ge nomen zijn en welke besprekingen er al lemaal gevoerd zijn, al dan niet op Ne derlands Initiatief, dan is er voor de ra tionalisten die we allemaal zijn geen speld tussen te krijgen. De diplomaten en ministers doen hun plicht, het Rode Kruis en alle andere charitatieve instel lingen doen hun plicht, de directies van de oliemaatschappijen doen hun plicht misschien doen ze allemaal nog wel meer dan dat - maar toch... Op de lagere schoolbanken hebben we met trots het verhaal verzwolgen van Ko- f "help biafra gekt voedsel* geneesmiddelen vervoer GÉÉF BIJ DE PORTIER VAN HET ZIEKENHUIS IN DE RODE KRUIS BUS (al is fs nachts f) ningin Wilhelmina, de „enige man in Euro pa" die het waagde Engeland te trotse ren en een oorlogsschip stuurde om Paul Kruger in veiligheid te brengen of het verhaal historisch wel helemaal klopt laten we in het midden. Zo graag zouden we onze kinderen ook zo'n verhaal wil len vertellen. Hoe door de daad van één man of vrouw de stervenden van Biafra konden worden gered! Goed, de aanplakbiljetten voor Biafra hangen er weer Er is geld nodig. Geeft u alstublieft! Op het ogenblik dat deze krant bij u in de bus valt buigen zich in Beekber gen politiefunctionarissen en journalisten over moeilijke volzinnen. Want zij heb ben zich voorgenomen om samen nu eens op papier te zetten hoe de verhouding tussen politie en pers moet zijn, willen beide hun taak naar behoren kunnen ver vullen. En denk niet dat dat een ge makkelijke opgaaf is, want er is voor al in de laatste jaren veel geweest dat wantrouwen heeft gezaaid over eikaars goede bedoelingen. De politie wordt wel genoemd de „draagster van het gezag", een bijzon der moeilijke term in een periode waar in gezag niet meer een vanzelfsprekend iets is, maar waargemaakt moet wor den. Een opdracht die juist de politie bijzonder zwaar valt omdat zij gebonden is aan oude, dikwijls verouderde, wetten^ en regels. Als gevolg waarvan het niet verwonderlijk is dat zij soms de pers (en radio en televisie) tegenover zich vindt op haar weg. En dusdoende soms tot de bittere klacht komt dat „de pers" het gezag ondermijnt. Die klacht is in haar algemeenheid be slist onjuist. Maar de politie zal (voor zover dat althans nog niet het geval is - in vele steden en dorpen zijn de rela ties uitstekend!) er aan moeten wennen dat publieke zaken ook publiek bespro ken moeten worden. En dat daarvoor ook van de zijde van de politie openheid noodzakelijk is. De politie heeft gehei men - vanzelfsprekend. Maar niet meer dan nodig is! BREZNJEV wereldheerschappij- een startplaats voor bijvoorbeeld wapens die in een baan om de aar de gebracht kunnen worden en die vanuit die positie naar een doel kunnen worden gericht. Deze wa pens zouden een kernlading kunnen bevatten maar vanzelfsprekend ook een andere moderne uitwerking hebben, liggend op het gebied der bacteriologische oorlogvoering, der gifgassen of psycho-chemie. Want immers: al naar dè stand der wa penontwikkeling komen er ernstiger wapens bij, zoals die op het terrein van bijzondere stralingen, anti-ma terie, enz. Zoals men weet speciali seren de Ver. Staten zich daarente gen op het gebied der meervoudige kernraketten (MIRV), raketten dus die verscheidene kernwapens tegelijk naar verschillende, verspreid van elkaar liggende doelen dirigeren. Men zou er bijvoorbeeld verscheidene grote steden in West-Rusland tege lijk mee kunnen uitschakelen. Met het praten over deze kosmodromes gaf Svoboda derhalve te kennen dat er wel degelijk redenen zijn om eens met elkaar over strategische wapens te praten. Kijken we even naar de andere, de westelijke kant. Toen vijf maan den geleden president Nixon een be zoek bracht aan Roemenië zag men dit in brede kring als een tarten van de Russische leiders. Wij wezen er toen al op dat dit bezoek wel eens een geheel andere reden kon heb ben, namelijk een poging tot toena dering tot de Sovjet-Unie in het licht van de Verklaring van Boeka rest. En dat ook in de Navo-top de ze zaken diepgaand werden onder zocht en besproken. Kortgeleden drukten onze pre mier De Jong en minister Luns de voetsporen van Nixon op de weg naar Roemenië's hoofdstad Boeka rest. Het Roemeense blad Scinteia had hier lovende bewoordingen voor in verband met de ontspanning en de vrede in de wereld. Deze reis was trouwens maar een van de vele voorbeelden er is dit jaar diplo matiek druk gereisd waar het de Russisch-Amerikaanse onderhande lingen betrof. Vooral in de toenma lige Westduitse regeringskringen is wel enige paniek ontstaan toen men van Amerika's plannen hoorde en vergeefs heeft men gepoogd presi dent Nixon nog vóór diens wereld reis te spreken te krijgen. Dat was de westelijke kant nu de Russische. Dan komt men er niet onderuit allereerst te denken over de Russisch-Chinese verhou dingen. Vraag is: was het om hun goede wil te tonen dat de Russen dit jaar met militaire eenheden twee kilometer Chinees grondgebied (Sin Kiang) binnendrongen in de richting van de Chinese uranium- vindplaatsen en kernlaboratoria? Men herinnere zich een vroegere gang van zaken. Het is alweer tien jaar geleden dat de toenmalige Rus sische leider Nikita Chroestsjov in Camp David geheim overleg voerde met toen president Eisenhower. Ge heim maar men mag aannemen dat toen onder andere de houding ten opzichte van communistisch China is besproken. Binnen twee jaar werd daarop de zogenaamde vreedzame coëxistentie gelanceerd Er speelt nog iets anders. Op 14 mei 1975 loopt het Warschaupact af, het Oosteuropese militaire bondge nootschap. Of liever: het kan dan aflopen als de deelnemers in het daaraan voorafgaande jaar de wens NIXON topconferentie daartoe te kennen geven. Zo staat het in artikel 11 van dit pact: „Dit verdrag blijft twintig jaar van kracht. In geval van het cre- eren van een systeem van collec tieve veiligheid in Europa en bij het sluiten van een hiertoe strek kende overeenkomst voor geheel Europa aangaande de collectieve veiligheid, verliest dit verdrag zijn geldigheid op de dag van het in werking treden van het ver drag voor geheel Europa." Wat Moskou bedoelt met deze „collectieve veiligheid voor geheel Europa" is wel duidelijk geworden, want Rusland streeft het al bijna twintig jaar na zonder tot dusverre zijn zin te hebben gekregen. In de praktijk komt het namelijk neer op ontwapening van Europa met uit zondering van Rusland zelf en eni ge grensgebieden een open West- Europa dus van Rusland uit. Velen zien hierin voordelen, zowel op eco nomisch als politiek terrein (de toenadering tussen Oost en West), maar altijd struikelt men op het in bouwen van voldoende garanties voor Europa's veiligheid. In het Russische militaire denken neemt vooral de militaire macht van West-Duitsland een gewichtige positie in. Daarom heeft Breznjev ten aanzien van de Bondsrepubliek een aantal eisen geformuleerd, die wel zo ongeveer het optimale aan geven van wat de Sovjet-Unie in de lopende onderhandelingen met de Ver. Staten wil bereiken: Ontwapening van West-Duits land of sterke vermindering der bewapening. Officiële erkenning door West- Duitsland van de huidige gren zen in Europa, inclusief die tus sen Oost- en West-Duitsland. Neutralisering van West-Berlijn. I Toetreding van West-Duitsland tot het verdrag over de niet-ver- spreiding van kernwapens. Van zelfsprekend denkt men hierbij ook aan 't ultra-centrifuge-pro ject, waardoor ook Nederland rechtstreeks bij deze zaak be trokken is geworden. Volledige medewerking aan het systeem van collectieve veilig heid in Europa. West-Duitsland moet zich in de toekomst zonder tegenwerking neerleggen bij alle beslissingen waarvan men acht dat ze in het belang zijr\ van de wereldvrede. Het verdere verlanglijstje dat Breznjev aan de Ver. Staten wi! voorleggen ziet er dan als volgt uit: Terugtrekking van de Ameri kaanse troepen uit Vietnam. In dien dit door de Russen bewerk stelligd zou kunnen worden bij voorbeeld tegen 1971 zou dit voor hen in Azië een aanzienlij ke prestigewinst op de Chinese Volksrepubliek opleveren. Vervolgens vraagt men van Amerika dat het druk op Israël zal uitoefenen om zijn troepen uit de bezette Arabische gebie den terug te trekken. Indien men bij de onderhandelingen dit resultaat zou kunnen boeken, verkrijgt Rusland ook in de Ara bische wereld daarmee een voorsprong. Een lang gekoesterde wens van Moskou is eveneens dat meer Amerikaanse troepen uit Euro pa worden teruggetrokken. Opvallend is dat de Navo door Breznjev niet meer als de boosdoe ner wordt afgeschilderd, zoals dat tot voor kort gebruikelijk was in iedere redevoering. Ook van de hui dige Westduitse regeringscoalitie verwacht de Sovjet-Unie blijkbaar medewerking, want dit zei de Rus sische partijleider: „Ais gevolg van de laatste ver kiezingen zijn, zoals u weet, in de Duitse Bondsrepubliek opmerke lijke veranderingen ingetreden in de politieke verhoudingen. Er is een nieuwe regeringscoalitie ge vormd, waarin de sociaal-demo craten de beslissende rol spelen. Deze coalitie kwam met een reeks van openbaringen, waarin zich de wens aftekende om een realisti sche positie in de internationale zaken in te nemen." De driehoeksverhouding Rusland- China-Amerika blijft echter bestaan ondanks de onderhandelingen in Helsinki. Breznjev maakt er zelfs gebruik van. In zijn rede wijst hij op de recente besprekingen tussen Rusland en de Chinese Volksrepu bliek en hij laat openlijk horen tot een Russisch-Chinees akkoord te willen komen als de veiligheid van het Russische grondgebied gewaar borgd wordt. Hij zegt dat het dien stig is voor de Russische en Chinese belangen op de lange duur, om de betrekkingen te normaliseren. Het voordeel van een Russisch-Chinees verbond wordt niet onder stoelen of banken gestoken: hoe sterker het strijdverbond van de communisti sche landen, des te effectiever slag kan aan het Westen worden toege bracht. Dat hiermee ook een mili tair bondgenootschap tussen China en Rusland bedoeld kan worden, be hoeft geen betoog. Er zijn verschillende redenen te bedenken waarom de leiders der Sovjet-Unie in het kader dei; huidi ge besprekingen in Helsinki zo na drukkelijk naar China lonken. De drie belangrijkste zijn: Een goede buur is beter dan een verre vriend! Men kan op deze wijze pogen Amerika te chanteren om toe geeflijk te zijn ten opzichte van de Russische eisen. Het vestigen van het wereld communisme wordt beter ge diend door een verenigde com munistische actie dan door ver deeldheid en versnippering. In de toespraak van Breznjev komt dit Russische streven naar wereldcommunisme weer goed aan zijn trekken. Letterlijk zegt de Rus sische partijleider: „Kameraden, vol overtuiging zien wij de toekomst tegemoet. Wij weten dat zich aan ons enor me taken kunnen en zullen voor doen, maar wij zijn ervan over tuigd dat het grootste doel, het communisme waarvoor de com munistische partij van de Sovjet- Unie en de communistische par tijen der gehele wereld strijden, zal worden bereikt." In 1961 stelde Moskou een pro gramma op, het Derde Partijpro gramma, dat de wereldheerschappij van het communistische systeem in twintig jaar, dus omstreeks 1981, waar moet maken. Nu is er een verschil tussen programma's op stellen en ze ten uitvoer brengen. In 1943 heeft men ook een dergelijk twintig-jarenprogramma opgezet, het polstratprogramma, dat diezelf de communistische wereldheer schappij beoogde. Maar 1963 is in middels voorbijgegaan Hoe dit ook zij, een streven naar wereldheerschappij, van welke zijde ook, lijkt niet de juiste geest om bij onderhandelingen tot werkelijke ont wapening en ontspanning te komen. Daarom ligt er tussen Helsinki «n vrede nog een lange weg.

Digitale periodieken - Gemeentearchief Veenendaal

De Vallei | 1969 | | pagina 10