Tom Poes en Bommel voelen
zich thuis in deze tii
Met ons, voor ons, onder ons:
Niet voor mensen, die te
lui zijn om te lezen
Tweemaal
populaire
lied belicht
Ledental
KRO liep binder Nederlands op
Radio Luxemburg
terug
EN ALTIJD:
VRIJMAN
Eigen wereld
ONZE BUREN
Mies Bouwman
tafelt met
Ramses Shaffy
Tom Poes
en
de
Mob-
beweging
MORGEN
programmaos
MARTEN
TOONDER
STRIP
VRIJDAG 9 JANUARI 1970
mankeerde de Nederland
se hoogleraar, die voor zijn
vertrek naar de Verenigde Staten
een serie Tom Poesverhalen in
V voren wilde hebben om die
mee te nemen? Sorry er man
keerde hem niets. Tenzij er dok
een steekje los was aan de vier
academici waaronder min
stens één Neerlandicus die in
hun dissertatie ruime aandacht
aan de avonturen van Tom Poes
en Ollie B. Bommel schonken. En
aan de Engelse ambassadeur Sir
Peter Garran, die van Tom Poes
en Ollie B. Bommel voornoemd
een royaal stuk Nederlandse taal
heeft geleerd. Dat is allemaal er
gens goed voor geweest, maar
punt één blijft: hoe hebben de
twee stripvrienden het klaarge
speeld hun avontuurlijke bootje
zó stevig in de woelige wateren
van ons volksleven te veranke
ren? Heer Bommel zou er zelf
wel een degelijk antwoord op
weten als Heer van Stand
maar die vraag is juist hém nooit
gesteld. Marten Toonder, die de
strip dertig jaar geleden ont
wierp, zou er eveneens iets over
kunnen zeggen. Maar hij woont
sinds enkele jaren in Ierland
waar hij overigens nog steeds
zelf de teksten schrijft en super
visie uitoefent op de tekeningen.
Dan zal Jaap Back (30), produk-
tieleider van de Toonder Studio*s
N.V. in Ned er horst den Berg, het
maar zeggen: „Tom Poes wordt
niet alleen voor kinderen, maar
ook voor volwassenen geschre
ven en dat gebeurt gewoon goéd.
Een beetje belerendeen beetje
humoristisch, je vindt er een echt
stuk leven in terug. Het is bijna
literatuur. Vandaar
TPen vast programmapunt in het le
ven rondom Tom Poes is dan ook
de fanmail, die in aanzienlijke hoeveel
heden wordt aangedragen. De mede-
Ook al woont hij nu in Ierland,
een man achter de schermen kun
je Marten Toonder (59) niet noe
men: hij heeft die nieuwe woonplaats
juist gekozen om er rustig te kun
nen werken en dat „rustig" betekent
voor hem, dat hij steeds bezig kan
aijn.
Biografen noteerden, dat hij eens
de jniddelbare handelsschool in Rot
terdam bezocht, maar ook dat hij
toen liever allerlei verhalen verzon
mèt de daarbij behorende illustra
ties. Al gauw zat de jonge Toonder
in Argentinië, waar hij het werk van
Dante Quinterno leerde kennen: de
animator van Walt Disney.
Teruggekeerd in Nederland, ging
Marten Toonder „van alles doen"
wat voor hem in het bijzonder hard
werken betekende. Hij was illustra
tor, schreef korte verhalen voor
weekbladen en experimenteerde in
tussen met strips, die hij verkocht
in binnen- en buitenland. Tsjecho-
Slowakije en Zuid-Amerika Kegen
de primeur van Tom Poes.
Na de oorlog kwamen er naast de
strips (Tom Poes, Hollewijn, Panda,
Kappie en zo nog het een en ander)
de films bij, commercieel en niet-
commercieel, een zaak waarmee
Toonder Studio's NV. ook nu nog
veel te doen heeft. Zeker zal niet
gauw worden vergeten, dat de niet-
commerciële, experimentele films, op
eigen risico door Toonder gemaakt,
op vele festivals gunstig zijn beoor
deeld. „De gouden vis" bijvoor
beeld is de enige Nederlandse film,
die nog regelmatig in de bioscopen
van de Verenigde Staten rouleert.
Voor alles heeft Marten Toonder
zich altijd als vrij kunstenaar wil
len uitdrukken. Dit sluit niet uit, dat
zijn werk in technisch en artistiek
opzicht experimenten heeft opgele
verd, die van grote invloed zijn op de
commerciële produkties (o.m. voor
de STER).
MwinfmmimitiiiHmiiHmmMWW
werkers van Toonder Studio's NV le
zen die fanmail nauwkeurig, teneinde
adequate antwoorden te kunnen geven:
iedereen krijgt bericht terug. Bijna de
helft van de briefschrijvers blijkt te
bestaan uit academici en „daarmee ge-
lijkgestelden". Wel leuk natuurlijk,
maar aan de andere kant wil men in
Nederhorst den Berg ook niet graag de
indruk wekken, dat het nu allemaal
iets voor een „happy few" is geworden.
Nee: laten we Tom Poes en Heer Bom
mel recht in ogen kijken en hen ne
men voor wat zij zijn: persoonlijkhe
den van gelijke bewegingen als wij, die
samen met ons moeten proberen dit
barre leven door te komen. Dat spreekt
kind en grijsaard aan. Ware het anders,
dan zouden ze al lang zijn begraven in
de archieven en zeker niet vertaald
zijn voor een stuk of tien andere lan
den. Jaap Back: „Het verschil tussen
de brieven van kinderen en ouderen is
alleen dat de kinderen beginnen met
„Lieve meneer Toonder" en de ouderen
met „Geachte Heer Toonder". En Jaap
Back overpeinst: „Als je al die brieven
leest, al die reacties, dan zie je pas goed
hoe fantastisch je kunt communiceren
met een strip. Het is een direct medium,
het spreek enorm gemakkelijk aan
Maar het is niet zo, dat er alleen strips
gemaakt worden voor mensen die te lui
zijn om te lezen, zoals wel eens wordt
gezegd. Ik heb het nu over góéde
strips, laten we dat even begrijpen".
Over die dertig jaar Tom Poes kun je
wel dertig jaar praten, maar ook kun
je het in drie woorden doen, zegt hij.
De dertig jaar zullen we hem bespa
ren, maar wat zijn dan die drie woorden?
„Moeilijk, maar fijn".
l^en rechtlijnig contrast tegen het
kasteeltje-met-slotgracht, waarin
Toonder Studio's NV is gevestigd, vormt
de flatwoning in Capelle a/d IJssel,
waar striptekenaar Fred A. Julsing (27)
woont. Hij krijgt van de grote meester
uit Ierland de „korte inhouden" van
de verhalen toegestuurd en tekent daar
dan de platen bij. Dat is een bezigheid,
waarbij het vooral aankomt op juiste
interpretatie. „Ik ben het lang niet al
tijd met hem eens, maar hij is een
groot verteller, die een weergaloze tech
niek heeft om beelden in woorden te
formuleren", aldus getuigt Fred Jul
sing aan zijn tekentafel. Er valt dan
ook nauwelijks af te wijken van het
geen Marien Toonder bedoelt, maar de
tekenaar voelt dat niet als een belem
mering. Het is alweer jaren geleden dat
hij voor 't eerst met Marien Toonder in
contact kwam. Ze konden meteen goed
met elkaar praten over allerlei onder
werpen „van astrologie tot politiek
en over alles wat daar tussenin ligt".
Vijf jaar geleden zei Toonder toen, dat
hij de tekeningen voor Tom Poes maar
moest gaan maken. Sindsdien heeft
Julsing de meester niet meer gezien
maar ze blijken elkaar nog steeds erg
goed te begrijpen. Jusing. tekenaar ook
van vele andere strips, mediterend over
strips in 't algemeen: „Wat is nou eigen
lijk het ideale produkt? Je hebt ver
schillende genres, die goed kunnen zijn.
Bij Tom Poes heb je heel sterk het
een goed geconstrueerd wereldje, waar
in allerlei mogelijkheden worden ge
schapen. Als de lezer zich thuis voelt
in zo'n wereldje, dan ben je een heel
eind op de goede weg. En bij Tom Poes
is het ook zéér Nederlands bovendien.
Kijk maar eens naar een Vlaamse weer
gave. Het „gij" inplaats van het „u"
verandert voor mijn gevoel al iets we
zenlijks in het verhaal. Zo sterk is
dat".
Bedrukt ziet Heer Bommel op
naar de hand van de man, die
hem straks het barre leven in zal
sturen. Maar misschien valt het nog
wel mee. Anders had hij 't ook geen
dertig jaar volgehouden.
Pen goed ding: de mensen zijn veel
kritischer geworden op het punt
van strips dan ze tien, twintig jaar ge
leden waren. Maar dan ook kritisch in
positieve zin. Men wil wel wat infor
matie aannemen via strips, is gevoelig
voor vernieuwingen. Vroeger werd alles
op één hoop gegooid, ter illustratie
waarvan Julsing eraan herinnert, hoe
een politie-agent hem indertijd op
straat de „beeldroman" zonder meer af
pakte. De jeugd die toen besmuikt of
openlijk de beeldroman las, is opge
groeid en helpt ook als lezer mee
aan rijping van de strip. Daarom vindt
Julsing het in beginsel niet zo erg, als
de jeugd van nu eens een slechte strip
te pakken krijgt en ermee in een hoek
je gaat zitten. Die jeugd is dan gewoon
wat aan 't proberen en in dat stadium
eet je rijp en groen door elkaar. Straks
opgroeiend in een wereld, die ook de
betere strip heeft leren kermen, zal die
zelfde jeugd goed gebruik kunnen ma
ken van het medium. Aldus tekenaar
Julsing, die vanuit de volheid van het
dagelijkse leven mede bouwstoffen aan
draagt voor die rijping.
Als medewerker in het team, waar
van de leden in Ierland, Nederhorst
Den Berg en Capelle a/d IJssel elkaar
goed verstaan.
Vanaf heden ook in dit blad.
Tekenaar Fred A. Julsing: „Een goed geconstrueerd wereldje
,,'t Lancet in 't lied" is de titel
van twee programma's, die de NOS-
radio in de pauze van het zondag-
middagconcert op 11 en 18 januari
uitzendt van plm. 15.15 tot plm.
15.35 uur via Hilversum II.
De beide programma's zijn ge
baseerd op een studie van de socio
loog drs. T. J. Kamphorst van de
Rijksuniversiteit te Utrecht, die een
onderzoek heeft ingesteld naar het
populaire lied in de periode van
1912 tot 1962. Bij dit onderzoek ging
drs. Kamphorst ervan uit, dat het
populaire lied te beschouwen is als
de barometer van de geest van een
tijd.
Deze liedjes staan het dichtst bij
het volk. Sterker dan romans en ge
dichten geven zij de meest elemen
taire gevoelens en reacties weer
van een volk of een volksgroep. Op
vallend is, dat liefde meestal het
thema van deze liedjes is.
De twee radioprogramma's be
staan uit gesprekjes en muziek. De
gesprekspartners zijn drs. T. J.
Kamphorst en Ina Philippo. De pro-
duktie heeft Bert van der Zouw.
De Franse documentaire Onze bu
ren rijn negers wordt zondag om
21.30 uur op Nederland 2 uitgezon
den door de NOS. De Frangaise Da
nielle Hunebelle van de Franse te
levisie filmde de reacties van 167 be
woners van een blanke wijk na de
vestiging van een negerfamilie in
hun midden. De documentaire speelt
in de stad Saint Louis in de Verenig
de Staten.
Van 2 tot 22 december 1969
maakte de zeven-mansformatie van
de Chicago Transit Authority"-
band een tournee door Europa. In
de nacht van 12 op 13 december
stond deze popgroep in het Am
sterdamse Concertgebouw voor
een enthousiast publiek en zater
dag a.s. van 19.30 tot 19.56 uur via
Nederland 1 zendt de AVRO-tele-
visie een reportage van dit optre
den uit.
De 'muziek, die door de Chica
go Transit Authority"-groep ten
geh&re wordt gebracht, houdt het
midden tussen jazz, rock, blues,
symfonie en misschien nog wel
een aantal andere stijlen. De
,,CTA"-band behoort tot die zeld
zame groepen, die zich niet tevre
den stellen met eenvoudige com
merciële successen, maar het veel
eer zoeken in fijne arrangemen
ten en veelzeggende teksten, zon
der de progressieve elementen uit
de weg te gaan. Kortom een groep,
die wellicht nog veel van zich zal
laten horen.
De zeven-mansformatie bestaat
uit musici, die hun opleiding in de
jazz of de klassieke muziék heb-
oen gehad.
In het radioprogramma „Finale"
van zaterdag a.s. zal om 18.30 uur
via Hilversum I een gesprek te ho
ren zijn dat Mies Bouwman tijdens
een etentje heeft met Ramses Shaf
fy-
In „Finale" kan men verder onder
meer om 20.40 luisteren naar een
solo-optreden van Liesbeth List. Ze
wordt begeleid door Louis van Dijk
aan de piano, Jacques Schols bas en
Johnny Engels, drums.
Het aantal leden van de K.R.O. is
het afgelopen jaar met vier procent
teruggelopen. Per 1 januari 1969
stonden 563.960 leden ingeschreven,
op 31 december waren het er nog
542.081.
Dit verlies van 21.879 leden
schrijft de K.R.O. toe aan de ver
hogingen van de abonnementsprijs
van het progammablad „Studio" tot
25 gulden en van de luister- en kijk
gelden tot 75 gulden per jaar.
De uitzendingen in het Nederlands
van Radio Luxemburg zijn per 1 ja
nuari teruggebracht tot dagelijks
anderhalf uur.
De Duitse programma's nemen
praktisch de hele dag in beslag
van 6 uur tot 18.00 uur.
De uitzendingen in het Engels
beginnen om 19.30 uur en duren tot
3 uur 'n nachts. De anderhalf uur,
die per avond overblijven, zijn ge
reserveerd voor de Nederlands-tali
ge luisteraars.
De internationale hits worden door
drie disc-jockey's de ether inge-
stuurt: door Peter Koelewijn, Fe
lix Meurders en een jongemam, die
zich achter de naam Peepee schuil
houdt.
In de vorm van disc-jockeywed
strijden, beatgirlverkiezingen in Ne
derland en België denkt Radio
Luxemburg een directer contact met
haar luisteraars (jong van hart of
jeugdig qua leeftijd) tot stand te
brengen.
TELEVISIE
NEDERLAND I
18.45 NOS: Kleur: Fabeltjeskrant.
18.55 NOS: Journaal.
19.04 VARA: Kleur: Bellevue: Pre
sentatie Kunst en Kunstenaars.
20.00 NOS: Journaal.
20.20 VARA: Kleur: Department S
De man uit X, TV-film.
21.10 Simon Carmiggelt leest uit ei
gen werk.
21.15 Koning Klant: consumentenru
briek.
21.35 Kleur: Hadimassa, satirisch pro
gramma.
22.15 Achter het Nieuws.
22.55-23.00 NOS: Journaal.
NEDERLAND II
18.45 NOS: Kleur: Fabeltjeskrant.
18.55 NOS: Journaal.
19.04 NOS: Scala: informatief pro
gramma.
19.30 NCRV: Scheepsjongens van
Bontekoevervolgverha al
19.39 Filmreportage van de Engelse
popgroep The Equals.
20.00 NOS: Journaal.
20.20 NCRV: Actualiteitenrubriek.
20.45 Zing: liedjesprogramma.
21.15 Schuldbekentenis, TV-film van
F. W. Crofts.
22.25 Farce Majeure, satirisch pro
gramma.
22.45 Koorzang: geestelijke liederen.
22.55-23.00 NOS: Journaal.
DUITSLAND I
(Reg. progr.: NDR: 18.00 Sportover-
zicht. 18.30 Act. 18.45 Zandmanne-
Wanneer men vanuit Rommeldam recht
streeks naar het noorden vaart krijgt men
al spoedig het eiland Starring in het zicht
Maar omdat er niet veel aan te zien is en
er ook geen handel gedreven wordt varen
de meeste schepen er zonder belangstel
ling langs. Bij gebrek aan een vliegveld is
er ook geen luchtverkeer, zodat men van
het hele eiland alleen maar weet dat het
bewoond is.
„Daar huizen wat ongare landkrabben
zonder stuwing in hun donder", aldus ka
pitein Wal Rus, die er wel eens komt om
een ladinkje starwortels in te nemen. Aan
deze inlichting hebben we natuurlijk niet
veel. Er zou dan ook geen reden zijn om
langer bij dit lapje grond stil te staan wan
neer er op een keer geen verbinding met
de vaste wal tot stand was gebracht door
enkele jonge Starringers, die we hierboven
met een vreemde uitvinding over 't strand
zien dragen. Het waren Rep en Woel,
twee inboorlingen, die in het geheel niet
lekeh op de beschrijving die de gezagvoer
der had gegeven. Maar dat kwam omdat
zij mobs waren, die zich in de moerassen
plachten op te houden; de kust was voor
hen verboden terrein.
„Ver genoeg!" sprak Woel, de pas inhou
dend. „Zet 'm op, Rep"
De ander gehoorzaamde onmiddellijk en
gedurende enige tijd waren de beide vent
jes springen en duwend bezig om het eind
hout dat uit hun toestel stak in de grond
te duwen. Daarop klom Rep snel naar bo
ven en bond zich door middel van een
riem vast aan de romp.
„Houd je vast!" riep Woel van beneden.
„Ik ga het kruit aansteken, en dan ga je!
Als dit'lukt hebben we het luchtruim!"
„Dat is het einde van de vergronding!"
vulde Rep aan. Maar zijn stem klonk een
beetje onzeker en hij staarde beklemd
naar de sterretjes die uit zijn vliegtuig spo
ten. Want Woel had de lont aantgestoken,
en iedereen die iets van vuurpijlen weet
zal begrijpen dat hij op het punt stond de
lucht in te vliegen.
TON VAN DUINHOVEN, zoals
u hem vanavond tussen 21.35
en 22.15 uur op Nederland 1 kunt
zien in „Hadimassa".
tje. 18.55 Reg. kron. 19.26 Kl.: Die
Reiter von Padola, film. 19.59 Pro
gram. overz. WDR: 18.00 Kl: Intern,
volksliederen. 18.30 Kl: Voor de kin
deren. 18.40 Hier und Heute, 19.20
Kl: Voordracht). 20.00 Journ., weer
bericht en ber. voor de wintersp.
20.15 Kl: Das Geschaft des Jahrhun-
derts, document. 21.00 Rep. uit Bonn.
21.15 Kl: Der Chef, film. 22.05 Journ,
weerber. en ber. voor de wintersp.
22.20 Ein Schweigen am Himmel,
TV-spel. 0.15 Journ.
DUITSLAND II
18.05 Act. en muz. 18.40 Quiz. 19.10
Kl. Lufsprünge, film. 19.45 Nws,
act. en weerber. 20.15 Kl: 11 Uhr 20,
detective-film. Aansl.: Nws. 21.25 Kl:
Amusem. progr. 22.10 Nws, weerber.
en weerber. voor de wintersp. 22.25
Dagboek uit de Evangelische kerk.
22.40 Kl: Balletprogr.
TELEVISIE
NEDERLAND I
TELEAC: 09.20 Vamor a ver: cur
sus Spaans les 1.
Molekuul tot mens les 1.
10.30 Bij leven en welzijn les 1.
11.00-11.30 Statistiek les 14.
DUITSLAND I
10.00 Van Molekul tot mens les 1.
avond. 10.30 Uit onderzoek en tech
niek. 11.15 Journ. 12.10 Muz. show.
12.50 Intern, persoverz. 13.00-13.30
14.55 Journ. Kl.: Einst jetzt
übermorgen, serie. 15.30 Volksliede
ren.
DUITSLAND II
13.45 Program, overz. 14.15 amuse-
mentsprogr. 14.58 Nws. 15.00 Jeugd-
progr. 15.30 Auf Safari, serie. 15.55
Westlich von Suez, Eng. speelfilm.
RADIO
HILVERSUM I
VARA: 7.00 Nws. 7.11 Ochtend-
gyrnn. 7.20 Soc. strijdl. 7.23 Week
eind: jeugdprogr. VPRO: 7.54 Deze
dag. VARA: 8.00 Nws. 8.41 Van de
voorpag. 8.15 Z.O. 135: gev. progr.
(09.35-09.40 Waterst.). 10.30 Stereo:
Tango Rumba Ork. met zangsol.
11.00 Nws. 11.03 Wegwijs: tips voor
trips en vakantie. 11.10 Stereo: Stu
dio- opn. exclusief voor de VARA.
11.25 Oosteur. Kron. 11.45 Koperork.
(gr): amusem. muz. 12.05 Stereo:
Metropole-ork. en sol.: amusem. mu
ziek. 12.30 Tussen start en finisch:
actueel sportnieuws. 13.00 Nws. 13.11
VARA-Varia. 13.13 Act. 13.23 Stereo:
Jongerenprogramma 14.35 Radio Jazz
Magazine. NOS: 15.00 Frans-Duits-
Engels, luisterprogr. 16.00 Nws. 16.03
Stereo (pop program, over electro-
nica. VARA: 16.15 Stereo: Hobo en
piano: mod. muz. 16.35 Artistieke
Staalkaart. 17.10 De Scala 1918-
1926: opera-aria's (gr). 18.00 Nws.
18.11 Act. 18.20 Uitz. Binding Rechts.
VARA: 18.30 Finale op weg naar
het weekeinde: Nws, muz. achtergr.
en amusement. (19.30 Nws). 21.00
Interview met Victor van Vriesland.
21.30 Stereo: Omroep Dubbelkwar-
tet: mod. en oude liederen. 21.55
Samenscholing over wonen: radio
debat. 22.30 Nws. 22.40 Med. 22.45
Rebelse liedjes van altijd en overal.
23.15 Stereo: licht pl. progr. 23.55-
24.00 Nws.
HILVERSUM II
NCRV: 7.00 Nws. 7.11 Het levende
woord. 7.16 Op het eerste gehoor
(stereo) klas. muz. (gr). (7.30 Nws.
7.32-7.50 Act.). 8.00 Nws. 8.11 Stereo:
Te Deum Laudamus: gew. muz. (gr).
8.30 Nws. 8.32 Stereo: Voor de huis
vrouw. 9.00 Theol. etherleergang.
9.35 Gymn. voor de huisvr. 9.45 So
listenkamer: gesprek met muz. illus
traties. 10.55 Kunst- en vliegwerk:
informatie over actuele tentoonstel
lingen. 11.00 Nws. 11.03 Geestelijke
herscholing, lez. 11.15 Solarium:
hoogtezonprogramma voor iedereen.
11.55 Med. KRO: 12.00 Zonder gren
zen: rubr. over missie en zending.
12.10 Ondernemend, praatje. 12.14
Marktber. 12.16 Werk en welzijn:
Ambulancevervoer en helikopter-
transport van gewonden. Claude Bel-
l°ni in gesprek met de Staatssecre
taris van Volksgezondheid, dr. R. J.
M. Krujsinga. 12.26 Med. t.b.v.
land- en tuinb. 12.30 Nws. 12.41 Act.
12.50 Buitenl. comment. NOS: 13.00
gram. pl. progr. voor onze militai
ren. KRO: 14.00 Stereo: P.M.- een
weekblad met veel plaatjes. (16.00-
16.02 Nws). NOS: 16.30 Inzet: progr.
over amateurs, muz. beoefening.
17.00 HIRO-Magazine. 17.15 Gasten
van de week. KRO: 17.30 Stereo:
Zesnegenplus: lichte gram. muz.
voor de tieners. 18.30 Nws. 18.41 Act
19.00 Musicerende dilettanten: Fa.
fare-ork.- 19.30 Stereo: jongerenpro
gramma. 20.00 verz. pl. progr. 21.5r
Zonder drempelvrees: Gesprekker
met kinderen. 22.00 De troubadour
luisterliedjes. 22.25 Avondgeber'
22.30 Nws. 22.40 Stereo: Goal.
muzikaal sportprogr. met commen
taren, rep. en gekruide nieuwtje'
23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM III
KRO: 9.00 Nws 9.02 Djinn: gev
progr. (10.00 en 11.00 Nws.). NOS"
12.00 Nws. 12.03 Skivatoon: informa
tie over nieuwe langspeelplater
NCRV: 13.00 Nws. 13.03 1. pl. pre
gramma met verzoeknummers. (14.0C
en 15.00 Nws). 16.00 Nieuws. 16.03
licht muziekprogramma. 17.00 Nws.
17.02-18.00 Hier en Nu: wekelijkse
sportshow met lichte gram. mus.
