Het Gelderse
op vleugelen
maar waarhéén
■zaterdag 10 januari 1970
Eén Duitsland
met twee staten
jyjet de jongste regeringswisseling in
Bonn zijn er enkele praktische ver
anderingen gekomen in de officiële West-
duitse politiek inzake de Duitse hereniging
en de erkenning van de DDR, de Duit
se Democratische Republiek. Voor de re
gering-Brandt is de DDR nu officieel
een staat en niet alleen een communis
tisch bewind de facto. De vroegere op
vatting, waarin de Westduitse Bondsre
publiek als vanzelfsprekend werd geïden
tificeerd met het Duitse Rijk (wat tot
Walter Ulbricht, de Oostduitse leider,
die heerst over zeventien miljoen Duit
sers.
gevolg had, dat Bonn meende als enige
vertegenwoordiger van alle Duitsers te
kunnen optreden) behoort tot het verle
den.
Dat is niet alleen het werk van Brandt.
Zijn voorganger, Kiesinger, had de nu
overwonnen opvatting al uitgehold door
rechtstreekse onderhandelingen aan te bie
den tussen de leiders van de „beide de
len van Duitsland."
De Bondsrepubliek beschouwt nu niet
alleen zichzelf, maar ook de DDR als een
„staat in Duitsland". En Duitsland is in
deze conceptie een eenheid, die beide
staten overkoepelt, zonder dat ze zelf een
staat is in de gebruikelijke zin van het
woord.
T^en volkenrechtelijke erkenning van de
DDR door Bonn blijft overigens on
waarschijnlijk. De betrekkingen tussen
beide staten blijven noodzakelijk een bij
zonder karakter dragen. Ze zullen zich
allereerst bezighouden met verdragen tus
sen de twee „lid-staten" op het gebied
van verkeer, handel, cultuur, wetenschap
en sport.
Deze theorie van twee volledig onaf
hankelijke staten binnen één Duitsland
houdt in, dat beide staten voor elkaar
buitenland zijn. Een opvatting, die de
DDR al tientallen jaren in praktijk brengt.
De jongste Bonner regeringsverklaring
zei hierover: „De erkenning van de DDR
als staat bestempelt haar ongetwijfeld als
buitenland en dit is een kwestie, die heel
Duitsland aangaat. Ze houdt bovendien
erkenning in van de grenzen in het Oosten
wat een zeker gevaar oplevert voor Ber
lijn."
Maar erkenning of niet, dat verandert
niets aan het feit. dat de DDR bestaat
cn dat Walter Ulbricht heerst over ruim
zeventien miljoen Duitsers. Dat is al
twintig jaar zo. En na dc bouw van de
Berlijnse muur in 1961 is het meer dan
ooit een keihard feit, waarmee men in
Duitsland en in Europa moet leven.
Twee decennia lang heeft West-Duitsland
weliswaar geprobeerd de DDR te nege
ren, maar niemand is daar beter van ge
worden.
FJe DDR zette inmiddels onverdroten
haar politieke koers voort. Ulbricht
bouwde zijn „volksdemocratie", die steeds
hechter werd opgenomen in de schoot
De Brandenburger Tor is het symbool geworden van de verdeling van Duitsland. Op de voorgrond West-
Berlijnop de achtergrond Oost-Berlijnbeide delen gescheiden door de Muur, die zich om de Brandenbur
ger Tor buigt.
van het communistische Oostblok. Na de
Sovjet-Unie is de DDR hierin nu de
sterkste macht.
Ze heeft het punt bereikt, waarop ook
de andere landen in Oost-Europa zich
moeite getroosten om haar voortbestaan
als zelfstandige staat. Niet in de laatste
plaats, omdat ze binnen de Oosteuropese
economische integratie in vele opzichten
sterk afhankelijk zijn geworden van de
DDR.
De starre Oostduitse houding ten op
zichte van westerse verzoeken om ver
lichting van de reisbeperkingen e.d. in
het verleden altijd beantwoord met een
stereotiep: „Eerst erkenning" zijn
goeddeels terug te voeren op de positie
van de Oostduitse communistische partij,
de SED (Socialistische eenheidspartij).
Jn tegenstelling tot de partijen in de
rest van Oost-Europa kan de SED
niet tegelijkertijd een communistische en
nationale politiek bedrijven. Zij be
schouwt de DDR als een communistische
Duitse staat Het logisch gevolg hiervan
is, dat ze een op hereniging gerichte po
litiek zou moeten voeren, in plaats van
een nationale.
Maar een op hereniging gerichte poli
tiek voeren zou betekenen, dat de SED.
gezien de verschillen in ontwikkeling in
Oost- en West-Duitsland, zou moeten af
zien van de geforceerde „socialisering".
Ze zou daarentegen toenadering moeten
zoeken tot het kapitalistische Westduitse
systeem, wat ondenkbaar is.
Omdat de SED geen nationale politiek
kan bedrijven, heeft ze erkenning van de
DDR door Bonn nodig. Vooral door
Bonn.
Zelfs als de westelijke geallieerden
Amerika, Engeland en Frankrijk over
het hoofd van Bonn heen de DDR zou
den erkennen, zou dat de Oostduitse
communisten niet verlossen uit hun iso
lement. Zij hebben de erkenning van
Bonn juist zo hard nodig, omdat hier
door de DDR in de ogen van de bevol
king van midden-Duitsland pas een echte
staat zal worden.
Van deze situatie uit ontwikkelde de
SED haar programma van zogenaamde
minimale eisen, die echter in de Bonds
republiek als maximale eisen worden be-
Willy Brandtgéén volken
rechtelijke stemmingwèl pogin
gen tot toenadering tussen de
twee staten in de éne staat Duits
land.
schouwd. Hieronder vallen o.a. volken
rechtelijke erkenning, erkenning van de
bestaande grenzen, diplomatieke vertegen
woordigers uit het buitenland in beide
Duitse staten tegelijk, wederzijdse ver
dragen over het afzien van geweld en we
derzijdse garanties, dat de ene Duitse
staat zich niet zal bemoeien met de bin
nenlandse aangelegenheden van dc ande
re staat.
/~\p deze maximale eisen kan de Bonds
republiek niet ingaan. Tot een erken
ning van de DDR zal het dan ook on
der de huidige Westduitse regering niet
komen. In hoeverre een volgende rege
ring de weg, dié Willy Brandt nu heef'
opengelegd, tot het einde zal aflopen, laa'
zich slechts raden.
Het hoogst haalbare in de huidige si
tuatie is een erkenning van het feit, dat
Duitsland uit twee staten bestaat. Hereni
ging lijkt een utopie.
Ze zou n.l. alleen tot stand kunnen
komen via vrije verkiezingen in Oost-
Duitsland. Noch Walter Ulbricht, noch
zijn kroonprins, Erich Honnecker, zijn
bereid hun hoofd in zo'n strop te steken.
De aankondiging van burgemeester Roe
ien van Arnhem, dat 't militaire vlieg
veld Doelen bij Arnhem zal worden open
gesteld voor de burgerluchtvaart, kan wel
eens meer consequenties hebben, dan me
nigeen denkt. Op het eerste gezicht lijkt
een goede accommodatie voor de burger
luchtvaart, zo vlak onder de rook van de
Gelderse hoofdstad in een gebied met een
flink groeitempo, een goede ontwikkeling
met een ongetwijfeld schoon perspectief,
maar er is reden om aan te nemen, dat het
vooruitzicht op een burgerluchtvaart aan
de Veluwezoom minder aantrekkelijk is
dan het lijkt.
Er is al lang sprake van een wens naar
wat meer accommodatie voor de kleine
burgerluchtvaart in Oost-Nederland.
Het militaire vliegveld Twente kan geen
burgerluchtvaart meer toestaan.
In het Rivierengebied leeft al enige tijd
een plan voor een vliegveld voor Nijmegen
en Arnhem.
Het enige civiele vliegterrein van Oost-
Nederland. Teuge, heeft behoefte aan uit
breiding en goede outillage.
Net over de grens in Duitsland wordt een
flink vliegveld uit de grond gestampt.
Als men zegt, dat Nederland dringend
behoefte heeft aan méér kleine vlieg
velden voor de burgerluchtvaart, lijkt dat
misschien wat overdreven. Maar dat is 't
niet. Frankrijk, Denemarken, Duitsland
en Engeland hebben al jaren op dit gebied
een grote voorsprong op Nederland en nog
steeds breidt men daar uit. Dc ..general
aviation" mag men niet beperkt zien tot
Nederland. De kleine burgerluchtvaart is
ontstaan uit een commerciële noodzaak en
in de commercie worden de grenzen van
West-Europa steeds vager.
Een betere accommodatie op Teuge, een
vliegveld in Eist of elders in het Rivieren
gebied (er bij) en een openstelling van
Deelen voor de burgerluchtvaart is, geme
ten naar de maatstaven in landen die meer
ervaring hebben met de „general aviation",
geen luxe. De beslissing ten aanzien van
Deelen zou dan ook gezien moeten wor
den als een stap in de goede richting, ware
het niet dat Deelen andere plannen door
kruist
Daar is in de eerste plaats de planologische
kant van de zaak. De ontwikkeling van
vrijwel alle vliegvelden in Europa heeft ge
leerd, dat vliegvelden niet alleen in dc
lucht, maar vooral ook op de grond als
magneten werken. Als de burgerluchtvaart
Deelen eenmaal functioneert, zal er al
spoedig behoefte zijn aan goede verbin
dingen aan allerlei voorzieningen voor
passagiers, aan ruimte voor de vestiging
van luchtvaartbedrijven en andere bedrij
ven in de dienstverlenende sector, die nu
eenmaal in de onmiddellijke omgeving
van een vliegveld onmisbaar zijn. Dat wil
/eggen dat Deelen in de toekomst bij eer
toenemende behoefte een onvermijdelijke
aansluiting zal krijgen (en moeten hebben)
met het stedelijk gebied van de Zuid-Velu-
we.
Burgemeester Roeien van Arnhem be
vestigde ons dezer dagen, dat z'n per
soonlijk standpunt (en dat van het college
van B. en W.) geheel in overeenstemming
is met wat er over Deelen gezegd wordt in
het Voorontwerp Streekplan Veluwe. In
dat plan (van de Provinciale Planologische
Dienst) wordt er helemaal van uit gegaan
dat Deelen eigenlijk al een voldongen feil
is. Er staat namelijk letterlijk „Volledige
openstelling van het vliegveld Deelen voor
de burgerluchtvaart zou voldoende tege
moet komen aan de mogelijke behoefte
van een vliegveld ten behoeve van de ste
delijke gebieden aan de zuidelijke Veluwe
zoom. Het vliegveld Teuge heeft hoofdza
kelijk betekenis voor sportvliegers en de
thans bekende gegevens geven geen aan
wijzing of een belangrijke ontplooiing van
het aanwezige zakenverkeer kan worden
voorzien. Behoefte aan nieuwe vliegvel
den in het streekgebied is niet gebleken".
Burgemeester Roeien zegt: „Zóis het. Wij
hebben geen belangstelling meer voor Eist.
Als er nu toch een goed vliegveld vlak bij
de hand ligt, dan gaan we ens elders toch
niet in avonturen steken En als Nijmegen
behoefte heeft aan een vliegveld, welnu
de afstand Nijmegen-Arnhem is de moeite
niet waard
Het is misschien nuttig ten aanzien van
het vliegveld Deelen en de aspiraties
van Arnhems burgemeester de volgende
feiten naar voren te brengen
1De opvatting van burgemeester Roeien
en zijn college van wethouders is niet
in overeenstemming met het algemeen
nationaal planologisch beleid. De twee
de nota Ruimtelijke Ordening laat
daarover geen twijfel.
2. De alinea over Deelen in het Vooront
werp Streekplan (waarmee B. en W.
van Arnhem instemmen) zal binnen
kort worden geschrapt en vervangen
door een andere opvatting. Dit gebeurt
mede naar aanleiding van het feit, dat
na het uitkomen van dit rapport, vrij
wel alle Veluwse gemeenten ernstig
bezwaar hebben aangetekend tegen de
zienswijze inzake Deelen.
3. Die zienswijze is inmiddels ook door
feiten achterhaald. Teuge krijgt name
lijk steeds minder betekenis voor dc
sportvliegerij en steeds méér impor
tantie voor zakenvliegers uit binnen-
en buitenland. Er is daar reeds een be
langrijke ontplooiing van het aanwe
zige zakenverkeer geconstateerd. De
behoefte aan een nieuw vliegveld in
het Gelderse wordt duidelijk geïllus
treerd door de argumenten van het
plan-Eist en de voortvarendheid waar
mee, net over de Duitse grens, grote
spoed gezet wordt achter een plan voor
de aanleg van een vlieghaven voor de
..general aviation".
rjoor zich achter de (inmiddels achter-
haalde) lezing over Deelen in 't Voor
ontwerp Streekplan Veluwe te plaatsen, is
Arnhem bezig een ontwikkeling te anime
ren die, planologisch gezien, ongewenst is.
Met alle voorzieningen die de burgerlucht
vaart nu eenmaal nodig heeft, wordt Dee
len een breekijzer in de Zuid-Veluwe. Nog
afgezien van de kans. dat een dergelijk,
vliegtechnisch goed gesitueerd terrein, nog
eens als uitwijkhaven zal dienen voor de
grote luchthavens.
Arnhem ontkracht met dc visie van het
college tevens een ontwikkeling die. even
eens planologisch gezien, prioriteit zou
moeten krijgen, namelijk een samenwer
king van de twee grote agglomeraties Nij
megen en Arnhem in een gebied waar
ruimte is en bovendien uitstekende verbin
dingen zijn (of worden aangelegd).
¥Tet is wel zaak, dat Deelen, liggend in
een kwetsbaar gebied, voor de toe
komst een duidelijke bestemming krijgt in
een nationaal planologisch beleid. En dat
niet met een rustig aanloopje naar een
andere bestemming (een ontwikkeling die
misschien eerst wel aantrekkelijk lijkt) er
een situatie ontstaat waarin geen weg-
terug meer mogelijk is.
Hoe snel de ontwikkeling van het lucht
verkeer uit de hand kan lopen, ondervin
den dagelijks tienduizenden mensen in de
gebieden rondom de grote Europese lucht
havens, waar tot voor kort nog geen vlieg
tuig werd gehoord en de mens nu al haasi
niet meer kan leven.
Als het Gelderse op vleugelen gaat, moet
het wel weten waarhécn
