vftotucesi
muven
Gebouw
Meer licht - minder on
Miljarden dollars en
marken voor eigen huis
Creatief
Conversaties
onder water
Zendertje voor medisch onderzoek
Een jaar na de fusie:
Duidelijke
lijnen
VADER van
15000 zoons
en dochters
Amerikaanse
mimcars
SCHAKEN
door H. KRAMER
DAMMEN
door J. M. BOM
BRIDGE
CRYPTOGRAM
jpgf MM m
Tn het nieuwe gebouw van
de Stichting Kinderhulp
Oost-Nederland te Arnhem
komen geen bordjes met het
opschrift „HIER MELDEN".
Iedereen die binnenkomt wordt
aan de deur ontvangen en la
ter weer uitgeleide gedaan, net
als in een gewoon huis. „Het
moet eigenlijk ook een gewoon
huis worden", zegt de heer J.
A. Beke, chef de bureau van
de Stichting, „een huis voor
ouders, pleegouders en kinde
ren, voor iedereen met wie we
werken. Er komen ook speel-
en knoeiruimten in voor kin
deren, evengoed als vertrekken
waarin bijvoorbeeld pleeg
ouders contact met elkaar
kunnen houden".
De Stichting is nogal blij
met deze verhuizing van de
benauwde ruimte aan de
Brugstraat naar het herenhuis
aan de Sweerts de Landasstraat
81. In mei zal het al kunnen
gebeuren: een jaar na de fusie
waarbij de verenigingen voor
kinderbescherming in Apel
doorn, Arnhem en Zutphen
gingen samenwerken in de
Stichting Kinderhulp Oost-
Nederland.
Ook verder is er voldoening
•ver hetgeen in dit jaar na de
fusie tot stand is gekomen. Er
zijn nu zes beroepskrachten
voor het maatschappelijk
werk onder leiding van de
hoofdmaatschappelijk werk
ster, mej. A. Slop. Zij hebben
365 kinderen onder hun hoe
de, van wie de ouders uit de
ouderlijke macht zijn ontzet
of daarvan op eigen verzoek
zijn ontheven. Ook werken zij
intensief samen met ouders,
pleegouders, en mensen die
graag pleegouders willen wor
den. Bereikt is onder meer ook
dat zij in veel gevallen niet al
leen een eigen rayon hebben,
maar daar ook wonen.
Tpr tekenen zich duidelijke
lijnen af in het werk van
4e stichting na de fusie, aldus
de heer Beke. De zojuist ge
noemde aspecten spreken al
voor zichzelf, maar er is nog
veel meer mogelijk. Zo wordt
nu geprobeerd, de indeling
van de kinderen bij de ver
schillende medewerkers aan te
passen bij de ernst van de ge
vallen. Het moet mogelijk kun
nen zijn, dat de ene medewer
ker meer of minder kinderen in
zijn werkterrein krijgt dan
een collega, afhankelijk van
de tijd, die bepaalde kinderen
vragen. Je kunt immers wel
bepaalde regels en lijnen vast
leggen, maar kinderen storen
zich daar nu eenmaal niet aan.
Bij zo'n nieuwe indeling is het
ook mogelijk, nog meer aan
dacht te schenken aan het mi
lieu rondom het kind: pleeg
ouders, maar beslist ook de
ouders, die al dan niet vrij
willig afstand van het kind
hebben gedaan. Belangrijk is
verder de veertiendaagse
teambespreking en de weke
lijkse bespreking van mejuf
frouw Slop met iedere mede
werker over een aantal geval
len.
Voor veel van deze zaken
was al een aanzet in de oude
constellatie men spreekt bij
de stichting graag waarderend
over de vroegere verenigingen
maar in 1969 konden ze de
finitief worden aangepakt.
Ook zijn er nog besprekingen
geweest over de jaarlijkse
SAKOR-collecte voor dit
werk, die aan ernstige bloed
armoede lijdt. Plaatselijk wer
den contacten gelegd en de
stichting hoopt dat die bij de
volgende collecte tot goede re
sultaten zullen leiden. Het geld
blijft heel erg nodig, ondanks
de subsidies.
Crediet
W/le aan deze stichting vraagt
of het financieel niet ge
makkelijker zou zijn de hele
kinderbescherming bij de
overheid onder te brengen,
kan daar een kernachtig ant
woord op krijgen. „Wat parti
culiere vrijwilligers hier doen
is een groot goed voor ons
volk", zegt de heer Beke, zelf
beroepsman, „het zou al onbe
taalbaar zijn om precies het
zelfde in rijksdienst te laten
doen, maar bovendien geloof
ik in de betekenis van creati
viteit op dit gebied. Maak daar
nu niet van dat een particu
lier het beter zou doen dan
een ambtenaar. Ik bedoel al
leen, dat er een stuk creativi
teit uit ons volk wegvalt als
particulieren niet meer hel
pen bij dit werk. En we zul
len die creativiteit als volk
steeds meer nodig hebben.
Denk alleen maar aan de
steeds korter wordende werk
tijden".
En tenslotte: „We hopen op
6teeds meer samenwerking tus
sen de bestaande stichtingen
en verenigingen. We willen
zelf graag iets van een ander
leren, maar we hebben zelf
eveneens iets zinnigs te vertel
len, bijvoorbeeld over fouten,
die wij gemaakt hebben en die
een ander dan niet meer hoeft
te maken".
T^r waren de laatste dagen
een paar weinig opwek
kende berichten over het stij
gen van de koopprijzen voor
huizen in ons land. Hoe is het
in andere landen? Het tijd
schrift „Volkshuisvesting" van
het Christelijk Sociaal Cen
trum voor Volkshuisvesting
komt met enkele cijfers uit de
Verenigde Staten, waar de
verkopers door de enorme
vraag absoluut het laatste
woord hebben.
In Greenwich (Connecticut)
werd een huis, dat drie jaar ge
leden 170.000 dollar opbracht,
voor 450.000 dollar van de
hand gedaan. Dat was dan
nog een luxe huis, maar bij
een gewoon driekamerwoning
kan zich het volgende beeld
voordoen: in 1963 een prijs
van 25.000 dollar, nu een
hoogste bod van bijna het
dubbele, waarvoor de eige
naar het echter niet wil mis
sen. Een eigenaar op Long Is
land kondigde aan alleen nog
minimum-aanbiedingen van
70.000 dollar te zullen accep
teren.
Huizen van 40.000 tot 60.000
dollar worden steeds zeldza
mer in de „prettige wijken",
de kopers staan al gauw klaar
met zo'n 80.000 dollar. Een
huis van 100.000 dollar is
geen zeldzaamheid meer en
zolang de prijs onder de 250.000
dollar blijft, durft men niet
van woekerprijzen te spreken.
Tn de Duitse- Bondsrepu-
1 bliek zijn, volgens een
rapport van de bouwspaarkas-
sen, 7 miljoen mensen van
plan een eigen huis te bou
wen. Banken en spaarkassen
maken het de Duitsers ook
wel gemakkelijk: zij kunnen
bijna 90 pet. krediet krijgen
en er is zelfs een verzendhuis,
dat prefabhuisjes op afbeta
ling levert zonder tussenkomst
van andere kredietinstellin
gen. De 7 miljoen lopende
bouwspaarcontracten belopen
samen 170 miljard Mark, het
dubbele van het staatsbudget
van de Bondsrepubliek.
De gemiddelde prijs van de
huizen bedraagt 60.500 Mark,
maar er zijn wel grote ver
schillen in de deelstaten. In
Sleeswijk-Holstein bedraagt 't
gemiddelde bijvoorbeeld rond
53.700 Mark, in het Saarland
echter 85.600 Mark. Voor 1970
houdt de Duitse bouwnijver
heid rekening met een kosten
stijging van ongeveer 7 pet.
(een loonsverhoging van 5 a
6 pet. plus hogere prijzen voor
bouwmaterialen).
Henrique Costa Mecking is een
17-jarige Braziliaanse schaker die in de
laatste twee jaar herhaaldelijk de aan
dacht op zich heeft gevestigd. Hij was
nog maar 15 toen hij meedeed aan het
interzonale toernooi te Sousse. Van de
22 deelnemers werd hij 10 en 11 sa
men met Ivkov (11 punten). Mecking
heeft zich nu opnieuw geplaatst voor
het interzonale toernooi 1970. Mis
schien om zich daarvoor te trainen
heeft hij deelgenomen aan het bijzon
der sterk bezette toernooi te Majorca,
dat werd gewonnen door Larsen, ge
volgd door Petrosjan, Korchnoj en
Hort, Spassky, Diez del Corral en op
de 7e en 8e plaats Panno en Mecking.
Al. in het begin zorgde Mecking voor
sensatie door Larsen te verslaan. In de
13e ronde versloeg 'hij in de volgende
partij de Hongaar Szabo.
Wit: MECKING. Zwart: SZABO.
(Palma de Majorca 1969).
Pirc-verdediging.
1. d2—d4, g7—g6 2. e2—e4, Lf8-g7
3. Pbl—c3, d7-d6 4. Lel—g5, a7—a6 5.
Ddl—d2, b7—b5 6., a2—a4 (Mecking.
houdt van duidelijke stellingen; hij
probeert daarom de tegenstander kleur
te laten bekennen).
6b5—b4 7. Pc3—dl, Lc8-b7 8.
f2—f3, Pb8—c6 9, c2—c3, Pc6-a5! 10.
bd2-c2, b4xc3 11. b2xc3, Pg8-f6
12.~]Pgl—e2, Pf6-d7 13. h2-h4 (Wit' is
op de damevleugel duidelijk in de ver
drukking gekomen. Hij wil daarom te
genspel op de andere vleugel).
13c7—c5 14. Tal-bl, Dd8-c7
15. Dc2-a2, e7-e6 16. Lg5-e3, d6-d5
17. e4—e5, Pa5-c4 18. h4-h5, 0-0
(Een brutaal antwoord: de zwartspeler
toont zo weinig vrees voor de witte
aanval dat hij zijn koning zonder blik
ken of blozen juist op de bedreigde
vleugel "in veiligheid" brengt).
19. g2—g3, Tf8-b8 20. h5xg6,
h7xg6 21. Le3-g5, Lb7-c6 22.
Kei—f2! (Gezien de steeds dreigender
•situatie op de damevleugel moet wit
alles op de tegenaanval zetten. Daar
toe brengt hij letterlijk stap voor stap
zijn strijdkrachten naar rechts over).
22Tb8Xb 1 23. Da2xbl,
Lc6xa4 24. Dbl-cl, La4xdl 25.
DclXdl, c5xd4 26. c3xd4, Dc7-b6
27. Kf2-g2, Db6-b2 28. g3-g4,
Ta8—b8 29. Ddl—el (De dame heeft
er 4 zetten over gedaan om van a2
naar el te komen! Maar nu begint er
werkelijk iets te dreigen). 29
Tb8-b3 30. Del-h4, Pc4-e3t 31.
Kg2-f2, Pe3—dlf 32. Kf2-g3,
Pdl—e3 (Remise door herhaling der
zetten? De volgende zet leert dat wit
andere plannen heeft).
33. Lg5-f6ü (Dreigt 34. Dh8t!,
Lxh8 35. Txh8 mat).
33Pe3xflf 34. Kg3-f2!,
Pd7xf6 35. e5 X f6, Lg7xf6 36.
Dh4 x f6, Db2 X e2f (Gedwongen).
37. Kf2xe2, Pfl—g3f 38. Ke2-f2,
PgSxhlf 39. Kf2-g2, Tb3—bl 40.
f3—f4, a6-a5 (Ook na 40Tal
41. f5, gxf5 42. gxf5, exf5 43. Dd8+,
Kg7 44. D x d5 komt wit verder).
41. Df6-d8f, Kg8-g7 42. Dd8.Xa5,
Tbl—b3 (een interessante poging de
partij te redden).
43. Kg2xhl, Tb3-g3 44. g4-g5,
Tg3-e3 45. Khl-g2, Te3-e2f (Niet
45Te4 46. Kf3, Txd4? wegens
47. Dc3).
46. Kg2—f3, Te2—e4 47. Da5-b4,
'Kg7—g8 (Wie zou hier als zwartspeler'
SZABO
De Franse kampioen Marcel Hisard
was vooral het grote struikelblok voor:
Andreiko en Koeperman in hun po
ging Ton Sybrands van de herovering
van de Europese titel af te houden..
Beiden moesten tegen de Franse
grootmeester met remise genoegen ne
men. Tegen Koeperman in een sys
teem, dat door de theorie als minder
gunstig wordt beoordeeld en waarmee
de Italiaan Laporta slechte ervaringen
opdeed. Hieronder de door hem op
twee achtereenvolgende dagen geleden
nederlaag in hetzelfde openingssys
teem-:
WIT: F. Laporta; ZWART: A An
dreiko. Rome, 4-12-69.
1. 32-28 16-21; 2. 37-32 21-26; 3.
34t-29 26x37; 4. 42 x 31 20-25; 5.
47-42 14-20; 6. 41-37 17-21; Om de
grote liquidatie door 29—23 enz. ge
volgd door 28-22, waarna zwart met
een voorlopig improduktieve schijf 25
blijft zitten, te voorkomen. Tevens lokt
zwart een vroege flankaanval uit 7.
29-24 20X29;
8. 33X24 19x30; 9..35x24 Neemt
de uitdagingaan. 9. 10—14; 10..
39-33 21-26; 11. 44-39 11—17; 12.
40-34 7-11; 13. 45-40 5-10; 14.
50-45 1-7; 15. 34-29.
De moeilijkheid voor wit schuilt in
het gebrek aan tempi, hetgeen hem
dwingt tot een gesloten formatie.
Zwart kan daardoor via de flanken
scherpe combinatore acties voorberei
den.
1518-22; 16. 49-44 14-20; 17.
40-34 Hoewel uiterst riskant, moet wit
het hier proberen met 31—27 (22x31)
36x27 en daarna ondersteuniri'g van
de .voorpost door 28-23. De partijzet
belet (10-14);
1713—18; Legt hiermee de ont
wikkeling van de linkervleugel vast,
omdat 31—27 nu niet meer kan.
noord
oost
zuid
1 KI
2 KI
2 Sch
3 KI
5 KI
5 Sch
18. 28—23 Vrijwel geforceerd. 18
9-13; 19. 32-28 17-21; 20. 28X17
11X22;.21. 46-41? Na 33-28 volgt
een identieke damzet als in de partij
(22X33) 39X28 (18-22) 28x17
(6-11) 17 X 6 (21-27) 31X22 (13—18)
22X13 (8X50) maar na 23-18
(12x34) 6—1 is het resultaat dubieus.
Daarom had wit zich hierop moeten
inlaten. Zwart zou hem echter zeker
niet hebben genomen!
2121-27; 22. 33-28 22X33; 23.
31X22 18X27; 24. 39 x 28 10-14; 25.
37—32? de beslissende fout 12—18! 26.
23X1 14—19 27. 32x21 19x50; 28.
38—32 50X11; 29. 21-16 11-50; 30.
29-24 20 X 29; 31. 1x40 2-7; 32.
40X1 8-12; 33. 1X9 4X13; en wit
gaf na enkele zetten op.
Nog erger verging het de arme Ita
liaan in zijn partij de volgende dag:
WIT: F. Laporta; ZWART: D. de
Jong; Rome 5-12-1969.
1. 32-28 16-21; 2. 37-32 21-26; 3.
34-29 26X37; 4. 42x31 20-25; 5.
47-42 11—16; Een kleine afwijking
met de vorige partij. 6. 41-37 7-11;
Door het ontbreken van een schijf op
20 behoeft zwart de afwikkeling 29—23
enz. niet te vrezen.
7. 29—24 Beter is 46—41, maar La
porta vindt de vroege voorpost blijk
baar nog steeds voordelig! 7
19x30; 8. 35X24 1-7; 9. 39-34? Laat
weer de zo hinderlijke bezetting van
veld 26 toe. Veel beter is 46-41.
917-21; 10. 44-39 21-26;'11.
50-44 11-17; 12. 34-29 17-21; 13.
39—34 Laat weer de damzet (18—22)
28X17 (6-11) 17x6 (21-27) 32x21!
(16X27) 31X22 (13-18) 22x13
(8x50) toe, maar is weer fout door
6—1 enz. met volkomen gelijk spel.
137-11; 14. 43-39*14-20; 15.
28-23 11-17; 16. 49-43 17-22; (zie
diagram).
MECKING
niet gedacht hebben, wat kan mij nog
gpbeuren?).
48. Db4-b8f, Kg8-g7 49. Kf3-f2ü
(Tempodwang! Zwart mag niet op d4
nemen wegens 50. Db2 en zijn toren
heeft dus geen zet meer.)
49Kg7-h7
De opgave: hoe dwingt wit aan zet
de winst af?
OPLOSSING:
Wit (Berrios): Kgl, Dd4, Te2 en el,
Lg5, Pe4, pionnen b2, b3, c3, f4, g2,
Zwart (Bisquier): Kf8, Dc6, Te8 en
h5, Lb7 en d6, pionnen a6, b5, c7, f7,
g7, h3.
Zwart won als volgt: 24
Te8xe4! 25. Te2xe4 (Op 25. Dxe4
volgt 25Lc5f 26. Kfl, Dxe4 27.
Txe4, hxg2f 28. Kxg2,15.) 25
f7-f6! (Niet 25,1x51 26. Te8f!,
DXe8 27. DXcSf en wint). 26.
Lg5 X f6, Ld6—c5 en wit gaf het op.
Schijnbaar heeft wit zijn stelling be
ter opgebouwd dan in de vorige partij
en wordt hij niet bedreigd door combi
naties. Hij meent veilig te kunnen spe
len: 17.32-38?
AAN DE LEZERS DEZE WEEK DE
OPGAVE:
Hoe strafte zwart deze zet radicaal
af?
OPLOSSING
WIT (Varkevisser): 22, 27, 28, 31,
32, 33, 35, 36, 37, 38, 39,40, 43 (13 st.)
ZWART (Sybrands): 2, 3, 6, 9,' 11,
12, 13, 16, 17, 19, 24, 25, 30 (13 st.)
Na 40—34 meende wit verloren spel
te krijgen door: (12—18) '31-26
(18—23) maar overzag de finesse
36—31! met de dreiging 26—21
(17x26) 22—17! Daarom is na 40—34
voor zwart ander spel geboden: (9-14)
31-26 A (2-8) 36-31! (14-20 of?
34-29! (30-34 of?) 39x30! (25X23)
22-18! (13X22) 27x29 en wit staat
uitstekend.
A. Niet direct 34—29 wegens (3—9!)
29X20 (30-34) 39x30 (25X34)
20—15 (14—20) enz. met slecht spel
voor wit. Wits 34e zet was dus dé be
slissende fout!
door G. J. R. FÖRCH
Eerst weer de probleemstelling van vo
rige week. U had in een viertallenwed-
strijd als zuidspeler:
10 5 2
o7
oAH B4
AH985
O-W waren kwetsbaar en het bieden
ontrolde zich als volgt:
west
pas
3 Sch
De vraag was nu: "Wat zoudt u op dit
moment met het gegeven spel doen?"
Er zijn maar drie biedingen die in-
aanmerking zöuden komen: doublet,
pas of 6 KI. Een doublet moet natuur
lijk gebaseerd zijn op de- overtuiging
dat dit 5 Sch contract wel down zal
gaan. U hebt met uw tweemaal aas
heer wel aanleiding* tot die opvatting,
maar de waarde van Uw KI A H is na
het 5 KI bod van uw partner wel heel
twijfelachtig geworden. Het is zeker
niet uitgesloten dat dit 5 Sch contract
nog gemaakt gaat worden en een dou
blet is dan ook wel riskant
Zou dan een pas het goede bod zijn?
Nepn. Passen is in deze situatie niet
goed, want het biedverloop rechtvaar
digt de mening dat partner een single-
ton of zelfs een renonce schoppen zal
hebben en in dat geval zal bij de gege
ven kwetsbaarheid een redbod op zijn
plaats zijn, als u het zeer goed moge
lijk acht dat het contract gemaakt
wordt. U weet natuurlijk niet zeker of
het contract down zal gaan of niet,
maar u weet wel zeker dat redelijker-
HORÏZONTAAL:
I. Deze inlichtingen heb je voor niets
gekregen (8)
4. Een Brabants plaatsje in drank ge
dompeld (6)
8. Van de honger maakt het lawaai (8)
9. Antikromme (6)
10. Deze put ligt aan het eind (8)
II. Wereldlijke bomen (6)
13. Zij komt nu nooit eens op de kof
fie (10)
17. Uitvloeien (10)
21. Deze instrumenten zijn snelle
spreektuigen (6)
22. Dit spraakgebrek toont menig
meisje als zij voor het eerst haar ja
woord geeft (8)
23. Dit is hier en dit is daar en ginds
ook (6)
25. Hierbij is het poetsen tot weten
schap verheven (8)
26. Het kleine is niet van kracht (6)
27. De kijkers lijken wel wat (4)
28. Betaalde humorist (3)
VERTICAAL:
1. Hierin komen "de auto's maar wéinig
vooruit (6)
2. Met deze ladders wordt menige
buurman geplaagd (6)
3. Zoiets heeft nooit veel om het lijf
(10)
5. Dit metaal duurt nooit lang (8)
6. Dit dier heeft geen mooie ogen (8)
7. Dit is alles (4)
12. Dit verbond is door samensmelting
ontstaan (10)
14. Bisj (8)
15. Kunstwerk (8)
16. Jong en onervaren (4)
18. Deze nare meisjes dwarrelen liefst
des nachts (6)
19. Als ge de wegen achter u laat, ver
schijnen de ruiters (6)
wijs 6 KI niet meer dan 2 down kan,
omdat het maximum aantal slagen dat
u denkt te verliezen toch wel is: 1
schoppenslag, 1 hartenslag en 1 rui
tenslag. Het is ook nog best mogelijk
dat u er met 1 down af zult komen.
Als 5 Sch niet gemaakt zou kunnen
worden en u biedt 6 KI, dan hebt u
het natuurlijk ongelukkig gedaan,
want u verliest misschien 100 of 300
punten op een spel waar u er 100 had
kunnen verdienen, maar als 5 Sch wel
gemaakt wordt en er is goede reden
om daarin te geloven na dit biedver
loop, dan doet u het met 6 KI gewel
dig goed, want u zult 650 punten ver
lies voor 100 of 300 punten verlies in
ruilen. Alles bij elkaar genomen lijkt 6
KI mij de beste beslissing.
In de praktijk- paste zuid en hij had la
ter wel erg'veel spijt van dit besluit,
want 5 Sch werd gemaakt en het
Kerstmannetje had het hier goed voor
met de moedige 6 KI bieders, want 6
KI zou ook zijn gemaakt!
De spelverdeling was als volgt:
*85 3 2
o V 9 7 6 5
♦VB 10 3
Men moet bij het uitwerken van de
vraag: "redden of niet?" altijd begin
nen met het maken van een verlies- en
winstrekening en als de winstkans het
zwaarste weegt, dan is vaak het redbod
op zijn plaats en mocht u zich daarin
vergissen, dan blijft u niets anders
over dan de tegenpartij met zijn succes
te feliciteren.
Bob Slavenburg heeft gedurende twee
weekeinden weer in de Nederlandse
bridgewereld vertoefd. Het lijkt mij
dan ook zeker op zijn plaats deze we
derverschijning na lange afwezigheid
te gedenken door u als probleem een
spelop te geven, dat hij in het laatste
weekeinde van de meesterklasse vier
tallencompetitie te spelen kreeg.
Bob Slavenburg had als zuidspeler in
handen:
AH
10 8 3
0A 1075
B 6 3 2
Niemand was kwetsbaar en het bieden
g»ng:
noord
oost
zuid
west
-
1 KI
pas
1 Sch
pas
1 SA
pas
2 SA
pas
pas
pas
West
startte met
klaver 8
en Hans
Kreijns legde op tafel:
♦V7542
<jV B
oH 9 6
V 5 4
Hoe zoudt u dit spel spelen?
20. Wending uit spijt (6)
24. Dit dier streelt zich zelf (3)
OPLOSSING
HORIZONTAAL: 1. Woerden. 6. Maasdam
12. alle. 14. lade. 15. Niger. 17. lel. 19. kadet
20. nee. 21. Amerika. 22. era. 23. rok. 25.
Eva. 26. nol. 28. el. 29. mis. 30. S.E. 31. spek
34. rede. 37. boerin. 38. verhit 40. krap. 42.
Keet. 44. U. 45. tel. 47. Ee. 48. ons. 50. la.
51. Ede. 53. kam. 55. telgang. 56; mee. 58.
Kreta. 60. kin. 61. onmin. 63. ergo. 66. eend
67. Neander. 68. gewonde.
VERTICAAL: 1. wanneer. 2. olie. 3. elger. 4.
ree. 5. es. 7. as. 8. sla. 9. dadel. 10. ader. 11.
metalen. 13. Servie. 16. rak. 17. leem. 18. lias.
19. kan. 24. opperen. 27. oudheid. 31. sok. 32.
era. 33. kip. 34. rek. 35. ere. 36. eis. 39. stok
ken. 41. België. 43. gewende. 45. talk. 46.
laan. 48. omega. 49. sta. 51. ego. 52. Émmen.
54. aire. 57. eind. 59. ton. 62. neo. 64. re. 65
he.
•cimp-t'ëclÏTi'i-vrk eePWt ©D'schap-tb c>»iiI
.ap-te cliniek-verkeer-we tens chap-techni «k
clmi«k~v«rke er-we tens chap-technlek~verk
e rke e r-we t en s chap-1 e chn i ek-verke er-we tc
chap-verke e r t e c hn i e k w e t q 119 eh ap -> v a r k e e
Dertig tot veertig procent van
de ongevallen op nachtelijke
straten zouden vermeden kunnen
worden (zoals Europese en Ame
rikaanse statistieken aantonen)
als alle snelwegen zo goed ver
licht zouden zijn als dit traject
van de autobahn München-
Starnberg. Ondanks aanzienlijke
kosten inclusief transformato
ren en toevoerleidingen per kilo
meter ongeveer f 200.000 zal
de verlichting van de autosnel
wegen in Duitsland vooral in de
buurt van de steden bespoedigd
worden. Aanbevolen worden mas
ten verlichting in de trottoirban
den. Proeftrajecten hebben vrij
wel overal aangetoond, dat de
vermindering van de ongevaleij-
fers de uitgave rechtvaardigt.
De wetenschap is ver doorge
drongen in het leven van de die
renwereld, al zeggen de weten
schapsbeoefenaren zelf, dat het
hier en daar nog maar een stap
je is. Op het ogenblik worden in
diverse zee- en zoetwateraqua
ria in de wereld proeven gedaan
met het geluid dat vissen voort
brengen. Verschillende amateurs
die vissen in aquaria hebben,
zijn er trouwens al lang mee be
zig. Zij hangen zorgvuldig in plas
tic omwikkelde microfoontjes in
hun bakken, verbinden aan de
microfoon een bandrecorder en
trachten op deze wijze iets van
de vissen te horen te krijgen. Na
de eerste schrik van de vissen
krijgt men inderdaad iets van de
dieren te horen als ze met el
kaar om de microfoon scharre
len. Of dat het geluid is van hun
bek waarmee ze constant water
voor zuurstofopname naar bin
nen werken, is niet bekend. Wel
heeft men al ontdekt, dat als
men een bepaald geluid dat de
vissen bij de maaltijd produce
ren later op de bandrecorder
terugdraait en met een luidspre
ker terugbrengt in het aquarium,
er plotseling bij de vissen een
merkwaardige opwinding is waar
te nemen. Roepen ze elkaar ten
maaltijd?
Gebleken is (iedere aquarium
houder kan het proberen met een
onderwater-luidsprekertje) dat
vissen kennelijk niet gesteld zijn
op muziek. Ze raken aanvanke
lijk in verwarring en verschuilen
zich om later wat rustiger te
worden.
Onderwater - geluidsproeven
worden al enige tijd gedaan (in
Harderwijk o.a.) bij dolfijnen.
Daarbij is bekend dat een goed
deel van het geluid dat deze die
ren produceren zó hoog is dat
een menselijk oor dat geluid niet
kan horen. Zeer gevoelige appa
ratuur komt daarbij te hulp.
Doel is een inzicht te krijgen in
de onderlinge conversatie, die in
ieder geval bij dolfijnen blij
kens andere proeven bestaat.
Berbers Piet Adema is in 1955
in Wartena geboren en na een
bewogen geschiedenis betitelt
het station voor Kunstmatige
Insiminatie te Knijpe in
Friesland de stier nu als de
beste produktievererver in
Nederland. De eigenaren kon
den het dier nooit kwijt van
wege zijn rare kop. De keren,
dat het dier verkocht werd
o.a. naar Frankrijk en Dene
marken kwam er steeds wat
tussen. Zo werd Berbers Piet
Adema vlak voor export twee
maal bij de spoorwagon afge
keurd, terwijl een andere keer
de financiën niet voldoende
geregeld bleken te zijn. Zo
bleef de stier voor Friesland
bewaard al scheelde het maar
een haar of hij was voor de
dood verkocht, zo schrijft de
Leeuwarder Courant. Pas
toen de geweldige kwaliteiten
van de stier twee jaar gele
den door de fokkers werden
ontdekt, probeerde men aan
alle kanten sperma van de
stier te krijgen. De vraag
komt uit heel Nederland en
ook uit het buitenland. In de
weinige jaren, dat Berbers
Piet Adema op het station
staat, zijn er daar reeds 15.000
koeien van hem drachtig ge
worden. Er wordt op het ogen
blik koortsachtig gezocht naar
goede zoons van de stier, die
behalve als bondsstier van de
k.i. ook aangewezen is als
fokstier, waarvan de k.i. in
Friesland bij voorkeur zoons
wil gebruiken om de stieren
stapel van de Friese k.i.-ver-
enigingen op peil te houden.
Het jaar 2000 als de bevolking van deze aarde misschien
bijna verdubbeld zal zijn schijnt vooral een aantal architec
ten op de wereld zeer te boeien. Men gaat dan bij voorkeur uit
van het standpunt, dat de in het jaar 2000 beschikbare grond on
voldoende zal zijn om nog te kunnen bouwen zoals we nu in 1970
doen. Vandaar dat de meeste futuristische ontwerpen bestaan
uit woontorens.
Op een tentoonstelling in Parijs werd onlangs een ontwerp ge
toond van een woontoren die vier maal zo hoog moest worden als
de Eiffeltoren en een bezetting zou kunnen krijgen van 25.000 men
sen Als aardigheidje werd er bij gezegd, dat het vrijwel uit
gesloten is dat de bewoners van de bovenste verdieping vanuit hun
raam ooit nog eens regen zullen zien. Daar schijnt namelijk altijd
de zon (uitgezonderd 's nachts natuurlijk).
Een van de ontwerpen is deze woonvorm van een Japanse stede
bouwer: een aantal zeer moderne woontorens, die voor een deel
onder water zijn gebouwd. De bewoners onder water missen welis
waar de zon, maar zijn krijgen er voor terug een permanent uit
zicht op het boeiende leven onder water (al is het visjes voeren"
er natuurlijk niet bij).
De Amerikaanse auto-industrie
zal ddt jaar een groot offensief
ontketenen om aan de concurren
tie van de kleine geïmporteerde
auto uit Europa speciaal de
Volkswagen, het hoofd te bieden.
Het doel is een auto ter grootte
van de Volkswagen, onder de 2000
dollar en met een benzineverbruik
van 1 op 9. Ford en American
Motors zijn reeds aan de markt
met nieuwe kleine wagens, de
Maverick en de Hornet, maar
Ford, bereidt de produktie van
een nog kleinere auto voor.
Met microscopisch dunne draadsensoren werd deze door Franse
en Duitse geleerden ontwikkelde kleinste telemetriezender bij een
kat ingeplant. Spierstromen, hersenstromen, bloeddruk en hartfre-
quenties kunnen op deze wijze gemeten en door de automatische dia
gramschrijver als curven vastgehouden worden. Het kleine appa
raat op de kop van de kat is met een pijltje aangegeven en is nauwe
lijks groter dan de top van een pink. De zenders er in werken met
een frequentie van 60 MHz, 20 mW vermogen en een ingebouwde in
ductieve antenne. Het diagram hierbij toont de hartfrequentie van
een rat.
- Ax,
