UITVERKOOP: voor meeste vrouwen
geen noodzaak maar een hobby
De Cubaanse revolutie gaat haar eigen,
goed herkenbare weg
Winkelplanken worden
steeds maar leger
BALANS VAN
ELF JAAR
CASTRO-BEWIND
Israël beperkt
de invoer
VOOR HAAR
I „BIJ OPHEFFING
BELEMMERINGEN
1 KAN HELFT VAN
DE BEROEPS-
BEVOLKING UIT
VROUWEN
I BESTAAN"
VOOR HEM
HET KAN NOG JAREN DUREN VOORDAT DE
ECONOMIE VAN HET LAND GEZOND IS
HOBBY
SPAREN
NACHTWERK
SCHOONMAAK
FIDEL'S BROER
VERANDERING
RUSLAND
BIJGELEGD
ISOLATIE
VERVREEMD
TE DUUR
TEKORT
T7oor de half-jaarlijkse uitverkoop
die donderdag begint on
dergaan vele winkels een metamor
fose. De netjes opgeruimde toonban
ken zijn niet langer zichtbaar onder
de stapels opgetaste spullen.
Er heerst een chaos, die bij 'n groot
scheepse schoonmaak hoort. Het veel
geroemde sfeertje, dat in elk Neder
lands huis en dus ook in elk winkel
pand te vinden moet zijn, is opeens
ver te zoeken.
Het is begrijpelijk dat een groep men
sen zich ver van die chaos wenst te
houden, maar dat een andere catego
rie er juist door aangetrokken wordt.
Tot die eerste groepering behoren in
de praktijk vooral de mannen. Zij ko
pen als zij iets nodig hebben. Betalen
zij een tientje minder dan normaal,
dan vinden zij dit bedrag meegeno
men. Maar uitverkoop? Nee liever
niet.
De laatste categorie bestaat meest
al uit vrouwen. Geen psycholoog heeft
nog een afdoende verklaring voor het
verschijnsel kooplustigen gevonden.
Voor de meeste vrouwen is winkelen
geen noodzaak maar een hobby. Die
nieuwe jurk of dat afdruiprek fungeert
soms als voorwendsel om de stad in te
gaan. De koopwoede openbaart zich
pas bij een bak afgeprijsde spullen,
waar de dames agressief in staan te
graaien. Zij snuffelen met plezier tus
sen de rekken japonnen en stapels
keukengerei. De reclame-bureaus we
ten allang dat de vrouwen driekwart
van hun huishoudgeld besteden en
hebben er hun advertentie-campagnes
voor aangepast.
„Het is bekend dat een vrouw met
genoegen winkelt", zegt men bij C en
A. Brenninckmeijer in Amsterdam.
,.Het uitzoeken van een jurk vermin
dert haar plezier niet. Integendeel.
Kan zij die jurk ook nog goedkoper
kopen, dan wordt dit plezier in ruime
mate vergroot".
De voldoening met een koopje thuis
te komen, moet dezelfde zijn, die haar
man heeft wanneer zijn favoriete club
zondags wint.
De zeer prijsbewuste vrouw koopt
haar bontjas in de zomer en haar bi
kini in de winter. De enige voorwaar
de is dat zij over reserve-geld moet
beschikken. De zeer verstandigen spa
ren voor de uitverkoop, zoals ande
ren voor een vakantie of een bruiloft.
De zakenmensen willen 't hun klan
ten zo veel mogelijk naar de zin ma
ken. Het hele jaar uitverkoop houden
is voor de op koopjes beluste vrouw
een paradijs. De winkeliers en waren
huisdirecties weten dit en zorgen voor
voordelige aanbiedingen elke maand
van het jaar.
Want de wet verbiedt hun meer dan
twee keer per jaar een algemene op
ruiming te houden. En dan te beden
ken dat deze wet op verzoek van het
bedrijfsleven zelf werd ingesteld. Het
grootste deel van de Nederlandse za
kenmensen wil de zomer- en winterop-
de uitverkoop-regels hielden.
Een klein gedeelte van de winkeliers
voelt hier niet veel voor. Vandaar dat
er jaarlijks zo'n honderd mensen be
boet worden omdat zij zich niet aan
de uitverkoop-regels hielden.
Zoals elk seizoen zijn de meeste
koopjes in de textielsector te vinden.
Kleren zijn nu eenmaal modieuze ar
tikelen, die soms na een paar
maanden al ouderwets zijn. „De prijs
verschillen zullen bij speciale mo
dellen aanzienlijk zijn", zo zegt men
bij C. en A. Oude spullen in vak
termen winkeldochters genoemd
hebben wij niet veel. Alle goed gaat
snel de winkel uit.
Zijn er echter nog jassen van incom
plete series wat maat of kleur betreft,
dan worden zij afgeprijsd. Ook als een
artikel om de een of andere reden
niet meer aantrekkelijk is, dan maken
wij het aantrekkelijk door de prijs te
verlagen".
Bij de Hema, V. en D. De Bijenkorf
en bij de particuliere winkeliers zullen
de klanten voor de rokken, broekpak-
ken en jassen enkele tientallen gul
dens minder betalen dan een maand
geleden.
„De drukte voor de eerste dag van
de uitverkoop zal niet overstelpend
zijn", zo dacht men bij De Bijenkorf.
„De tijd van voor de oorlog dat de po
litie te paard de mensenmenigte voor
de deuren in bedwng moest houden
is voorgoed voorbij".
Een enkeling zal woensdagnacht voor
een winkelpui bivakkeren. Het gaat
hem dan om die stereo-bandrecorder
van een paar tientjes, die als lokaas
is uitgezet.
Ook de tijd dat een televisietoestel
voor een kwartje werd aangeboden,
een radio voor een dubbeltje en een
servies voor een cent behoort vrijwel
tot het verleden.
De winkeliers en het warenhuis-per
soneel maken plaats voor hun nieuwe
collectie spullen. Daarom moeten ve
le artikelen, die uit het vorige seizoen
stammen, verdwijnen.
Met andere woorden: in de winkels
wordt schoonmaak gehouden.
iinnitiimiiiiiimimniiiiitiiiiimiimimiiiiiiironiiniiiiiiiiiiitiimtii
1 WAALWIJK In Nederland be-
staat thans ongeveer 23 pet. van de
1 beroepsbevolking uit vrouwen, in de
Verenigde Staten reeds 40 pet. Als
1 alle belemmeringen zouden zijn weg-
genomen, kan de helft van de be
ll roepsbevolking uit vrouwen bestaan.
I Dit zei vrijdag de voorzitter van de
Kamer van Koophandel en fabrie-
ken voor noordelijk Noord-Brabant,
de heer J. Timmermans, in zijn
I Nieuwjaarsrede. Hij ging op de pro-
blematiek van de vrouwenarbeid in,
1 omdat de industrie in het gebied van
1 zijn kamer sterk „vrouweninten-
I sief" is. Om de deelneming van de
I vrouwen aan het arbeidsproces te
I stimuleren of te vergemakkelijken
I beval de heer Timmermans de vol-
gende maatregelen aan, die zouden
i moeten worden genomen na samen-
I spraak en in samenwerking tussen
1 overheid, bedrijfsleven en werkne-
mers-overlegorganisaties:
Woningbouw sterker inrichten op
efficiënte indeling van de woning,
arbeidsbesparende huishoudelijke
I apparatuur meer bereikbaar maken
1 door het stimuleren van: a. ver-
strekking van leningen voor dit doel,
b. verhuur van apparaten.
Aanpassing sociale wetgeving aan
I specifieke eisen van arbeid gehuw-
I de vrouw.
Afstemming bepaling van arbeids-
recht op vergroting toestroom van
vrouwen naar arbeidsmarkt,
i Uitbreiding scholings- en herscho-
I lingsmogelijkheden voor vrouwen.
1 Verbetering van de beroepenvoor-
lichting en beroepskeuzen-advisering
op scholen en gezinsvoorlichting via
maatschappelijk werk(st)ers.
Herziening van de financiële waar
dering van enkele vrouwelijke be
roepen.
Uitbreiding belastingfaciliteiten
voor de arbeidsinkomsten van de ge
huwde vrouw.
Verbetering in de afstemming van
de bedrijfsorganisatie op de arbeids-
mQgelijkheden van de gehuwde
vrouw.
Optimalisering van het voordeel,
te behalen uit de gunstige ligging
van sommige bedrijven.
Verhoging van de kwaliteit van de
vervoersvoorzieningen
Uitbreiding en verbetering infor
matievergaring en- verstrekking.
Opname van de cijferverzameling
in de maandelijkse informatie van
het CBS.
lanuiiHiiimiiHiiniiminiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiimiiiiiiHiiiiMiiiiiiiiiHi
Een overzicht geven van de toestand in Cuba is in 1969 niet eenvoudiger dan
toen Fidel Castro me» dan een decennium geleden met zijn experiment
begon.
Vooropgesteld moet worden dat er geen duidelijk referentiepunt bestaat om het
Castrisme te vergelijken met het conventionele communisme, zoals dat in Rus
land wordt beleden, of met het felle Maoïsme van Peking.
De Cubaanse revolutie gaat haar eigen, duidelijk herkenbare weg. In het Cubaan
se communisme vervullen nationale trots en nationale wil een zeker even belang
rijke rol als de ideologie.
Het enige communistische steunpunt op het westelijk halfrond is nooit geteisterd
door rondtrekkende rode gardisten. Evenmin heeft Cuba economisch rampzalige
„grote sprongen voorwaarts" of interne partijzuiveringen in de stijl van het Krem
lin gekend.
Uit de gratie raken bij de Cubaan
se communistische partij houdt ge
woonlijk verlies van positie in, maar
niet gevangenisstraf. In onmin ge
raakte intellectuelen worden alleen
maar overgeplaatst of genegeerd, of
in het ergste geval in het openbaar
berispt. In de ruim 10 jaar van Cas-
tro-bewind is nog geen algemene am
nestie voor Cubaanse politieke gevan
genen afgekondigd, maar evenmin
worden dezen uitgehongerd of terecht
gesteld. Sommigen, die de leer van
Castro hebben aanvaard hebben zich
weer in de maatschappij mogen voe
gen.
Mensen die het oneens zijn met Cas
tro mogen nog steeds het land verla
ten, een unieke situatie in een com
munistisch land. Maandelijks vertrek
ken er zo'n 4.000. De uittocht vormt
een veiligheidsklep om tegenstand te
gen het bewind kwijt te raken.
De kritiek op de regering schijnt de
laatste tijd meer gehoord te worden
dan ooit eerder sinds Castro het roer
in handen nam. De kansen om om
verwerping van het bewind schijnen
echter zeer klein.
Castro weet zich gesteund door de
meeste jongeren, die meer dan de
helft van de 8 miljoen eilandbewoners
uitmaken. De tienduizenden boeren
staan achter hem, evenals de honderd
duizenden die in hem de hersteller
zien van de nationale waardigheid, na
de jaren van Spaanse en Noordame-
rikaanse overheersing. Castro moet
ook zeker kunnen rekenen op de
steun van veel zwarte Cubanen, die
niet licht zullen vergeten, dat hij bij
na onmiddellijk nadat hij aan het be
wind was gekomen, een eind maakte
aan veel vormen van rassendiscrimi
natie.
Fidels broer, Raul, is de baas over
de strijdkrachten en zal waarschijn
lijk de leiding over het land van hem
overnemen, als hij dit niet langer zou
kunnen.
Driekwart van de hiërarchie in de
Cubaanse communistische partij be
staat uit geharde veteranen van de
guerrilla tegen dictator Batista. In
politiek aanzien is er niemand die
zich thans, of in de komende jaren,
met Castro kan meten.
Het zou buitengewoon moeilijk zijn
het stempel uit te wissen, dat Castro
op het land en de uitvoering van de
sociale programma's heeft gedrukt.
Aan opheffing van het vrije onder
wijs, de kosteloze gezondheidsdienst
en de vrije huren kan moeilijk worden
gedacht. De Cubanen zijn gewend ge
raakt aan zaken als gratis sportwed
strijden, begrafenissen, telefoon en af
schaffing van de belastingen.
Zelfs de meest fervente tegenstan
ders van Castro nemen de praatjes
over omverwerping van het bewind,
zoals de ballingen in de Verenigde
Staten doen, nauwelijks au sérieux. Er
zijn al te veel pogingen mislukt. Daar
naast is het hoogst onwaarschijnlijk,
dat de Sovjet-Unie zonder slag of stoot
zou toestaan, dat Cuba uit de commu
nistische wereld wordt losgeweekt.
Uit wat tot dusver bereikt is blijkt,
dat Castro's revolutie minder streng
is tegenover haar eigen mensen, een
minder doctrinaire ideologie aanhangt
en op logischer wijze de talrijke so
ciale problemen van het land aan
pakt dan de meeste van de grotere
socialistische broeders.
Er zijn in 1969 echter aanwijzingen
te vinden dat dit beeld veranderd
wordt door de economische werkelijk
heid.
Zo worden tienduizenden gedwongen
tewerkgesteld op de suikerrietvelden,
in andere handambachten of in de fa
brieken. Het bureaucratisch stelsel
behandelt het individu als een stuk
suikerriet. De motieven voor deze ge
dwongen arbeid zijn zowel politiek als
economisch. Handwerk is volgens Cas
tro de beste leermeester. Het met
zweet doordrenkte hemd is een erete
ken. Op Cuba bestaat geen lijntrek
ken: om te eten, moet je werken.
Castro legt er in zijn redevoeringen
steeds de nadruk op, dat Cuba's
vorm van revolutie krachtig, revolu
tionair en natuurlijk Cubaans moet
zijn.
Het grootste probleem waar hij mee
te kampen heeft, is de financiering
van de ambitieuze sociale en economi
sche programma's van de regering,
zonder geld van de Russen zou er
maar weinig van verwezenlijkt kun
nen worden. En met het verder inzak
ken van de Cubaanse economie,
neemt de Russische invloed toe.
De meeste handelszegslieden in Ha
vana achten het cijfer van een mil
joen dollar per dag aan niet-militaire
hulp uit Rusland reeds verouderd.
Een zegsman uit het Westen beweert,
dat sinds hij twee jaar geleden in Cu
ba aankwam de Russische invloed
daar is vertienvoudigd!
De duidelijkste aanwijzingen voor
de Russische invloed zijn:
De uit Cubaanse en Russische
bronnen verkregen bevestiging dat
•het grote handelsakkoord van het
lopende jaar meer hulpverlening be
vat dan de Cubanen verwacht had
den.
De nieuwe overeenkomsten voor
samenwerking op technisch en we
tenschappelijk gebied, waarin be
grepen gezamenlijk onderzoek voor
atoomenergie en voor het opvangen
van de berichten van weersatellie-
ten.
Een toevloed van jonge Russische
technici naar het eiland.
Verbetering van de stemming in de
pers tegenover de Russen. Nog
maar 18 maanden geleden werden
de Russen in de pers minder ge
noemd dan de Algerijnen. Noord-
Vietnam, de Viet- ong en Noord-Ko-
rea blijven favoriet, maar de Rus
sen boeken terreinwinst.
Het vorig jaar juli afgelegde Rus
sische vlootbezoek, waarmee de
Russische marine voor het eerst tot
op het westelijk halfrond doordrong.
De algehele, maar onofficiële
steun aan Rusland in het ideologi
sche geschil met China. Twee jaar
geleden werd het geschil in de pers
nog doodgezwegen.
In de afgelopen maanden heeft Cu
ba een kleine twist met Ruslands
trouwe bondgenoot Oost-Duitsland bij
gelegd en er bijna geheel het zwijgen
toegedaan over een gewapende revo
lutie in Latijns-Amerika. Dit in over
eenstemming met de Russische denk
wijze, dat als Cuba zijn revolutie
naar het Zuidamerikaanse continent
wil exporteren, het dat beter met
voorbeelden dan met wapens kan doen.
De onderdrukking van alle openba
re onenigheid met het regeringsbeleid
ruikt naar Stalinisme. De intellectuè-
len staan bloot aan censuur: mensen
die in rijen moeten wachten, worden
gewaarschuwd, niet te klagen.
De campagne ter verhoging van de
waakzaamheid tegen „vijanden" van
Cuba schijnt steeds krachtiger te
worden. Vrijwillige arbeid, eens een
werkelijkheid, is thans niet meer dan
een technisch begrip. „Iedereen doet
produktief werk, omdat hij weet dat
hij wel moet", zo zegt een intellec
tueel in Havana.
De regering schijnt weloverwogen
de isolatie van het land van de rest van
het halfrond groter gemaakt te
van Mexicaanse vliegtuigen, en de
luchtverbinding met Mexico zou in ge
vaar kunnen worden gebracht door
een verdere verslechtering van de on
derlinge betrekkingen.
Twee jaar geleden organiseerde het
bewind van Castro internationale bij
eenkomsten van cultureel en politiek
belang. Nu beperkt het zich tot de rol
van gastheer voor sportmanifestaties.
De regering onderhoudt contacten
met radicaal links in Amerika, maar
deze schijnen niet al te hecht. Zwarte
Panters die een bezoek hebben ge
bracht aan Cuba kregen daar een koe
le ontvangst. Zwarte-Panterleider El-
dridge Cleaver is tijdens zijn balling
schap in Cuba nooit officieel ontvangen.
Later gaf hij het op en vertrok naar
Algerije. Andere Panters werden ge
dwongen om suikerriet te kappen en
kregen geen toestemming om hun
zwarte cultuur te verspreiden of zich
te organiseren. De Russische journalis
ten die de spaarzame persconferenties
van de Zwarte Panters bijwoonden kon
den maar weinig waardering opbrengen
voor hun idealen.
Een zegsman in Havana beweert,
dat Fidel Castro Cleaver wel had wil
len leren kennen als mede-revolutio
nair, maar.niet in diens rol van Zwarte
Panter.
hebben. Nadat door de economische
blokkade door de Verenigde Staten en
door de sancties van de Organisatie
van Amerikaanse Staten (OAS) al de
handel en een groot deel van de cultu
rele contacten met de buitenwereld
waren afgesneden, heeft Cuba nu ook
een aantal vervoerverbindingen ver
loren.
De vluchten van de KLM op Ha
vana liggen al bijna een jaar stil,
en die van de Tsjechoslowaakse lucht
vaartmaatschappij CSA al enige
maanden. Havana heeft alleen nog
maar luchtverbindingen met Moskou,
Praag, Madrid en Mexicostad. Mexi
co en Cuba hebben onlangs harde
woorden gewisseld over het kapen
De Cubanen raakten vervreemd van
bezoekende leden van de Amerikaanse
radicale studentenbeweging „Students
for a democratic society" (SDS), door
hun hang naar narcotica en hun vreem
de dracht.
Aan de andere kant hebben links-ra
dicale bezoekers verklaard, dat zij het
Cubaanse apparaat bureaucratisch, con
formistisch en nogal teleurstellend na
hun verwachtingen vonden. Het enige
wat zij gemeenschappelijk schenen te
hebben was hun haat tegen de Ameri
kaanse regering.
Zowel de SDS als de Zwarte Panters
hebben zich in Cuba laten inlijven in
een linkse Amerikaanse „brigade" voor
het binnenhalen van de suikerrietoogst.
De economische problemen hebben
ongetwijfeld bijgedragen tot de zelf in
gekeerdheid van Cuba. Heel het land
werkt op het ogenblik aan het streven,
om in juli een recordoogst aan suiker
riet binnen te hebben. In de tussentijd
is er voor weinig andere dingen belang
stelling.
Het streven is gericht op een oogst
van 10 miljoen ton suikerriet, waarmee
men de schulden aan de Sowjet-Unie,
de andere communistische bondgenoten
en het Westen wil betalen, om de eco
nomie weer in evenwicht te krijgen.
Door de grootscheepse suikercampag
ne worden echter het onderwijs, het
vervoer, de verbindingen, de dienstver
lening voor de consumenten en de re
geringshuishouding ontwricht. Ook
vormt zij een zware last voor de ove
rige landbouw- en industrie-program-
ma's.
Economisch deskundigen geloven
dat de regering van Castro een enorme
inspanning zal moeten leveren om het
gestelde produktiedoel te bereiken
Zelfs als het behaald wordt, kan het
nog wel jaren duren voordat de econo
mie van het land gezond is, zo menen
zij.
Hun mening is gefundeerd op de hoge
kosten per roduktie-eenheid, die op bij
na alle terreinen geldt. Sommige des
kundigen geloven dat Castro suiker
produceert voor een prijs die hoger
ligt dan de premieprijs die Moskou aan
Havana betaalt en veel hoger dan de
huidige prijs op de wereldmarkt.
Zegslieden wijzen erop, dat hoewel
het oogstdoel van 10 miljoen ton al
meer dan vijf jaar geleden werd be
raamd, de regering onlangs een nood-
programma in werking heeft gesteld
om een tekort aan mankracht bij het
binnenhalen van de oogst te voorko
men. Deze wijze van planning is vol
gens hen kenmerkend voor de afgelo
pen 10 jaar.
Een tweede belangrijke factor schijnt
de regeringscampagne tegen belonin
gen voor grotere arbeidsprestaties te
zijn. Communistische functionarissen
klagen herhaaldelijk over het werkver
zuim, het misbruik van regeringsmate
riaal en slordig werk.
De regering beweert, dat de produk-
tie stijgt, maar het geloof van zelfs de
grootste naïeveling wordt op de proef
gesteld bij het zien van steeds meer le
ge winkelplanken en van nieuwe beper
kingen voor de consumenten.
Officieel luidt het parool voor het
volk: harder werken, meer produce
ren en in ruil daarvoor minder eisen
stellen. Oproepen tot eenheid en zelf
opoffering zijn thans niet meer dan
partij-jargon. Het tekort aan voedsel en
kleding wordt dagelijks nijpender.
Van de essentiële voedingsprodukten
is alleen het zout nog niet op de bon.
Het is niet langer mogelijk om sigaren,
rum of koffie drie Cubaanse produk-
ten bij uitstek te kopen wanneer men
maar wil.
Het openbaar vervoer verloopt moei
zaam, er is weinig vermaak en lectuur,
zelfs politieke propaganda is alleen
maar voor geld te krijgen.
Het onderwijs lijdt onder de tewerk
stelling van leerlingen op de suiker
rietplantages en het gezondheidspro
gramma wordt getroffen door een te
kort aan medicijnen.
Ondanks deze moeilijke tijden kan
gezegd worden, dat de Cubaanse stra
ten tot de veiligste van de hele wereld
behoren. Er is weinig dronkenschap
er is geen drank geen probleem
van verdovende middelen, geen over
vallen en maar zelden een betoging,
zelfs niet voor voedsel.
De mensen zien er vermoeid en
sloom uit. De stemming is zo grauw,
dat zij lijkt te wedijveren met de af
bladderende verf op de gebouwen. Te
genover deze achteruitgang stelt de re
gering hogere eisen en toont minder ge
duld met lijntrekkers.
JERUZALEM Israël wil de invoer
drastisch gaan beperken en heeft be
paald dat importeurs de helft van het
bedrag van de waarde der in te voeren
goederen in de schatkist moeten storten.
Dit gaat heden in.
Het geld zal na zes maanden met in
begrip van 6 percent rente worden te
rugbetaald.
De regering hoopt dat deze „leningen"
een bedrag groot ongeveer 50 miljoen
dollar zullen opbrengen, terwijl men
terzelfder tijd de inflatie-dreiging af
remt.
Zij verwacht tevens dat door de nieu
we maatregel de import zal worden be
perkt en de betalingsbalans die in
de eerste 11 maanden van 1969 een te
kort vertoonde van 540 miljoen dol
lar er gunstig door zal worden be
ïnvloed.
