GEMEENTEBESTUREN HANTEREN PROVINCIE
Statenverkiezingen AI TF GRAAG AI S ROEMAN EN ZONDEBOK
alleen van algemeen
politieke betekenis
Mr. H. W. Bloemers:
omvat meer dan
enkel controle
Taak van Staten
Veertien partijen
dingen naar
71 zetels
commissaris
der Koningin
Gesprek met
Mr. Hugo Willebrord Bloe
mers (61) commissaris der
Koningin, kijkt even uit het
raam van zijn kamer in Gel
derlands Huis der Provincie
COMMISSARIS DER KOMISCHS
OPENHEID
(2) Overzicht van de Sta
tenzaal in het Huis der Pro
vincie te Arnhem. Rechts
zitten de leden van Pro
vinciale Statenlinks voor
in enkele assisterende amb
tenaren en daarachter voor
zitter en griffier. Rechts
boven de publieke tribune.
naar de Rijn. „Het water
zakt gelukkig, zaterdag ston
den we nog met minister
Bakker in de Bommeler-
waard om de situatie daar te
bekijken; ook dat hoort tot
de taak van de commissa-
Het provinciaal bestuur is samengesteld uit drie organen: Pro
vinciale Staten. Gedeputeerde Staten en de Commissaris der
Koningin.
ALGEMENE REGELINGEN
DAGELIJKS BESTUUR
EIGEN POSITIE
BEGRIP
DONDERDAG 5 MAART 1970
Os S i M: hX
Woensdag 18 maart wordt van alle
stemgerechtigde Nederlanders ver
wacht dat zy aan de die dag te hou
den verkiezingen voor Provinciale
Staten deelnemen. Het ziet ernaar
uit d"at het een dag van grote politie
ke betekenis wordt omdat deze Sta-
ten-stembus algemeen als een
graadmeter voor de politieke ver
houdingen in ons land beschouwd
wordt; dat is zo, want de vorige ver
kiezingen (in het héle land) werden
op 15 februari 1967 gehouden en
sindsdien is er bijzonder veel ge
beurd.
Hebben de verkiezingen van 18
maart alleen maar algemeen politie
ke betekenis? Of is ook het eigenlij
ke doel van deze stembus relevant:
de verkiezing van de leden van de
elf provinciale besturen? Het lijdt
geen twijfel: voor tal van Nederlan
ders hoeven er geen Provinciale Sta
ten te zijn, een groot deel van de
kiezers vraagt zich af wat Provin
ciale Staten zijn en of ze ook wal
nuttigs doen. De Staten komen niet
zo heel veel in de publiciteit en heb
ben geen beste image: hoe vaak
fungeert „de provincie" niet als zon
debok? Dikwijls kan men in verga
deringen van gemeenteraden horen
dat de gemeente dit of dat fraaie
plan niet kan uitvoeren omdat „de
provincie" er tegen is. Het provin
ciaal bestuur speelt vaak de rol van
boeman die goedwillende colleges
van B. en W. en gemeenteraden te
genwerkt door geen goedkeuring aan
raadsbesluiten te verlenen.
Men kan heel wat staatkundig be
slist niet ongeïnteresseerden ontmoe
ten die als enige belangrijke daad
van provinciale besturen de verkie
zing van de Eerste Kamer noemen;
„de rest is irrelevant", zeggen ze.
Is dat zo? Om ons eens zo volledig
mogelijk te doen informeren hebben
wij een dag in het Huis der Provin
cie te Arnhem doorgebracht. Wij
zijn daar ontvangen door de com
missaris der Koningin in Gelderland
mr. H. W. Bloemers en zijn medele
den in het College van Gedeputeerde
Staten, het dagelijks bestuur van de
provincie. Achtereenvolgens hebben
we met de leden van het college van
gedachten gewisseld over hun aan
deel in de taak van Gedeputeerde
Staten. Vandaag een weergave van
het eerste gesprek van die dag: een
boeiend onderhoud met d'e commis
saris der Koningin.
Nu al publiceren wij graag onze
conclusie na zeven uren van ge
sprekken met de leden van G. S. en
enkele ambtenaren: het beeld dat
velen van ons van de taak van het
provinciaal bestuur hebben is vol
strekt onjuist: de provincie beeft ui
terst belangrijke taken en de leden
van het college van Gedeputeerde
Staten zijn hardwerkende bestuur
ders die lange dagen maken (in Arn
hem, „ergens in de provincie" of
Den Haag) en een voortreffelijk
teany vormen.
In een van de komende nummers
van ons blad geven wij onze ge
sprekken weer met de overige leden
van het Gelderse college van G. S.
Betekenis van de provincie groeit
(1) Het dagelijks bestuur
van de provincie Gelder
land zit, als Provinciale
Staten bijeenkomen, voorin
de Statenzaal. Links in het
midden de voorzitter, mr.
H. W. Bloemers, bijgestaan
door de grieffier mr. N.
Muller (links) en diens
plaatsvervanger. Rechts de
gedeputeerden: van rechts
naar links: mr. O. W. A.
baron Van Verschuer, H.
M. Oldenhof, mr. R. Lion,
drs. A. R. Vermeer, H. J. A.
Verberk en dr. H. J. van
Eek. De foto werd geno
men in de Statenvergade
ring van vorige week
woensdag, toen het streek
plan Rijn en IJssel behan
deld werd.
De taak van Gedeputeerde Staten is het uitoefenen (onder voorzitterschap van
de commissaris der Koningin) van het dagelijks bestuur van de provincie. Het
college bestaat uit zes leden én de commissaris. De taak van GS is onder te ver
delen in de voorbereiding en uitvoering van de beslissingen van Provinciale Staten
«n het beheer van de provinciale financiën.
Andere belangrijke taken van GS zijn het toezicht op waterstaat en waterschap
pen, toezicht op de gemeentebesturen, uitbrengen van adviezen aan de regering,
medewerking aan de uitvoering van wetten en algemene maatregelen van be
stuur en beslissing van administratieve geschillen.
De taak van de commissaris der Koningin is
o voorzitterschap Provinciale en Gedeputeerde Staten
o toezicht op de ambtelijke verrichtingen, met name van de burgemeester van
de gemeenten in zijn provincie
o uitbrengen van adviezen aan de regering omtrent de benoeming van burge
meesters, commissarissen van politie en notarissen en het verlenen van ko
ninklijke onderscheidingen
o medewerking van de uitvoering van verscheidene wetten en algemene maat
regelen van bestuur (o.a. afgifte van paspoorten en rijbewijzen)
o voorbereiding van de bescherming van de bevolking in oorlogstijd (ook is er
een organisatie voor hulpverlening bij rampen in vredestijd)
representatie en werkbezoeken aan de gemeenten in zijn provincie.
XJet provinciaal bestuur kan, met het
ruimere arbeidsveld dan dat van
het gemeentebestuur, langs de weg van
stimuleren en coördineren, van op ging
brengen en samenwerken, heel veel
goede dingen tot stand doen komen die
op een kleiner vlak opgezet, niet goed
uitvoerbaar zouden zfjn. In het verle
den is dat in sterke mate al gedaan ten
behoeve van de water-, gas- en elektri
citeitsvoorziening; het heeft dat ook
gedaan en doet het nog voor de
totstandkoming van dorpshuizen en
schouwburgen, sporthallen, muziek
scholen, amateuristische kunstbeoefe
ning, volksontwikkelingswerk, steun
aan orkesten en toneelgezelschappen,
verzwaring van dijken etc. etc.
In zekere zin werkt het "provinciaal
bestuur in stilte (wat geenszins het
zelfde is als „in rust"); daarom is het
bij vele burgers onbekend en onbe
kend maakt u weet het onbe
mind
Het Huis der Provincie aan de Arn
hemse Markt vestigt misschien de in
druk dat het provinciaal bestuur onge
stoord door publieke belangstelling zijn
werk wil doen; het is een massief, mo
numentaal en mooi gebouw, maar in
werkelijkheid is het 't centrale punt
waar niet alleen bestuurders en ambte
naren maar ook veel burgers samenko
men voor gezamenlijk beraad over de
oplossing van provinciale problemen.
Trouwens: de zuidgalerij van het Huis
wordt graag ter beschikking gesteld
van allerlei particuliere instellingen; zij
zijn hier van harte welkom.
/eest u ervan verzekerd dat het pro
vinciaal bestuur streeft naar de
grootst mogelijke openheid van zijn
werk; alle provinciale zaken worden
door Procinciale Staten in het openbaar
behandeld en bezoekers zijn van harte
welkom op de fraaie publieke 'tribune
(waar het, in tegenstelling tot veel an
dere publieke tribunes goed toeven is,
e.j.m.).
Gelderland is een mooie provincie;
het heeft een interessante historie
waarvan veel toonbaar bewaard ge
bleven is; het mag zich verheugen in
een bloeiend en boeiend heden en 't
heeft, naar de mens gesproken, een
goede toekomst, zeker ook als verbin-
M%i Wï. p
De taak van Provinciale Staten is
bepaling van het beleid in de provincie
controle op het bestuur van Gedeputeerde Staten
verkiezing van de leden van de Eerste Kamer.
Het beleid betreft in hoofdzaak de vaststelling van verordening en andere alge
mene regelingen op allerlei gebieden (bv. bescherming van het landschap, toe
zicht op de bejaardenoorden), reglementering van waterschappen en het nemen
van maatregelen op het gebied van de ruimtelijke ordening. Verder is het finan
ciële belèid erg belangrijk.
Mr. Bloemers: Rijk en gemeente spe
len een duidelijke rol in het leven van
de burger. Met de gemeente heeft elke
burger voortdurend en vaak te maken,
eigenlijk van de wieg tot het graf. En
in Den Haag, waar regering en parle
ment zetelen worden de grote lijnen ge
trokken; ook dat merken we dagelijks.
Tussen rijk en gemeente staat de pro
vincie; zij bemoeit zich niet dagelijks
rechtstreeks met haar burgers maar zij
treedt op waar dit nuttig en noodzake
lijk is, meestal via andere (de lokale)
overheden. Daarom merken de burgers
veel minder van de provincie en dat is
voor een deel ook historisch verklaar
baar.
Tot aan de negentiende eeuw waren
de provincies haast zelfstandige „sta
ten"; „Den Haag" hield in een sa
menspraak van de vertegenwoordigers
van de toen nog maar zeven provincies
waarbij de stem van de „grote steden"
sterk naar voren kwam.
Na de Franse overheersing werd de
meeste aandacht besteed aan de ver
sterking van de Nederlandse staat en
dat betekende een terugdringing van
de provincies die in vrijwel elk op
zicht van de centrale regering in Den
Haag afhankelijk gemaakt werden.
Geen mens denkt er op dit ogenblik
in ernst over, de elf provincies tot
zelfstandige staten te maken, maar wel
wordt overal beseft dat niet centraal
geregeld moet worden wat gewestelijk
of provinciaal beter behartigd kan
worden hetgeen wil zeggen dat aan de
besturen van de provincies steeds meer
taken en bevoegdheden opgedragen en
toegekend worden. Daarom: de beteke
nis van de provincie groeit!
Mr. Bloemers is bestuurder pur
sang; de commissaris was van 1934 tot
1957 met een onderbreking tijdens
de oorlogsjaren achtereenvolgens
burgemeester van Roden. Assen en
Deventer en vlak na de oorlog raads
heer in het Bijzonder Gerechtshof te
Leeuwarden; sedert 1957 is hij de
zeer geziene, hardwerkende „gouver
neur" van Gelderland, de provincie
waarin hij ook geboren werd (Borcu-
lo). Met hem hadden wij het eerste ge
sprek toen wij deze week een dag in
het Huis der Provincie waren om ons
nader op de hoogte te stellen van de
werkzaamheden van het provinciaal
bestuur.
Onze eerste vraag: Wilt u taak en
wezen van het provinciaal bestuur
van Gelderland karakteriseren?
dingsschakel internationaal en als re
creatiegebied nationaal gezien.
Duidelijk is dat de verschillende te
behartigen belangen neem maar eens
de industrialisatie, de nationale en in
ternationale wegverbindingen, de toe
nemende wensen tot bewoning van de
„rustgebieden" naast het behoud van
alles wat Gelderland tot nu toe aan
trekkelijk maakte een voortdurende
zorg bij de afweging van deze belangen
tegenover elkaar noodzakelijk maken.
Daarom ook ziet het provinciaal be
stuur zich vaak betrokken bij conflict
situaties waarbij die afweging, van be
langen aan de orde komt.
Op zichzelf is dat een gezond ver
schijnsel: besturen is nu eenmaal kie
zen wat voor het algemeen; belang het
beste lijkt en het is Verheugend'dat het'
denkwerk daarvoor in steeds ruimer
wordende kring verricht wordt. Die
werkwijze draagt bouwstenen aan en
maakt de provinciale burger nauwer
betrokken bij de gewestelijke en regio
nale problemen die gelukkig ook in ons
staatkundige bestel steeds meer op hun
werkelijke waarde geschat worden.
Onze tweede vraag: Is de positie
van Gelderland in het landelijke be
stel een andere dan die van de ove
rige provincies?
Mr. Bloemers: In grote lijnen neemt
Gelderland dezelfde positie in als de
andere provincies; op sommige punten
echter wijken zijn problemen en taak,
mede als gevolg van, zijn ligging, af
van die van de andere gewesten. Ik
noem:
a. In enkele tientallen jaren is Gelder
land overgeschakeld van agrarisch
naar industrieel gewest waarbij aan
de dienstverlenende sector steeds
meer plaats wordt ingeruimd. Om
elk misverstand te voorkomen: in
Gelderland is het agrarische leven in
al zijn aspecten zéér belangrijk ge
bleven. Deze omschakeling bracht
bemoeiingen van de overheid met
zich mee op het terrein van verbin
dingen, aanleg van industrieterrei
nen en verbetering van leefklimaat
(vooral in de culturele sector);
b. Gelderland, tussen Randstad Hol
land en Roergebied, heeft een sterke
bevolkingsaanwas te verwerken.
Vooral de druk op de Veluwe is, van
het Westen uit, groot; dit brengt de
noodzaak mee van ruimtelijke orde
ning, ook om voldoende recreatiege
bied te sparen.
c. Gelderland is zeer rijk met natuur
schoon gezegend. Het is een recrea
tieprovincie bij uitstek. Het heeft,
of het wil of niet, op het terrein
van de recreatie nationale en zelfs
internationale taken te vervullen.
Ik denk hierbij niet alleen aan de Ve
luwe, hoewel daar de meeste na
tuurterreinen liggen en de meeste
waterrecreatie wordt beoefend,
maar ook aan de Achterhoek en het
Provinciale Staten van Gelderland
zijn sinds de verkiezingen van maart
1966. als volgt samengesteld:
KVP 2T Binding R. 6
PvdA 16 ARP 5
CHU 10 SGP 2
VVD 6 PSP 1
Het College yah Gedeputeerde
Staten wordt voorgezeten door de
commissaris der Koningin mr. H. W.
Bloemers (partijloos); de overige le
den van G.S. zijn: dr. H. J. van Eek
(PvdA), mr. R. Lion (KVP), H. M.
Oldenhof (AR), H. J. A. Verberk
(KVP), drs. A. R. Vermeer (PvdA)
en mr. O. W. A. baron van Verschuer
(CHU).
Veertien partijen nemen deel aan
de verkiezingen voor nieuwe Provin
ciale Staten van Gelderland die vier
leden meer zullen tellen dan de
huidige omdat Gelderland sinds vo
rig jaar meer dan 1,5 miljoen inwo
ners heeft. D'e nieuwe Staten tellen
dus 71 leden.
Van dë leden van het college van
G.S. keren er drie om leeftijdsrede-
nen niet terug: de heren Van Eek
(64), Lion (65) en Oldenhof (70).
Kandidaten voor het nieuwe college
i >V< f 'v 'v. - s.'WSdfv.t X
Rivierengebied. De daar met steun
van het provinciaal bestuur op gang
komende recreatiegemeenschappen
doen goed werk.
Vraag: Vereisen de Gelderse pro
blemen een specifieke benadering
en bestaat hiervoor volledig begrip
bij de centrale overheid?
Mr. Bloemers: De problemen van
Gelderland zijn gedifferentieerder van
aard dan in de meeste andere provin
cies omdat zich binnen zijn grenzen
drie gebieden bevinden: Veluwe, Ooste
lijk Gelderland en het Rivierengebied.
Ieder gebied op zichzelf vertoont een zo
grote verscheidenheid dat voor dë be
nadering van de problematiek ook een
aan het karakter daarvan aangepaste
methodiek nodig is. Een directe con
frontatie met die problematiek ligt ui
teraard bij de provinciale overheid om
dat deze meer direct met de regionale
facetten in aanraking komt; daarmee
wil ik echter niet zeggen dat de centra
le overheid geen moeite zou doen om
zich de regionale problematiek eigen te
maken; het is duidelijk dat de veelsoor
tige contacten tussen provinciale over
heid en centrale regering (waaronder ik
met name ook de rijksfunctionarissen
in de provincies op hun vooruitgescho
ven posten reken) hier uiterst nuttig
kunnen zijn.
Vraag: Kan dé regering niet een ze
kere bijziendheid verweten worden,
in die zin dat zij soms wat al te
lichtvaardig over de specifieke
moeilijkheden in Gelderland heen
stapt?
Mr. Bloemers: Enerzijds kan7 men
constateren dat de centrale overheid in
Den Haag wel in het bijzonder oog
moet hebben voor de grote problema
tiek in de randstad.
Bijziendheid ten aanzien van de „bui
tengewesten" kan de regering in het al
gemeen niet verweten worden. Wél rijst
de vraag of bij de afweging van de
groepen van belangen steeds de juiste
maatstaven gehanteerd worden en al
tijd een ruime Visie aanwezig is. De
vraagstukken waarmee regering en
volksvertegenwoordiging geconfron
teerd worden nemen in tal en last toe.
Daarbij speelt ook de specifieke pro
blematiek van de buitengewesten een
van G.S. zijn (tot dusver): mej. mr.
J. M. C. van Driel en H. J. A. Ver-
berk (KVP), drs. A. R. Vermeer en
mr. S. J. Wijnperle (PvdA), mr. O.
W. A. baron van Verschuer (CHU),
H. W. van den Brink (ARP), mr. F.
Plate en mr. M. de Nerée tot Bab-
berich (D '66).
Een aantal leden van de Gelderse
Provinciale Staten combineert hun
lidmaatschap met dat van een van
de Kamers der Staten-Generaal.
Senator zijn ir. J. Baas (VVD), drs.
A. R. Vermeer (PvdA), J. Heij (CHU),
F. H. Terwindt (KVP), ir. Joh. Visser
(PvdA) en dr. D. de Zeeuw (KVP);
lid van de Tweede Kamer is de
KVP'er J. H. W. van Koeverden.
Ook tellen de Staten heel wat bur
gemeesters. wethouders en raadsle
den van Gelderse gemeenten.
Ten slotte de lijstnummers van de
aan de verkiezingen deelnemende
partijen: KVP 1, PvdA 2, CHU 3,
VVD 4. Binding Rechts 5, ARP 6.
PSP 7, SGP 8. PPR 9, CPN 10. GPV
11, Boerenpartij 12, D '66 13 en Ver
enigde Protestantse Partij (alleen in
kieskring Ede) 14.
rol. Men ziet dat ook duidelijk bij de
pogingen die de Kamerleden de laatste
jaren doen om die gewestelijke proble
men direct en persoonlijk te benaderen,
o.a. door informatie ter plaatse. Ook
het Gelderse provinciaal bestuur onder
houdt regelmatig directe contacten met
de uit deze provincie afkomstige Ka
merleden.
Vraag: Vaak wordt geklaagd over
gebrek aan belangstelling voor het
werk van het provinciaal bestuur.
Moet de oorzaak daarvan ook niet
gezocht worden bij Provinciale Sta
ten die de voorstellen van GS o.i. te
specialistisch behandelen?
Mr Bloemers: De steeds ruimer aan
de provincie toevallende taken en de
toenemende openheid in de behandeling
ervan zullen het provinciaal bestuur
meer in de belangstelling van de burge
rij moeten plaatsen. Er is, meen ik, al
duidelijk een kentering ten goede te be
speuren. Vroeger bemoeide de provincie
zich vrijwel uitsluitend met de water
schappen en de landbouw, naast de aan
GS toevallende bemoeiingen met de ge
meenten. Een van mijn voorgangers
memoreerde honderd jaar geleden
overigens als voornaamste feit uit de
arbeid van Provinciale Staten van het
afgelopen jaar; de vaststelling van een
nieuw stierenreglement! Daarin is toch
wel héél wat veranderd.
Dit neemt niet weg dat de werkwijze
van de Staten en ook de presentatie
naar buiten voortdurend onderwerp
van kritische bezinning moeten zijn.
Een Statencommissie houdt zich hier
mee bezig. Ook onze contactfunctiona
ris, de heer J- T. Ganzenbrink. afkom
stig uit de journalistiek, vervult mede
ten aanzien van de presentatie een be
langrijke rol.
Belangrijk bij dit alles is dat wij van
onze kant steeds een duidelijke en voor
ieder begrijpelijke taal spreken en dat
de aangesprokene bereid zal zijn tot
goed luisteren en, waar nuttig, tot een
positieve bijdrage tot het welslagen van
de provinciale arbeid in woord en daad.
Het gesprek is ten einde. De commis
saris heeft ook voor deze dag een lange
agenda. Zeker is dat juist hij met veel
belangstelling naar het stembusresul-
'taat van 18 maart uitziet. Ook van de
op die dag in Gelderland gekozenen zal
hij ongetwijfeld een eminent voorzitter
zijn.
E. J. MATHIES
