notities
Op één meter accelereren
van 0 tot 100 kilometer.
Even blazen...
J
Ze sprongen allemaal
in de kinderboerderij
Apeldoorners vliegen
mee met Icarus
Dag en nacht vervagen
bij Burgers
M
Met de stuwkracht van
anderhalve „Concorde"
Spectaculaire botsing
tussen raket en maan
Veluwse bobby-club
gaat nu naar Angerlo
Astronauten als
fotografen
en filmers
Vergiftiging
met lawaai
SCHAKEN
DAMMEN
BS=
3
1
1
1
E
éH
A
n
A
n
n
A
A
n
B
H
f§
n
2
j
door J. M. BOM
BRIDGE
door G. J. R. FÖRCH
KRUISWOORDRAADSEL
Tiet is weer hetzelfde
groepje Noordveluwenaars
dat een kinderhuis in Hoens-
broek verbouwde, speeltuinen
in Nunspeet en Elspeet aan
legde, enzovoort. Nu zijn ze
gemobiliseerd voor de bouw
van een kinderboerderij bij
het tehuis voor gehandicapte
kinderen Wielbergen in An-
gerlo. Het gebeurt weer op
vrije zaterdagen en niemand
wil er een cent voor hebben.
Bovendien weten ze anderen
zo enthousiast te maken, dat de
gaven en giften uit de lucht
komen vallen.
De Elburger M. Wastenec-
ker, die bij elke onderneming
probeert zijn naam erbuiten te
houden, maar die er toch tel
kens weer helemaal in blijkt
te zitten, doet net alsof het
allemaal vanzelf gaat. Dat is
niet zo, maar je zou het soms
denken.
Zoals nu met die kinder
boerderij. Een Groningse ar
chitect maakte het ontwerp
gratis. Toen ging hij ermee
naar de provinciale dienst in
Arnhem, die de goedkeuring
moest geven. Meestal duurt
dat een tijdje, maar de archi
tect zei dat hij het ontwerp
graag meteen weer mee naar
huis wilde hebben. Hij kréég
het mee.
Er was een elektrisch instal
lateur, die tegen deze architect
zei: „Zeg, dat werk in Angerlo
waar je mee bezig bent, is dat
ook iets voor mij? Denk eens
aan me". De architect vertelde
hem dat hij er best aan mocht
meewerken, maar dat er wei
nig aan te verdienen zou zijn.
Toen de installateur hoorde
waar het om ging sprong hij
er meteen óók in. Gratis.
TTe toneelvereniging UEK in
Oldebroek kwam met de
boodschap, dat zij een uitvoe
ring in Doornspijk zou geven
voor de kinderboerderij. De
opbrengst zou voor dit doel
zijn, na aftrek van kosten. De
avond kwam, maar de zaal
werd lang niet vol: met een
man of vijftig was het beke
ken. Dat ging dus helemaal
mis, want auteursrechten, ver
voerders van decors, grimeur,
dat zou betaald moeten wor
den. De voorstelling was nog
niet eens begonnen toen de ver
voerder van de decors al bij
het bestuur kwam met de
boodschap: Had nou meteen
gezegd waarvoor het was, dan
hadden we het direct voor niks
gedaan". De grimeur kwam er
bij staan. „Waar hebben jullie
't over?" vroeg hij. Tja, het
ging over het vervoer van de
decors. „Onzin", zei de gri
meur, „jullie hadden 't over
iets anders". Hij rustte niet
voordat hij ook de gelegenheid
had gekregen om zijn diensten
gratis aan te bieden. Zo kwa
men er nog een paar en de
avond bracht een mooi bedrag
op.
Daar kwam nog vijfduizend
gulden bij van een verloting,
met lootjes die blijkbaar al
leen maar wilden vliegen.
jfodra nu het bericht komt
dat de bouw kan begin
nen, krijgt de meetploeg een
telefoontje. De eerstvolgende
zaterdag trekt zij dan met een
paar man naar Angerlo om de
zaak uit te zetten. De zaterdag
daarop komt een ploeg grond
werkers aan de beurt. Daarna
volgen metselaars, timmerlie
den en wat er verder aan vak
mensen nodig is. Alles bij el
kaar een man of twintig,
waarvan sommigen meer dan
één „vakrol" vervullen.
Dat is een sfeer, waarin iets
kan gebeuren.
/~|ok vanuit de lucht is indertijd heel wat gedaan voor de be-
vrijding laten wtf dan ook proberen, de luchtvaart dui
delijk bij de herdenking te betrekken. Aldus ongeveer de ge-
dachtengang van een comité, dat vorig jaar werd opgericht.
Het resultaat zal zaterdag 25 april ongetwijfeld gezien mogen
worden: dan start omstreeks 9 uur in de ochtend vanaf vlieg
veld Hilversum de Iearusrallv met minstens zestig vliegtuigen.
Deelnemers zijn onder meer equipes van de Koninklijke Lucht
macht. de Marineluchtvaartdienst, de Rijksluchtvaartschool in
Eelde en een groot aantal particulieren. Vanuit onze omgeving
zullen enkele leden van de Vliegclub Teuge meedoen, namelijk
de equipes mr. Pieter van Vollenhoven-Van 't Land, Kruyssen-
Osborne en Odink-Njjenhuis.
Een extra attractie wordt't optreden van't RAF-demonstratie-
team Red Arrows. De Engelse vliegers zullen hun demonstra
ties boven Soesterberg geven tegen vijf uur 's middags, het
tijdstip waarop de deelnemers van de rally geacht worden weer
binnen te zijn.
Dt route van de rally wordt nog niet bekend gemaakt. Wel
Is meegedeeld, dat zij wordt gemarkeerd door plaatsen, die bij
de bevrijding geschiedenis hebben gemaakt.
's Avonds zal prins Bernhard in de officiersmess van de vlieg
basis Soesterberg de prijzen uitreiken.
Iarenlang is voor het Bur
gers' Dierenpark in Arn
hem een specifieke dierenwe
reld ontoegankelijk geweest:
die van de nachtdieren,
waarvan de volksmond zegt
dat ze griezelig en spookach
tig zijn.
Daar is nu verandering in
gekomen. Bij het restaurant,
in de huurt van het mens-
apenhuis, is gedeeltelijk in de
grond een nachtdierenhuis
gebouwd, dat dezer dagen is
klaar gekomen. Met alle
technische foefjes die er bij
horen, want het is natuurlijk
niet de bedoeling dat men
sen, die overdag het park be
zoeken, de nachtdieren in
slapende toestand aantref
fen. En volgens de regels
van de natuur slapen nacht
dieren wanneer wij wakker
zijn.
Door een ingenieus verlich
tingssysteem zijn het dag- en
nachtritme van de dieren
omgedraaid. Voor de bewo
ners van het nachtdierenhuis
begint de nacht 's morgens
om half tien. Tien tot elf uur
later volgt een uur scheme
ring en vervolgens wordt het
dag. Tegen die tijd zijn de
laatste bezoekers uit het
park verdwenen, want voor
hen is het dan avond.
Tic consequentie van het
omgekeerde dag- en
nachtritme is wel, dat de be
zoekers van het nachtdieren
huis in het pikdonker staan
om naar de nachtdieren te
kijken, die in verlichte
kooien zitten. Om de ogen
aan het donker te laten wen
nen is er naar het nachtdie
renhuis een extra lange toe
gang ssluis.
Van de dieren van het
publiek gescheiden door een
glazen wand van twaalf mil
limeter dik die waar te ne
men zullen zijn noemen we
halfapen als Lori's, galago's,
potto's, vleermuizen, kleine
roofdieren, luiaarden, gordel-
dieren, aardvarkens ver
want aan de gewone varkens
uilen, rolstaartberen en
knaagdieren.
In enkele kooien komen
nachtdieren die normaliter
onder de grond leven. De
omstandigheden waaronder
zij gewoonlijk leven zijn pre
cies nagebootst, inclusief de
gangen waardoor zij lopen.
Het publiek kan de dieren
toch zien doordat de gangen
half geopend zijn.
De temperatuur in het
nachtdierenhuis kan van kooi
tot kooi worden geregeld.
door H. KRAMER
In de wedstrijd om het natio
nale kampioenschap te Leeuwar
den worden ditmaal meer leven
dige partijen gespeeld dan in an
dere jaren. Daar dient evenwel
direct aan te worden toegevoegd
dat ook het percentage min of'
meer ernstige fouten hoger is dan
anders. Van de wegblijvers is een
groep van aanmerkelijk hoger ge
halte te vormen: Donner, Ree,
Timman, Bouwmeester, Kuypers
behoren niet tot de deelnemers.
Hieronder een aardige partij
van de Rotterdammer Van Baar-
le. Wit: J. Marcus. Zwart: J. van
Baarle. (Leeuwarden 1970). Hol
landse verdediging.
1. Pgl-f3, f7-f5 2. d2-d4, Pg8-f6
3. Lcl-g5 (Minder gebruikelijk
maar daarom niet slecht Het sys
teem werd af en toe door de Hon
gaar Barcza_gespeeld.) 3.e7-e6
4, Pbl-d2t d7-d5 (Om niet voort
durend met e2-e4 rekening te
moeten houden.)
5. c2-c4, Lf8-e7 6. g2-g3, 0-0 7.
Lfl-g2, c7-c6 (De beroemde Sto-
newall-opstelling).
8. Ddl-c2, Pb8-d7(?) (Een bijna
elementaire fout in deze variant
Juist is 8De8). 9. c4xd5! (Nu
kan zwart niet met de e-pion te
rugnemen wegens 10. Dxf5, Pe4
11. De6t en wit blijft een pion
voor).
9. c6xd5 10. 0-0, h7-h8 11.
In de derde ronde van het
toernooi om de persoonlijke kam
pioenstitel van Nederland liet ir.
G. van Dijk een prachtige kans
lopen om zich naast Sybrands en
Drost op de eerste plaats te neste
len. In een briljant gespeelde, zel
den voorkomende opsluitvorm
kon hij een fraaie comb inatie ne
men: Hij zag hem niet...., speelde
bovendien het afspel zwak en in
plaats van een gedeelde eerste
plaats verhuisde hij naar de grau
we middenmoot!
Hieronder dit voor hem zo tra
gische treffen:
Wit: W. v. d. Sluis; Zwart G. E.
van Dijk; Utrecht, 28-3-70.
L 33-29 17-22; 2. 39-33 11-17; 3.
44-39 7-11; 4. 40-44 1-7; 5. 31-26
16-21; Een veel voorkomende va
riant in deze symmetrische
flankope ning. Zwart zoekt direct
het offensief over het centrum.
6.32-28 19-23; 7.28x19 14 x 23; 8.
29-24 Een enigszins defensieve
voortzetting; gangbaar is hier
35-30; 8. 20 x 29; 9. 33x24
9-14; 10. 34-30 14-19; 11. 30-25
19X30; 12. 25 X 34 10-14; 13. 38-32
Wit begint een actie om zwarts
rechter vleugel te verlammen.
Schijnbaar slaagt hij daarin ech
ter ten koste van te veel impro-
duktief materiaal:
13.14-19; 14. 43-38 5-10;
49-43 11-16; 16. 37-31 10-14; 17.
41-37 De opsluiting 31-27 (22x31)
36 x 27 heeft geen zin wegens
(23-28) 32 x 23 (21x32) 38 x 27
(19X28!)
Het probleem van vorige week
was afkomstig uit de finale van
het laatste Martini parentoernooi.
De O-W kaarten waren:
VB
Terwijl allen kwetsbaar waren,
voltrok zich het volgende bied-
verloop:
noord oost zuid west
pas pas
ISA 2Ha doublet redoublet
pas 3 KI pas pas
doublet pas pas pas
De 1 SA opening was gebaseerd
op 12-14 punten. Zuid kwam uit
met klaver 9 en de 10 van tafel
hield de eerste slag. Hoe speelt U
dit spel nu verder?
Het ziet er naar uit dat u dit ge
doubleerde 3 a contract gaat ma
ken, want u zult kunnen verga
ren: 2 schoppen-, 2 harten- en 5
troef slagen (1 hartenaftroever).
Ook kunt u proberen 2 hartenaf
troevers te maken, maar dat zal
niet meevallen want u hebt bui
ten harten aas geen enkele direk-
te aankomer in de hand. Nu, dan
ziet het er naar uit dat het pro
bleem opgelost is, omdat er verder
niets mis kan gaan.
Als u dat denkt, bent u toch een
beetje al te voorbarig, want er
kan wel degelijk iets mis gaan.
Stel dat u in slag 2 direct troef
speelt. Noord neemt dan het aas
en zuid gooit ruiten 10 weg. Er
wordt troef teruggespeeld én zuid
doet schoppen 3 de deur uit Nu
speelt u schoppen vrouw, die door
noord met het aas wordt geno
men. Vervolgens legt hij ruiten
heer op tafel en speelt ruiten 4 na.
U troeft en speelt schoppen boer
en kijk eens wat die akelige te
genstanders doen, ze laten schop-
Lg5-f4 (Het is de vraag of wit in
deze gesloten stelling waarde
moet hechten aan het loperpaar.
Goed is 11. Lxf6, Pxf6 lt Pe5.)
11.g7-g5 12. Lf4—c7, Dd8-e8
11 Pf3-e5 (Hierna werkt zwart
zich gemakkelijk los. Beter lijkt
13. Tfcl, b614. Da4, Iyb7 15. Le5). 13.
Pd7xe5 14. Lc7xe5, Lc8-d7 15.
Pd2-f3, Ta8-c8 16. Dc2-b3,
Ld7-b5 17. Tfl-cl, De8-d7 18.
DM-dl, Tc8xcl 19. Ralxcl, Ta8-c8
^0. e2-e3, Pf6-e4 21. Pf3-el,
Kg8-h7! 22. f2-f3? (Loopt regel
recht in de vaL Na 22. Txc8, Dxc8
23. f3 had de partij remise gege
ven kunnen worden).
22. Lb5—e2! 21 TclxcS,
Le2xdl 24. Tc8-c7, Dd7-d8 25.
f3xe4, d5xe4 26. Lg2-fl (Na 26.
Txb7, Kg6 27. Txa7, Lb4 28. Kf2,
Dc8 dringt de zwarte dame de
witte stelling binnen).
26Kh7-g6 27. Lfl-c4,
Le7-f6 28. Tc7-c5, Lf6-e7 29.
Tc5-c7, Le7-f6 30. Tc7-c5, Lf6xe5
31. Tc5xe5, Dd8-c7 32. b2-b3 (Na
32. Txe6t, Kg7 33. b3 volgt 33
b5 en de zwarte dame krijgt weer
vrij spel).
32Kg6-g7! 33. Te5-c5,
Dc7-d6 34. Pel-g2 (Op 34. Te5
volgt 34.Da3. De tekstzet is te
gen de doorbraak f5-f4 gericht).
34Ldl-f3 35. Pg2-el, b7-b6
36. Tc5-b5, a7-a6 37. Tbö-e5,
Dd6-b4 38. Pelxf3, e4xf3
VAN BAARLE
-
W#
v,„y,
MARCUS
De opgave: hoe wint zwart in de
diagramstelling na 39. Kgl-f2?
In de partij volgde nog: 39.
Te5xe6, Db4-elf 40. Lc4-fl,
f5-f4 41. g3xf4, g5xf4 en wit gaf'
het op want op 42. e4 wint 41
f2f43.Kg2.f3t
OPLOSSING
Wit (Huguet): Khl, Df6, Tgl,
Ld5, pionnen a2, b2, f5, f2, hl
Zwart (Benkö): Kh8, Db4, Te8 en
g7, Ld2, pionnen'a7, b7, d6, h7.
Er volgde: 27.Ld2-h6ü (Niet
27. Tdg8? 28. Txg7, Txg7 29?
Df8t en mat) en wit gaf het óp
met. het oog op de Variant: 28.
Dxh6, Txglf 9. Kxgl. Telf 30.
Kg2, Dg4 mat
17.7-11; 18. 34-29 23 x 34;
19. 40 x 29 14-20! Vanaf dit mo
ment herneemt zwart het initia
tief. 20. 46-41 22-27!! Origineel en
fraai: Wel bevindt zwart zich nu
in een onverbreekbare opsluiting,
maar hij „pent" een groot gedeel
te van wits strijdkrachten.
21.31 x 22 18 x 27; 21 39-34 12-18;
23. 43-39 4-9; 24. 45-40 20-25! 25.
29-24 Het schijnbaar sterke
29-23? wordt weerlegd door
(19X28!) 32X12 (27-31) 36 x 27
(21X45!)
25.19 X 30; 26. 35 x 24 9-14;
27.34-29 3-9; 28. 40-34 14-20! Niet
(14-19?) wegens 44-40 (19 x 30)
39-33 (30 X 28) 32x14 29. 44-40
9-14; 30. 29-23 18 x 29; 31. 24x33
20-24! (zie diagram).
Zwart moet 33-28 beletten. Hier
wordt deze zet verhinderd door
(24-29) 34 x 23 (27-31) 36 x 27
(17-22!) 27 X 20 (15 x 24) 26x17
(11x35) met winst. Daar deze
combinatie ook bestaat na 48-43
(24-30), speelde wit onder de druk
der omstandigheden: 32.34-29??
AAN ONZE LEZERS DE OP
GAVE: Hoe had zwart nu direct
kunnen winnen?
32. 24-30? 33. 29-23 14-20;
34. 48-43 30-35? Door deze ern
stige fout komt wit sterk in het
offensief: 35. 32-28! 35 x 44 36.
39 X 50 13-19; 37. 23X14 20 x 9; 38.
28-23 8-13; 39. 37-32 9-14; 40.
43-39 15-20 41. 39-34 2-8 42.
50-44 13-19 43. 23-18 8-13; 44.
14X3 14X3; 45. 33-29 3-8; 46. 44-40
pen boer houden. U maakt nu een
slag waarop u niet gerekend had,
maar blij bent u er allerminst
mee, want schoppen 10 en 9 van
tafel die u dacht te gaan maken
krijgt u niet meer omdat u uit de
hand geen schoppen meer kunt-
spelen om de heer eruit te werken
en op tafel hebt u nog maar 1 aan
komer in troef.
U wint dus 1 schoppenslag,
maar u verliest er daardoor 2, een
slechte ruil. Ook uw vijfde harten
is niet meer te ontwikkelen, want
in uw hand hebt u buiten de har-
tenkleur nog slechts 1 troefentrée,
zodat u die vijfde harten bij een
4-3 zitsel in die kleur nog wel net
vrij kunt krijgen, maar daar blijft
het bij, want als u hem vrij hebt is
uw spel verder volledig verstoken
van aankomers, zodat u weinig
plezier zult beleven aan uw vrije
kaart.
Tot nog toe zijn we weinig dich
ter bij een oplossing van het ge
stelde probleem gekomen, warit ik
heb u alleen verteld hoe het niet
moet. Voordat u er achter komt
hoe u iets wél moet doen, zal het
echter vaak nodig zijn te weten
wat er dreigt als u het verkeerd
doet. In dit geval zit hem de moei
lijkheid in het feit dat de schop-
penkleur blokkeert en dat u zeer
weinig middelen hebt om over en
weer te komen.
U moet direct beseffen welke
adders er in dit spel onder het
gras zitten. In de tweede slag
moet u een kleine schoppen van
tafel spelen. Noord neemt het aas
en speelt troef aas en een kleine
troef. U speelt daarna schoppen
boer en als de tegenpartij, deze nu
laat houden, dan schakelt u over
op de hartens.
U speelt harten aas, harten heer
en een kleine harten die u troeft
8-13; 47. 40-35 20-24; 48. 29 x 20
25X14; 49. 34-29 14-20; 50. 32-28
Dreigt 29-24 en 38-32; 50.
27-32; 51: 28 x 37 en zwart verloor
na nog een vrij lang eindspel.
OPLOSSING
Wit (Craane): 22,33, 35, 36. 38, 41,
44,45 (8 st.)
Zwart (Drost): 6,11,12,13,15,16,
19,20 (8 st)
Er volgde heel sterk: (19-23!!)
Wit bood nog even tegenstand
met: 44-39 (12-18) 39-34 (18 x 27)
35-30 (20-25) 30-24 (11-17) 41-37
(17-22) 37-31 (6-11) 31-26 (11-17)
45-40 (16-21) 40-35, maar moest
na (13-18!) 33-29 (23-28!) 35-30
(18-23) 29X18 (22X13) de vlag
strijken.
en het blijkt dat deze kleur ge
woon 4-3 zit Nu is de zaak ge
zond; u hebt nog 2 troeven als
aankomer in uw hand. U speelt
dus een schoppen van tafel en
troeft Daarna geeft u zuid nog de
ene hoge harten die hij over heeft
De tegenpartij maakt nog een rui-
tenslag, maar daarna bent u heer
en meester van het slagveld met
de laatste troef en de laatste har
ten. Het hele spel:
A64
O B 87
O H V84
A83
Dit was een vrij moeilijk gevat
Het ging er om dat u tevoren door
had welke problemen zouden
kunnen rijzen. Misschien hebt u
niet gedacht aan de mogelijkheid
dat de tegenpartij u rustig uw
schoppen boer zou laten maken en
op die manier 1 slag cadeau zou
geven om er 2 slagen voor terug te
krijgen, maar er zijn tegenstan
ders die yoor dit soort vriénde
lijkheden hun hand niet omdraai -
en.
Nu weer eens een biedprobleem-
pje. Allen rijn; kwetsbaar en u
raapt als zuid óp:
(2el bieden ontwikkelt zich als
Volgt:
jioord oost zuid west
pas l a doublet
redoub let 2 KI
Mijn vraag is": "Wat zoudt u in de
ze situatie geboden hebben?"
■HORIZONTAAL
- 1. graansoort; 5. toezeggen; 11. ge
broken graan; 15. plaats in Brabant;
17. soort weefsel; 18. gereedschap; 19.
Europeaan; 21. muziekinstrument; 22.
stukmaken; 23. elektrisch geladen
atoomdeel; 24. voorzetsel; 26. familie
lid; 27. groet; 28. uitholling; 30. invite
ren; 31. verb inding; 33. keur; 35. voor
zetsel; 38. deel der strijdkrachten
(afk.); 40. godin; 41. b ron; 43. bovenste
ideel; 44. plaatsbepaling (afk.); 45.
Europeaan; 47. aanspoorder; 49. zoog
dier; 50. zich laten gelden; 51. afge
dwongen verzet; 52. niet effectief
(afk.); 53. plaats in Gelderland; 55.
plaats in Overijssel; 56. de jongere; 57.
steensoort; 59. ontkenning; 60. groen
te; 62. voorzetsel; 63. tandvormig deel
van een muur; 65. deeg; 67. lering; 68.
niet vergezeld; 69. ieder; 71. zoogdier;
72. pers.vrnwrd.; 73. bedrag; 75. baan
voor b als pel; 77. bewoner van land bij
de Ararat; 79. lied; 81. welluidend; 83.
plaats in Limb urg; 84. grasland; 86. la
ten zien; 87. meisjesnaam; 88. mensen
die iets in veiligheid brengen; 89. voe
dingsmiddel.
VERTICAAL:
1. zoogdier; 2. Bijbelse figuur; 3. be
dekte spot; 4. voedsel; 6. maanstand; 7.
Bijbelse figuur; 8. vormen; 9. smeer;
10. daar; 11. godin; 12. zware storm; 13.
al; 14. meisjesnaam; 16. vocht (Fr.); 18.
meisjesnaam; 20. plaats in Zuid-Hol
land; 22. delen van het gelaat; 25. aan
sporing; 26. voorzetsel; 29. groente; 31.
rivier in Nederland; 32. hoofddeksel;
34. plaats in Limburg; 36. vaartuigen;
37. schrijvers; 39. zoogdier; 41. veron
derstellen; 42. leest; 44. plaats in Lim
burg; 46. staatsbedrijf; 47. iedereen; 48.
oude maat; 49. zoogdier; 54. niet we
derkerig; 57. bloem; 58. samen; 60. een
nburg; 67. plaats
Gelderland; 70. café; 71. zoogdier; 72,
kledingstuk; 74. insekt; 78 rivier in
"Italië 78. tijdperk 79. grondsoort; 80.
plaats in Gelderland; 82. naam uit de
radio- en t.v.-wereld (afk.); 84.
pers.vrnwrd.; 85. daar.
OPLOSSING
HORIZONTAAL:
1. kakelbont; 0. vedel; Thora; 9. zeker
heid; 11. raadaheer; 12. thema; 14. Toon; IS.
daKeiilkJti 19. onderlegd; 22. Riet; H noden.
30. roomtaart; 28. analisten;
dig; 31. beginnend.
VERTICAAL:
1. kater; 3. koopavond; 3. laatst; 4. or.
xlend; 5. versteld; 6. Dieze; 7. lid; 10. karn,
H3. alert; 14. troonzaal; 18. arg; 17. kwitanti
18. branding; 20. eerst; 21. doornig; 23. s-
men; 25. araad, 27. talud.
fss cfcap~t'«6Krii ék*verkéer«wè%ftïi8 chap - t'echn
teclmiek-verkeer-we t®ns chap-techniek
c h n i e k v e r k o e r-we tens,c hap-tec f mlek-vr
réi*kee r-weionschap- tachru ek-verkeer-we
icliap-verkegr-techniqk-we t srièchap-ve r
De eerste bots-simulator in Eu
ropa is thans in gebruik genomen
in de veiligheidslaboratoria van
Vauxhall Motors, op het nieuwe,
283 ha grote proefterrein van het
bedrijf in Lidiington (Engeland).
Deze nieuwe inrichting voor vei-
ligheidsresearch, die meer dan 2
miljoen gulden heeft gekost, stelt
de ingenieurs in staat een uitge
breide reeks botssituaties te imi
teren.
Bij het systeem laat men een
voertuig niet tegen een hindernis
of muur aanrijden, maar met een
hoge snelheid achteruit schieten,
met een zodanige kracht dat het
in het interieur voortgebrachte
effect hetzelfde is alsof het
voertuig plotseling tot stilstand
werd gebracht bij voorudtrijden
met een overeenkomstige snel
heid.
Het testobject normaal een
autocarrosserie of vrachtwagen -
cabine is op een beweegbare
slede gemonteerd, die op 36 m
lange rails loopt. De stootkracht
wordt voortgebracht door een
pneumatisch aangedreven kata
pult-installatie en kan tot meer
dan 113.000 kg oplopen, wat neer
komt op anderhalf maal de
stuwdruk die de vier straalmoto
ren van het supersonische vlieg
tuig, de „Concorde", bij het star
ten ontwikkelen.
In snelheid kan de testslede tot
65 g accelereren, dit is van 0 tot
100 km/u over een afstand van
minder dan 1 meter. Ingenieurs
kunnen de resultaten van een
dergelijke acceleratie bestuderen
onder controleerbare en steeds
terugkerende omstandigheden,
waarbij gebruik wordt gemaakt
van speciale apparatuur, teneinde
bepaalde effecten te kunnen re
gistreren, zowel van de construc
tie van een wagen en zijn onder
delen, ais die van testpoppen
welke met elektronische appara
ten zijn uitgerust, om de mense
lijke reacties na te bootsen.
Een batterij filmcamera's voor
kleuropnamen bij hoge snelheid
die tot 1.000 opnamen per se
conde kunnen maken regis
treert de effecten van accelera
ties in de fractie van een secon
de die hiervoor beschikbaar is.
Om dergelijke opnamen bij hoge
snelheid mogelijk te maken heeft
men de beschikking over lampen
met een totaal vermogen van cir
ca 96 kilowatt.
De reeds door Vauxhall toege
paste proefbotsingen, waarbij
complete wagens tegen een be
tonblok met een gewicht van 75
ton botsen, worden door deze test
met de nieuwe simulator aange
vuld, in plaats van deze te ver
vangen. De simulator zal het mo
gelijk maken bepaalde onderde
len van de test telkens weer te
herhalen in verband met gede
tailleerde analyses.
Tijdens de maanvlucht van de
Apollo 13 waarvoor, als alles vol
gens plan verloopt, vandaag het
vertreksein wordt gegeven, zal
belangrijk meer dan bij de vorige
vluchten de nadruk liggen op de
fotografische en filmische taak
van de astronauten Lovell, Mat-
tingly en Haise. De tot nu toe
verkregen foto's en films hebben
zeer veel bijgedragen tot kennis
van het maanoppervlak.
Ditmaal zal bijzonder waarde
volle informatie worden verkre
gen van de vijf verschillende ty
pes film, waarmee de Apollo 13
bemanning zowel in de ruimte als
op de maan gaat werken. Deze
films worden gebruikt in een
batterij van negen camera's,
waaronder een speciaal hiervoor
door Kodak ontworpen stereo
close-up camera, aan boord van
de „command module" en de
maanlander. In deze stereo came
ra en de 70 mm Hasselblad en
Maurer 16 mm filmcamera's
wordt Ekfachrome MS film SO
368 gebruikt. De emulsie voor
deze film is dezelfde als die van
Ektachrome X films die over de
gehele wereld door amateurs en
beroepsfilmers worden gebruikt.
Voor het fotograferen bij gerin
ge liebtwaarden, zoals in scha-
duwgebieden en op de donkere
kant van de maan, wordt Kodak
2485 „high speed" film gebruikt.
Dit is de gevoeligste zwart-wit
film ter wereld, die belicht en
ontwikkeld wordt met ASA snel
heden tussen 6.000 en 10.000.
De waarde die aan de fotogra
fische taak van de astronauten
wordt gehecht, blijkt ook uit de
omvangrijke vluchtinstructie van
NASA. Hierbij wordt zeer grote
aandacht besteed aan de opname
techniek van het fotograferen en
filmen.
De 15.000 kg wegende derde
trap van de McDon-nell Douglas
S-IVB raket wordt tijdens de
komende Apollo 13 vlucht doel
bewust met een snelheid van bij
na 10.000 km per uur op de maan
te pletter gegooid. Deze specta
culaire ruimtelijke botsing van
de 18,6 meter lange raket en het
daaraan verbonden instrumen
tengedeelte wordt tot stand ge
bracht om de geleerden nadere
inlichtingen te verschaffen over
de samenstelling en de onder
grondse structuur van het maan
oppervlak. Het geweld van de
botsing staat gelijk met dat van
de explosie van 11 ton springstof.
Dit betekent dan het zinvolle
einde van een van de trappen
van de reusachtige Saturnus ra
ket, die de drie astronauten naar
de derde landing van de mens op
de maan brengt. De S-IVB heeft
daarvoor echter tijdens de vlucht
al een belangrijke rol gespeeld.
Als derde trap van de Saturnus
wordt nl .tweemaal zijn ontste
kingsmechanisme in werking ge
steld.
Volgens de plannen moet de
S-IVB te pletter slaan op een
punt, ongeveer 370 km ten westen
van de voor de Apollo 13 uitgeko
zen landingsplaats (in het Fra
Mauro gebied) en 185 km ten
westen van de In november door
de astronauten van de Apollo 12
achtergelaten seismometer.
De geleerden verwachten dat
de botsing van de S-IVB een on
geveer tien maal zo groot effect
zal produceren als die van het af
geworpen startgedeelte van de
„Intrepid", het maanlandings
voertuig van de Apollo 12 vlucht.
De (geplande) botsing van dit ge
deelte, dat 2 1/2 ton woog, met
een snelheid van 6000 km per
uur, veroorzaakte toen schok
golven die, naar de seismometer
meldde, bijna een uur duurden en
tot op een diepte van 9,6 km in
de maanbodem doordrongen.
Een geluidstrilling vertegen
woordigt een zekere hoeveelheid
energie. Deze wordt uitgedrukt in
decibels. (Een decibel is het tien
de gedeelte van het geluid van
een bel, zogenoemd naar dr.
Alexander Graham Bell).
De hindergrens van de mens
voor (niet continu) geluid ligt
tussen de 85 decibel, terwijl de
pijndrempel bij 120 decibel ligt.
Een lawaaierige sportauto of een
vrachtwagen brengt geluid van 90
dB voort, een pneumatische dril-
bor 04 dB en een opstijgend
straalvliegtuig 150 dB. Mensen
die in de omgeving van luchtha
vens wonen, weten aan welke la-
waaigolven zij vrijwel doorlopend
bloot staan. De voortdurende toe
name van rumoer vormt een enor
me bedreiging voor de gezondheid
van de mens. Een overzicht van
de lawaaierige wereld, waarin de
mens zijn bestaan vrijwel onmo
gelijk aan het maken is, staat in
het aprilnummer van het maand
blad „Het Beste" en die wereld is
ronduit griezelig te noemen.
Enkele effecten van geluidshin
der op de mens zijn verwijding
van de pupillen, wegtrekken van
kleur, samentrekking van been-,
buik- en borstspieren, versnelde
hartslag e.d. Wie denkt dat de
mens wel aan het „moderne" la
waai zal wennen, vergist zich.
Proeven hebben aangetoond, dat
het lichaam tijdens de slaap pre
cies zo reageert als overdag. Wie
dus dag en nacht in een rumoeri
ge omgeving vertoeft, komt dus
eigenlijk nooit tot. rust.
Een verhuizing in een die
rentuin levert vaak proble
men op. In 't bijzonder wan
neer het grote en weerbare
dieren betreft, die niet door
mensen kunnen worden be
naderd.
In het afgelopen wintersei
zoen zijn de nachthokken van
de Lippen- en Maleise beren
in het zogenaamde Wolven
huis van Artis gerestaureerd.
Dezer dagen konden de be
ren, die tijdelijk een onder
komen in het Berenhuis had
den gekregen, naar hun ver
nieuwde onderdak worden
verhuisd. Ze moesten daar
toe in transporthokken wor
den opgevangen, een behan
deling die één van de Lippen
beren kennelijk niet in de
haak vond.
Hij vertikte het althans uit
zijn kooi het transporthok in
te lopen. Hard schreeuwen
hielp niet. Een fikse water
straal vond hij klaarblijkelijk
heerlijk. Met een door de
spijlen gestoken houten schot
heeft men geprobeerd hem
op te drijven, maar de beer
sprong gemakkelijk over het
obstakel heen en stond dan
de vele aanwezige Artis-men-
sen, die langzamerhand ten
einde raad waren, uitdagend
aan te kijken.
De meeste diersoorten zijn
bang voor vuur. Vandaar dat
één van de verzorgers op het
idee kwam, een grote papie
ren zak in brand te steken en
deze in de buurt van de kooi
te houden.
Met de fakkel in de hand
naderde hij het verblijf.
Even deinsde de beer terug
toen liep hij resoluut naar de
oppasser toe en blies met
enorme kracht tussen de
spijlen van het hek door het
vuur uit. De Artis-mensen
waren sprakeloos en terwijl
zij nog wat verbouwereerd
stonden toe te kijken, wan
delde de beer wat hautain
voor zich uitkijkend het
transporthok in
