Veenendaals
dagblad
Sivigert vergat zijn
belastingbiljet
Buiten
Keukengeiser
kan uiterst
gevaarlijk zijn
Woedende menigte
brak muur af
Gelders-Utrechtse streekcourant voor Rijn- en Gelderse Vallei
Vermoedelijk
aangestoken
brand eist
mensenleven
Ook Utrecht Kabouterstad
ENSCHEDESE INTERNIST
ONDERZOCHT 388 HUIZEN
Scheepsramp in
Brits Kanaal
Apollo-schema
Climax in geschil tussen
slager en dorpshorloger
Kleurling: dan
half pensioen
GELEIDELIJK
BETER WEER
HOUSTON, KAAP KENNEDY, MOSKOU - Met drie he
melbestormende paarden als symbool, vliegt de Apollo-13
sinds zaterdagavond de maan tegemoet, waar de drie ruim
tevaarders Jim Lovell, Fred Haise en John Swigert een uit
gebreid programma van wetenschappelijk onderzoek gaan
verrichten.
De bemanning van de Apollo-13 heeft vanmorgen om
02.54 uur een geslaagde koerscorrectie uitgevoerd die het
ruimteschip uit de vrije-terugkeerbaan naar de aarde heeft
gebracht. Daarvoor werd de hoofdmotor 2,2 seconden
lang ontstoken.
De Apollo zal nu weer minstens een koerscorrectie moeten
oudergaan om weer naar de aarde te kunnen terugkeren.
Na de correctie ligt het ruimteschip nu in een baan die op
een afstand kleiner dan 108 kilometer van het maanop
pervlak loopt. Verder is alles wel aan boord.
Ekster en roek I
FEILLOOS
BEKENTENIS
BELASTING
SLECHT
KONINGIN VIEL TIJDENS
UITVAART PRINS FELIX
GEVAREN
VOORBEELDEN
MAATREGELEN
VENTILEREN
Bur. voor redactie en administratie:
Wee Bernhardlaan 28, Veenendaal,
Tetef. 08385-10550 (adm.), 10757 en
10955 (red.). Giro 1321600.
Losse nummers 0,25; Abonnement
1 1,03 p.w.. 4,40 p.m., 13,10 p.k.
VALLEI
Voortzetting van het nieuwsblad „De Vallei",
opgericht in 1926.
Uitg.: Wegener's Couranten Concern n.v.
Advertentietarieven op aanvraag.
MAANDAG 13 APRIL I970 - 44e JAARGANG no. 86
Koerscorrectie Apollo
verliep uitstekend
De lancering van het ruimteschip
verliep zaterdag onder veel gunstiger
weersomstandigheden dan aanvanke
lijk was verwacht, maar er deden zich
enige minder ernstige technische moei
lijkheden voor. De middelste van de
vijf motoren van de tweede trap van
de raket viel enige seconden eerder stil
dan de bedoeling was, zodat de buiten
motoren iets langer moesten werken.
Dat moest ook met de motoren van de
derde en laatste trap van de Saturnus-5.
Invloed op het verdere verloop van
de reis zal het niet hebben, ondanks het
verbruiken van reserve-brandstof, om
dat daar toch voldoende van aan boord
ie.
Voor de eerste maal in de geschiede
nis van de bemande ruimtevaart heeft
een Apollo-vaartuig een invaller aan
boord. In plaats van de mogelijke be
smette Mattingly, was 24 uur voor de
lancering John Swigert aangewezen om
de besturing van de Odysseus op zich te
nemen.
Het vertrek van de drie mannen werd
op Kaap Kennedy gadegeslagen door
honderdduizend belangstellenden, onder
wie de Duitse Bondskanselier Willy
Brandt en de Amerikaanse vice-presi
dent Spiro Agnew. Brandt ontmoette
daar ook Wernher von Braun, de ont
werper van de Saturnus-raketten.
Bij de lancering waren de twee nieu
welingen rustiger dan ruimteveteraan
Lovell. Terwijl Lovell's hartslag 116
slagen per minuut bereikte, kwam die
het door de schrale lente zo
lang duurt vóór het eerste blad
aan boom en struik verschijnt, ko
men de eksternesten meer in 't ge
zicht, dan in een normaal voorjaar.
Als zwarte klompen zitten ze in de
toppen en ik weet er zo verschei
dene in de buurt. Echter lang niet
zoveel, als Guido Gezelle in 't
Vlaamse land, die dichtte:
in 't westen
in 't noorden, 't zuiden, 't oosten
alom vol eksternesten zie 'k
In 't algemeen zijn de eksters er
vroeg bij; de bouw van het horst
begint al in maart/begin april,
doch ik heb hen er ook al in de
tweede helft van februari mee be
zig gezien. Eieren kunnen tegen
eind april tot midden mei worden
verwacht. Indien elk van deze ves
tigingen jongen zou voortbrengen,
zouden er veel en veel meer van
deze roofzuchtige kraaivogels in
ons land voorkomen, dan thans
reeds het geval is. Echter zijn er
vele z.g. ,,fop"nesten of speel"-
nesten bij, die doorgaans onvol
tooid (zonder dak) blijven en uit
bouwwoede ontstaan. Winterkonink
jes doen dit ookin Engeland
noemt men dat cocksnestsen
in Duitsland „Schlafraumnester"
Nooit zijn ze zo degelijk afgewerkt
als een homedat eieren of klein
tjes bevat. Van de ekster is dit
verstevigd met leem, dierenharen
en gedoomde twijgen, zodat er nief
zo gemakkelijk een schot hagel van
de wildschut doorheen zal gaan.
Overigens gedragen de oude vogels
zich zeer heimelijk en voorzichtig
bij het horst en vertonen zich b.v.
zelden te zamen. Het wijfje broedt
alleen. Beide ouders zijn zoals
alle kraaiachtigen schadelijk
voor boer, tuinder en jachtveld. Al
veroberen ze in hoofdzaak insek-
ten, slakken, wormen en muizen,
toch zijn vogeleieren en -jongen,
onbeholpen wildjeugd enz. even
goed van hun gading, vooral in de
lente en daardoor maakt de ekster
zich gehaat.
13-4 1970
A. B. Wigman.
van Haise en Swigert niet boven de 102,
Lovell, die al 572 uur en 10 minuten
verblijf in de Kosmos achter de rug
had, meldde zich met de woorden; „Het
is fijn om hier weer boven te zijn".
Tweeëneenhalf uur na de lancering
stootte de derde trap de Apollo uit de
parkeerbaan in de riehting van de
maan. Vervolgens ontkoppelden de
astronauten hun Odysseus, het moeder
schip, van de rakettrap, draaiden haar,
maakten vast aan de maanlander
Aquarius en trokken die uit de raket.
Swigert „aan het stuur" verrichte deze
operaties feilloos.
Nadat de aan elkaar gekoppelde
stuurcabine en maanlander zich op vei
lig afstand van de rakettrap hadden
gebracht, werd deze door een nieuwe
ontsteking eveneens naar de maan ge
stuurd, waar hij in de nacht van dinsdag
op woensdag te pletter moet slaan. Men
hoopt dat de seismograaf die de man
nen van de Apollo-12 op de maan had
den achtergelaten, deze klap zal regis
treren, zodat men weer wat meer te
weten kan komen over de diepere lagen
van de maan. Tot dusver werd na het
loskoppelen de derde trap van de Sa
turnus-raketten in een baan om de zon
gebracht.
Enige ttfd later kwam Swigert rond
uit voor een tekortkoming uit. Hq zou,
als vervanger van Thomas Mattingly,
ingewikkeld en veeleisend fotografeer-
werk moeten doen. Swigert meldde
doodleuk dat hij daar geen kans toe
zag, omdat hij er zich op aarde niet op
had kunnen voorbereiden.
Swigert kwam toen ook met een an
dere bekentenis. Hij meldde dat hij op
aarde een kaart had vergeten waarop
allerlei opdrachten staan opgesomd die
hij in de Odysseus moet uitvoeren in
een baan om de maan, wanneer Lovell
en Haise op de maan zijn.
Men tilde daar in Houston niet zwaar
aan. Swigert kreeg te horen dat hij de
gegevens later wel per radio zou door
krijgen uit Houston.
Bij nog iets anders dat Swigert had
vergeten riep hij de hulp van zijn mak
kers in Houston in. Htf vroeg hun ervoor
te zorgen dat hij uitstel kreeg voor de
inlevering van zijn belastingaangifte.
Hij had in zijn opwinding vergeten het
formulier in te vullen. Het zou eigen
lijk voor de 15e van deze maand ingele
verd moeten worden. Swigert kreeg te
horen dat het in orde zou komen.
De ruimtevaarders hebben in de eer
ste uren van hun vlucht al enkele tele
visie-uitzendingen verzorgd, tijdens hun
omloopbaan en daarna tijdens de kop
peling met de maanlander. De kwaliteit
der beelden was echter tamelijk slecht.
In de Sovjet-Unie, waar zondag de
„dag der kosmonauten" werd gevierd,
schonk de pers nauwelijks aandacht
aan de Amerikaanse maanvlucht. De
Pravda meldde de lancering zonder
commentaar in een kop over twee ko
lommen op een binnenpagina. Een
ruimtevaartgeleerde schreef in het blad
Sovjetskaya Rossija dat de Sovjet-Unie
de weg naar de maan had geopend met
de eerste zachte landing van een auto
matisch ruimtevaartuig in 1966. In dit
artikel stonden ook lovende woorden
over het Apollo-programma.
DEN HAAG Koningin Juliana is
zaterdag in de kathedraal van Luxem
burg tijdens de uitvaart van prins Felix
gevallen.
De koningin en de andere dames die
de dienst bijwoonden zaten op een ver
hoging. Toen de koningin via een trapje
de verhoging af kwam, struikelde zij.
Zij heeft zich nauwelijks bezeerd.
Hetzelfde trapje is wel ex-keizerin
Zita van Oostenrijk noodlottig gewor
den. Ook zij struikelde er over en brak
een pols.
Na de uitvaartdienst reisde de konin
gin terug naar Mégève (Frankrijk)
waar zij met de prinsessen Margriet en
Irene, hun echtgenoten en kinderen op
wintersportvakantie is. Vanmiddag ko
men de koningin en het gezin van prin
ses Margriet naar huis.
VANDAAG
09.13 uur De drie astronauten beginnen
aan een rustperiode van tien
uren.
19.13 uur Ontbijt aan boord.
DINSDAG
00.13 uur Maaltijd.
03.38 uur Koerscorrectie indien gewenst.
06.13 uur Fred Haise kruipt door tun
neltje van Odysseus, de cock
pit van de Apollo-13, naar de
Aquarius, de maanlander.
James Lovell volgt hem tien
minuten later.
07.43 uur Haise keert naar Odyssus
terug.
Lovell volgt hem vijf minuten
later.
09.13 uur Rustperiode van negen uren
begint.
WOENSDAG
09.59 uur Baan rond de maan.
20.54 uur Haise in Aquarius.
21.28 uur Lovell in Aquarius.
23.30 uur Begin maanlanding.
DONDERDAG
03.55 uur Lovell en Haise landen in de
Aquarius op de maan.
HAARLEM De 85-jarige mevrouw
Stallinga-Hoekstra is gisteravond in
Haarlem bij een brand door verstikking
omgekomen. De 79-jarige mevrouw
Verhagen-Wynbrandts is in levensge
vaarlijke toestand opgenomen.
De brand, die vermoedelijk werd
aangestoken, ontstond in een schoon
heidssalon op de parterre van het huis.
De vlammen sloegen door het plafond
over naar het woongédeelte waar een
van de bewoonsters een bezoekster had.
De andere bewoners waren niet thuis.
Twee brandweerlieden zijn met rook
vergiftiging in het ziekenhuis opgeno
men.
Vermoedt wordt dat een pyromaan
aan het werk is geweest, omdat twee
weken geleden in hetzelfde pand brand
werd gesticht. Toen werden lappen met
benzine gevonden.
Bewoners van de buurt beveiligen al
enkele weken hun huizen met extra
sloten uit vrees voor brandstichting.
Het is de vierde brand binnen enkele
weken.
LEIDEN Keukengeisers kunnen levensgevaarlijk zijn. Dat is komen vast
te staan uit een onderzoek door de 55-jarige Enschedese internist dr. J. R.
Borst.
In één jaar zijn in Enschede 28 mensen getroffen door acute of chronische
koolmonoxydevergiftiging ten gevolge van brandende geisertjes. Een aantal
patiënten werd bewusteloos aangetroffen en moest in een ziekenhuis worden
opgenomen.
OLDEBROEK Met een korte, hevige uitbarsting van geweld is zaterdagavond
in het centrum van Oldebroek de climax bereikt in een al maandenlang lopend
conflict tussen twee in het hele dorp en ver daarbuiten bekende middenstanders.
Onderwerp van de discussie die bijna met de vuist zou worden beslecht als niet
vele honderden mensen zich letterlijk en figuurlijk in de strijd hadden geworpen
was een muur, die een der partijen had doen aanbrengen in de scheidingsgang
tussen de percelen van de winkeliers die met elkaar in onmin verkeerden. Die
muur werd zaterdagavond laat door een grote groep jongelui, waarvan sommige
zich extra moed hadden ingedronken met een stevig glas bier en andere zich
verheugden op een mals stuk worst, omvergehaald. Daar konden noch de ijlings
gewaarschuwde wethouder Brink, noch de rijkspolitie die uit omliggende plaatsen
versterking had gekregen, iets aan doen.
De uitgevallen astronaut Mattingly
moet zich tevreden stellen met. kij
ken. Het is nog niet bekend, of de
rode hond over zijn schouder mee
kijkt.
Dr. Borst verrichte zijn onderzoek
in een groep van 388 Enschedese
huizen, waarin zich 306 keukengei
sers van diverse merken bevonden.
De geisers zijn, in samenwerking met
het gemeentelijk gasbedrijf, eerst
gecontroleerd met Drager-appara
ten. Daarna werden metingen ver
richt ter bepaling van de concentra
ties koolmonoxyde in de huizen.
Geen vertrek werd overgeslagen.
Dit zijn enkele van de verbijsterende
resultaten.
Van de 306 geisers waren er 54 ge
vaarlijk. Anders gezegd: 17,65 pro
cent vertoonde afwijkingen. Van de
237 geisers zonder luchtafvoer wa
ren er vijftig gevaarlijk. Ondanks
de luchtafvoer Nop de 69 andere, wa
ren er daarvan toch nog vier 5,8
procent) gevaarlijk.
Hoe langer een geiser brandt, des te
hoger wordt de concentratie van
koolmonoxyde.
De grootste gevaren schuilen in de
woon- en eetkeukens en in keukens,
waarin of waaraan een douche is
gebouwd.
Dr. Borst werkt al 29 jaar „in de kool-
monoxyde-vergiftiging". Sinds 1951
heeft hij zich speciaal bezig gehou
den met de gevaren in dit opzicht
door auto's en in huizen (kachels,
schoorstenen, gasgeisers).
Hij noemt de kooimonoxyde-vergifti-
ging een weekendziekte, als er veel
wordt gedouched. Soms is er ook
sprake van een wasdagziekte.
Voor de vuist weg noemt hij een
paar afschrikwekkende voorbeel
den. In een huis waar de kamer in
open verbinding met de keuken
staat,was de baby al acht keer in de
box bewusteloos geraakt. Niemand
dacht aan de geiser (ver weg in de
keuken) als de boosdoener. Totdat
op een zondag de hele familie, ver
spreid door het huis, bewusteloos
werd gevonden.
Op een zaterdagavond had een heel
gezin op één na zich gezellig in de
woonkeuken genesteld. Het geisertje
brandde lang achter elkaar, want
het ontbrekende gezinslid was bo-
De muur, het twistpunt, eigenlijk al
een hele dag lang, was samengesteld
uit betonnen elementen en moest de
scheiding gaan vormen tussen het
grondgebied van slager K. Dijkhuizen en
dat vijftien jaar geleden van de uit Er-
melo gekomen horloger L. Laproi. Deze
beide zakenmensen maakten naar be
hoefte gebruik van het tussen beide
panden gelegen pad waarvan een deel
tot het bezit van de slager behoort, een
ander deel, overigens niet duidelijk om
schreven, tot dat van de horloger. Een
jaren geleden aan de muur van de sla
gerij gebouwde motorkast voor een
koelinrichting vormde weliswaar een
zeker obstakel, maar niemand had daar
eigenlijk last van, totdat de muur er
kwam.
Slager Dijkhuizen, die binnenkort door
dominee De Bruin wel zal worden be
naderd voor een compromisvoorstel van
de horloger, zit eigenlijk al sinds men
senheugenis in zijn zaak, vlak bij café
Herkert en schuin tegenover de kerk, in
het centrum van de grote dorpsstraat die
een onderdeel vormt van de oude Zui
derzeestraatweg tussen Zwolle en
Amersfoort. De rust wordt'daar door
gaans alleen door het snelverkeer ver
stoord.
„We praten momenteel niet met el
kaar". zegt slager Dijkhuizen die echter
evenals hologer Laproi via een bemid
delende instantie tot een vergelijk wil
komen. Want, en dat is de mening van
heel Oldebroek, zo'n ruzie is toch eigen
lijk maar een nare zaak.
Overigens, het geschil tussen beide
zakenmensen dateert niet van vandaag
of gisteren. Er zijn allerlei „randver
schijnselen" zoals woorden over de aan
leg van een riolering in het pand, het
al of niet doen knippen van een heg
tussen beide percelen en de uitrit van
een tot garage omgebouwd oud slacht
huis.
,Ik ben er ziek van", zegt mevrouw
Dijkhuizen. En de vrouw van de horlo
ger is er niet veel anders aan toe. De
horloger verdedigt het doen bouwen
van de muur met het argument, dat in
de afgelopen jaren al zeven horlogers
en juweliers in het dorp en omgeving
last hebben gehad van ongewenst be
zoek. „Nu wil ik mijn pand, dat vlak
naast een café ligt, wel eens afdoende
beschermen". Hij heeft dus een paar
maanden geleden de slager van zijn
voornemen schriftelijk op de hoogte ge
steld, later ook mondeling, maar daar
nooit een commentaar op gehad. En
nu is dan, op zaterdag, de bom gebar
sten. Vele buitenstaanders hebben er
zich mee bemoeid en de zaak is finaal
uit de handen gelopen. Op relletjes be
luste jongeren hebben het vuurtje, dat
tussen de beide zakenlieden smeulde,
wat aangewakkerd. En met het afbre
ken van de muur was men kennelijk
niet tevreden, ook verschillende ruiten
van de woning van de horloger, die on
danks vijftien jaar zakendoen in het
dorp voor sommigen nog steeds als een
vreemde en een nieuwkomer wordt be
schouwd hebben het moeten ontgelden.
„De slager had naar de rechter moe
ten stappen" meent de horloger. Mis
schien heeft hij ergens gelijk. Nu zullen
de dominee en de wethouder de zaak
verder, hopenlijk tot genoegen van bei
de partijen, af gaan wikkelen. „Wij wil
len wel wal doen en zullen met een
redelijk voorstel komen," aldus horlo
ger Laproi, nog wit van de zenuwen,
die meent dat de standpunten van de
strijdende partijen echt niet zo ver uit
elkaar liggen.
ven aan het douchen. Resultaat: ie
dereen in de woonkeuken bewuste
loos.
Een echtpaar dat op zaterdagavond
placht te douchen, lag het hele ver
dere weekend steevast voor pampus
in de stoelen.
De gemeente Enschede is zo van de
resultaten geschrokken, dat zij als
eerste in het land maatregelen
heeft genomen. Er mag geen huis
meer worden gebouwd zonder dat
de keukengeiser een afvoer krijgt.
Architecten en installateurs hebben
er bericht van gehad. Bestaande
huizen zullen geleidelijk aan zo'n
afvoer krijgen.
In Nederland hangen meer dan twee
miljoen van die geisers aan de mu
ren. Er zou een veelvoud van dat
getal aan guldens nodig zijn om die
geisers ongevaarlijk te maken.
„Daarbij komt dat heel veel chroni
sche vergiftigingen niet worden
herkend", weet dr. Borst. „Er is in
Nederland gewoon veel te weinig
aan onderzoek gedaan. De koolmo
noxyde-vergiftiging was een ver
waarloosd terrein".
„Architecten", zegt hij, „zouden in het
vervolg rekening moeten houden
met hetgeen nu is ontdekt. Want
wat blijft er over van it "od die
een hartinfarct heeft gehatf*er. vrl.i
constant aan koolmonoxyde bloot
staat?"
Voor alle Nederlanders geeft hij dit
advies: Als het geisertje brandt,
goed ventileren. Dat betekent: raam
of buitendeur wijd open, de keu
kendeur naar de gang of kamer pot
dicht. En bedenk dat een luchtaf
voer niet altijd voldoende is.
Dr. Borst heeft zijn onderzoek zater
dag bekend gemaakt in een bijeen
komst te Leiden van de Medisch-
biologische verenigingen en de Ver
enigingen ter bevordering van het
klinisch-wetenschappelijk onder
zoek.
DEAL (Engeland) In een dichte
mist zijn zondagavond in het Engelse
Kanaal twee schepen met elkaar in bot
sing gekomen. Een man werd gedood en
drie andere worden vermist en zijn
vermoedelijk om het leven gekomen.
Bij de botsing waren betrokken de
Spaanse kustvaarder Sierra Bravo (398
ton) en de Liberiaanse ertscarrier Ruhr
Ore van 8200 ton.
Het Spaanse schip zonk vrijwel on
middellijk. De bemanning van het Libe
riaanse schip slaagde er in 10 man van
de Sierra Bravo te redden. Een van de
mannen was dood toen hij met een red
dingsboot aan land kwam.
EAST LONDON, (Zuid-Afrika)
Sam Donkin, een 75-jarige oorlogsve
teraan uit het reservaat Transkei, krijgt
voortaan slechts een half pensioen, om
dat de autoriteiten zijn ras officieel van
blank in kleurling veranderd hebben.
Donkin, die in beide wereldoorlogen
heeft gevochten en tweemaal gewond
werd, werkte in de bouw, totdat hij
twee jaar geleden zijn werk wegens
ziekte moest opgeven.
UTRECHT Utrecht is zaterdag opgenomen in de keten van „kabouter-
steden' door de proclamatie van Oranje Vrijstaat. Dat gebeurde op de brug
voor het stadhuis, waar op het wegdek met oranje en groene verf een boom
werd 'geschilderd. En passant kreeg het toegangshek van het stadhuis ook nog
een flinke lik verf mee.
Van onze weerkundige
medewerker)
Een depressie uit Engeland trekt
met regen over ons land naar
Duitsland. Aan de achterzijde er
van gaat de wind uit noordooste
lijke tot noordelijke richting waaien'
en wordt aanvankelijk vrij koude
acht aangevoerd. Morgen verwach-
'en we echter geleidelijk beter weer
mder invloed van een rug van ho-
ie druk uit het westen. Er zullen
rich dan opklaringen voordoen.
Woensdag en donderdag mag
zachter weer verwacht worden on
der invloed van een uitgebreid la
gedrukgebied ten westen van de
Britse eilanden. Hoewel de kans op
regen dan niet geheel verdwenen
is, zullen er in ieder geval flinke
droge perioden zijn, met maxi
mumtemperaturen tussen ll en 14
graden Celsius. Zondagmiddag is
het in het hele land al 11 a 12 gra
den geworden.
