Veenendaals
dagblad
Kernduikboot
vanRussenzou
zijn vergaan
Buiten
Giftige dampen
zaaiden paniek in
W aterweggebied
HONDERD
MAN OP
STRAAT
Gelders-Utrechtse streekcourant voor Rijn- en Gelderse Vallei
Direct gevaar geweken
Energiesysteem viel uit
MET ZAKLANTAARN
IN DE ODYSSEUS
deflate
W
BEMANNING IN MAANLANDER
i....
Luns
bracht
verslag
uit
Brand in kunstmestfabrieh
Rotterdam wil
part-time
onderwi jzers
Temperatuur
l wordt hoger
HOUSTON De tocht van de Apollo-13 naar de maan is
mislukt.
Tengevolge van een lek in een zuurstoftank ontstond
ernstige storing in de energievoorziening. Een aantal
systemen van het ruimtevaartuig viel uit in de hoofd
cabine Odysseus.
Hoewel direct levensgevaar voor «le ruimtevaarders nu
niet meer aanwezig wordt geacht, blijft de toestand
ernstig. Officieel is medegedeeld, dat de opdracht aan de
Apollo-13 voor de landing op de maan is afgelast en dat
de astronauten moeten terugkeren.
Ekster en roek II
KNAL
GENOEG
,,N"-KLASSE
vlotte
vrijetijdskleding
Schoenfabriek sluit
Hogere
in iddagtem peraturen
Bur. voor redactie en administratie:
Prins Bernhardlaan 28, Veenendaal,
Telef. 08385-10550 (adm.), 10757 en
10955 (red.), Giro 1321600.
Losse nummers 0,25; Abonnement
1,03 p.w., 4,40 p.m., 13,10 p.k.
VALLEI
Voortzetting van het nieuwsblad „De Vallei",
opgericht in 1926.
Uitg.: Wegener's Couranten Concern n.v.
Advertentietarieven op aanvraag.
DINSDAG 14 APRIL I970 - 44e JAARGANG no. 87
LOVELL
HAISE
SWIGERT
VOORTIJDIGE TERUGKEER
APOLLO -13 DOOR DEFECT
WASHINGTON Ongeveer 400 mijl van de Spaanse kust op de Atlantische
Oceaan, is in het afgelopen weekeinde mogelijk een Sovjet-kernonderzecboot.
die averij had, vergaan, zo meldt het Amerikaanse ministerie van Defensie.
De onderzeeboot werd vrijdag door een Amerikaans patrouillevliegtuig gesigna
leerd en scheen in nood te verkeren, aldus het Pentagon. Later zagen Amerikaan
se vliegtuigen bemanningsleden aan dek en twee Russische koopvaardijschepen
die de onderzeeboot trachtten te slepen. Vanwege de hoge zee, scheen dat niet te
lukken.
Zondag zagen de bemanningen van de patrouillevliegtuigen de oorlogsbodem niet
meer, maar wel werden twee olievlekken waargenomen.
Twee van de drie brandstofcellen zijn uitgeschakeld op last van de vluchtlei-
ding. De bemanning is geadviseerd zeer /uinig te zijn met de elektriciteit.
Het ruimteschip kan op één brandstofcel terugkeren. Hij zal dit evenwel
moeten doen via een halve baan om de maan.
De verwachting is, dat de Apollo-13 in de Atlantische Oceaan zal landen op
vrijdagmorgen te kwart over negen of in de Stille Oceaan te 18.13 uur.
Lovell en Haise bevinden zich in de maansloep, die zo nodig als reddingsvaar
tuig zal kunnen worden gebruikt. Swigert bestuurt het moederschip. Er is
reserve-zuurstof voorraad in de maanlander.
De mededeling van de dreigende toestand aan boord van de Apollo kwam
vanmorgen om zes uur als een donderslag bij heldere hemel.
Het laatste nieuws was te half vier gekomen. Lovell en Haise meldden toen,
dat zij het maanlandingsvaartuig hadden geïnspecteerd en dat alles in orde
was. De inspectietocht was op verzoek van het grondstation drie uur ver
vroegd en Lovell had daar nog eens een uur bijgevoegd, omdat de beman
ning zich volgens hem „verveelde". De Odysseus was toen 320.000 km van
de aarde en had tweederde van de tocht naar de maan afgelegd.
Het was commandant James Lovell, die
na terugkeer uit de maanlander, waar
een inspectie door hem en Fred Haise
uitwees, dat alles daar in orde was,
onbewogen meedeelde, dat hij gas uit
een van de batterijen in de ruimte
zag ontsnappen. De brandstofcellen
bevinden zich in de dienstcabine.
Bij de vluchtleiding in Houston ont
stond een zenuwachtige spanning.
Een lid van de staf verklaarde: „Als
ze nog maar een brandstofcel over
houden moeten ze terugkeren".
Intussen werden in grote haast gege
vens tussen ruimtevaarders en vlucht
leiding uitgewisseld om te trachten de
oorzaak van het euvel op te sporen en
/"km de ekster is veel volksgeloof
geweven; bezweringen en be
sprekingen, gedaanteverwisselin
gen en vele andere banden hechten
ons vanouds aan allerlei vogels.
Reeds ten tijde van Tacitus lette
men om de toekomst te kunnen
ontsluieren op het hinniken der
paarden, op het geluid in de lucht
r>an het gevogelte. Men geloofde
nog lang, dat de dieren konden
spreken; zelfs Willem Bilderdijk
heeft het over „een beroemde, ou
we tijd. toen nog de dieren spra
kenWie zou niet denken aan de
ezelin van Beliam en de beroemd
geworden os van Dominicus tijdens
de Punische oorlog? Schapen en
runderen discussiëren naar oer-oud
gelooi in de Kerstnacht. De specht
en de koekoek waren van oor
sprong zelfs mensen....
De ekster nu is een echte hek-
sefiguur en ongeluksvogel. Krijsend
en snaterend zette hij zich schim
pend boven het hoofd van Christus
op Golgotha en werd voor eeuwig
vervloekt. Wie in een boom, die
het korst bevat, een kruis snijdt,
zal zien, dat het ouderpaar zijn
woonplaats meteen verlaat. Veel
van deze kraaivogels voorspellen
hongersnood en ziet men er negen
bijeen, dan is een van het gezel
schap een ekster. Een zeer oud ge
loof bericht over het koken van dit
dier tot soep; door deze te nutti
gen, genas men de vallende ziekte
en ook helpt het afkooksel tegen
jicht, zoals de as van de vogel het
doet tegen de koude koorts. Dit zijn
nog maar enkele voorbeelden van
het nut, dal onze voorzaten van een
dode ekster wisten te trekken. Door
het ophangen van een kadaver in
de pa arde stal verdreef men de
vliegen. Echter was de vogel ook
weerprofeet vliegt hij alleen, dan
komt er slecht weer, doch ziet men
het paar tezamen, dan wordt het
mooi. De Britse hengelaar slaat
er terdege acht op: ,,2 may al-
toays be regarded as a favourabel
omen!" Dit schreef Swainson in
volle ernst Ao 1886.
14-4-70 A. B. Wigman
zo mogelijk te verhelpen. Men ge
looft dat een hoofdverdeler, die de
toevoer van brandstof voor de batte
rijen regelt, de schuldige is.
Nader is vernomen, dat volgens me
dedelingen van Lovell, het uitvallen
van „hoofdverdeler-b" met een tame
lijk harde knal gepaard ging. Koorts
achtig probeerde Houston in samen
werking met de astronauten de fout
op te sporen, door het verdelerssys
teem te testen. Daarbij viel op een
bepaald moment dit hele systeem uit.
Door de nervositeit had men de luid
spreker in de perskamer laten aan
staan, waardoor de weinige verslag
gevers die zich daar bevonden, de ge
prikkelde opmerking hoorden „nu
heb je het systeem helemaal ver
knoeid" en na een ogenblik stilte zei
iemand „dood".
De crisis aan boord is de gevaarlijkste
geweest die zich ooit tijdens een
Amerikaanse ruimtevaart heeft voor
gedaan.
De ruimtevaarders hebben moeite ge
had door de ramen sterren of ster
renbeelden te onderscheiden doordat
het zonlicht schitterde in de raketmo
toren en door „de hoeveelheid puin,
dat ontstond toen het mis ging en dat
nog bij ons is". Ook het puin blikkerde
in het zonlicht en maakte waarne
ming van de sterren moeilijk. Deze
waarneming is nodig voor de vlucht
leiding op aarde bij berekeningen die
verband houden met de terugkeer
van de Apollo naar de aarde.
James McDivitt, leider van het Apol-
lo-program, is van mening, dat er ge
noeg lucht en energie zal zijn voor de
terugkeer. De astronauten in de
maansloep zullen naar het moeder
schip terugkeren als de Apollo in de
buurt van de aarde is. 't Moederschip
is volgens McDivitt intact gebleven.
Over de mogelijke oorzaak van het „on
geluk" op de Apollo zei McDivitt, dat
wat het ook geweest moge zijn, het
„kennelijk iets hevigs" geweest moet
zijn. Op de vraag of een meteoriet de
oorzaak van het „misgaan" geweest
kan zijn, zei McDivitt, dat een meteo
riet zeker een hevige klap zou kun
nen hebben veroorzaakt. Maar ook
een aantal andere „gebeurtenissen"
zouden dat hebben kunnen veroorza
ken. aldus McDivitt.
Functionarissen van de NASA hebben
gezegd, dat zij zullen proberen de
Apollo vrijdag op aarde terug te krij
gen. Het ruimtevaartuig heeft vol
gens dr. Christopher Kraft, de leider
van het Apolloproject, genoeg energie
en lucht om de drie astronauten vei
lig terug te laten keren. Dr. Kraft
geeft de voorkeur aan een landing
van de Apollo in de buurt van sche
pen.
Mocht de Apollo op de Atlantische
Oceaan landen dan zal dat vrijdag
ochtend te 9.13 uur gebeuren. Landt
de Apollo evenwel op de Stille
.Oceaan dan zal dat te 18.13 uur ge
schieden. Volgens dr. Kraft is de si
tuatie thans „onder controle" en is er
op het ogenblik geen gevaar.
De bemanning van de Apollo-13
heeft te tien*uur de stuwraket van de
maansloep ontstoken om het ruimte
schip in een baan te brengen, die het
rond de maan en terug naar de aarde
zal voeren. Het is de motor die de lan
ding op de maan had moeten regelen
die nu ontstoken is.
A Na het uitvallen van het elektrisch systeem van de Apollo-13
en de beslissing het ruimteschip naar de aarde te doen terugkeren, heerste
er grote spanning achter de controletafels van het ruimtevaartcentrum in het
Amerikaanse Houston. Op de foto kijken een aantal technici gespannen naar
een van de controlepanelen. Staand links ruimtevaarder Thomas Mattingly
die door een rodehond-infectie op het laatste moment vervangen moest wor
den.
«IIIIIIIIIIIIIIJIIIHI
iiitaiitilittHHitf'
DEN HAAG Mr. Th. J. A. M. van
Lier, lid van de Tweede Kamer voor de
PvdA, heeft minister Roolvink ge
vraagd te trachten de uitbetaling van
de aow-vakantiebijslag van drie pro
cent, vobrzien in september van dit
jaar, met enige maanden te vervroegen.
HOUSTON De nerveuze span-
ning op het vluchtcentrum Houston
is iets geweken. Vluchtleider dr.
Christopher Kraft, hoewel onder
grote psychische druk, nu een groot
l deel van dc verantwoordelijkheid
voor de vlucht geheel op zijn schou-
ders is terecht gekomen, haalde wat
verlicht adem.
Kraft verklaarde dat het ongeluk
fataal zou zijn geweest wanneer er
geen maansloep was geweest om op-
terug te vallen. Hij hoopte nu maar
dat de maanlander naar behoren zou
blijven werken.
Mc.Divitt merkte op, dat twee van
de astronauten zonodig hun maan-
pakken zouden kunnen gebruiken.
I Deskundgien hielden zich nog be-
zig met het probleem, hoe de be- j
manning de temperatuur in het i
ruimtevaartuig op peil zou kunnen
houden.
jj Swigert in het moederschip Odys-
seus zal waarschijnlijk zijn zaklan-
taarn moeten gebruiken om stroom
te besparen.
De vrouwen van Lovell en Haise j
zijn telefonisch op de hoogte gesteld j
van de moeilijkheden. Swigert is als j
bekend vrijgezel.
«immitfilHlMMiittiiimtHiitiiiiiiMMimmmiimMiMinfftltllltttll
Zij hadden vlak tevoren in Hous- f
ton de televisie-uitzending over de
inspectie van de maansloep gadege-
slagen en waren naar huis gegaan in
de veronderstelling dat alles goed
verliep.
Mevrouw Lovell heeft gezelschap
gekregen van Apollo-12-astronaut
Pete Conrad en een predikant, ter-
wijl de astronaut Alan Bean me-
vrouw Haise opzocht, die zeven
maanden zwanger is.
Het enige dat mij interesseert is,
dat zij veilig en wel terugkeren, zei
mevrouw Lovell.
-.miiiiHiiHiiiiiiiimiMitnii
lllf IMIIIfMIIIIIIIfVIIIIIIIIIII
De koopvaardijschepen waren nog
wel in het gebied en schenen te zoeken.
„Het is mogeljjk dat de Russische kern-
onderzeeboot is gezonken. Het lot van
de bemanning is niet bekend", aldus de
verklaring van het Pentagon.
Woordvoerder Friedman verklaarde
dat ten tijde van het mogelijke ongeluk
zich geen enkele Amerikaans oorlogs
bodem in het betreffende gebied be
vond.
De twee Russische schepen bij de on
derzeeër,- die nog vergeefs getracht
hadden om in hoge zee vast te maken
aan het in nood verkerende schip, wer
den geïdentificeerd als het inlichtingen
schip „Agi Laptef" en het koopvaardij
schip „Litvy".
Het Pentagon identificeerde de on
derzeeboot als behorende tot de „N-
klasse". waarvan er tot 1965 vijftien
zijn gebouwd. De N-boten hebben een
watcrverplaatsing van 3500 ton boven
water varend en 4000 ton onder water
Zij zijn ongeveer 120 meter lang en
hebben een bemanning van 88 marine
mannen. De hoofdmotoren zijn kern
reactoren die stoomturbines aandrijven
die het schip een snelheid van 25 kno
pen geven. De N-klasse-boten zijn be
stemd voor de jacht op vijandelijke
onderzeeboten.
In Londen heeft een defensiewoord
voerder verklaard, dat Britse verken
ningsvliegtuigen zondag in het gebied
van dc Atlantische Oceaan waar de on
derzeeër zou zijr. gezonken, reddingsbo
ten hebben waargenomen. Dezelfde
vliegtuigen hadden vrijdag de onder
zeeër gezien, op 550 mijl ten zuidwesten
van Land's End, in gezelschap van twee
andere Russische vaartuigen. Deze wer
den zondag op dezelfde plaats gesigna
leerd.
Zij hadden reddingsboten op het dek,
terwijl men ook reddingsboten had ge
streken. Er was geen spoor van de on
derzeeboot, maar wel werden twee olie
vlekken gezien. In de lucht heerste aan
zienlijke activiteit van Russische vlieg
tuigen.
ADVERTENTIE
Veenendaal Hoofdstraat 75
voor
-f#
Minister Luns (bui
tenlandse zaken)
heeft gistermiddag
op zijn ministerie
enkele ambassa
deurs van landen
in het Midden-Oos
ten ontvangen. Hij
bracht hun verslag
uit van de reis die
hij enkele weken
geleden door het
gebied heeft ge
maakt.
Links naast mi
nister Luns de am
bassadeur van Li
banon, Kesrouan
Labaki, rechts van
hem de Egyptische
ambassadeur Os
man Hoessein Faw-
zy en de Jordaan
se ambassadeur
Zoehavr Moefti.
ROTTERDAM De bevolking ten zuiden van de Nieuwe Waterweg is gis
teravond omstreeks tien uur gealarmeerd voor vergiftige dampen door brand
in de Eerste Nederlandse Coöperatieve Kunstmestfabriek (E.N.C.K.) in
Vlaardingen.
Bij deze brand deskundigen noemden het een ontledingsproces door broei
in een bulkvoorraad van 1000 ton kunstmest kwam een chloorhoudende, ni-
treuze damp vrij die evenwel door de noordelijke wind naar de zuidelijke
oever van de Nieuwe Waterweg werd gedreven. De burgerlijke rampenorga
nisaties waren in staat van paraatheid gebracht, maar tegen middernacht
had men de brand onder controle.
Het terrein van de brand was herme
tisch afgesloten. De scheepvaart op
de Nieuwe Waterweg werd enkele
uren stilgelegd: ook het goederenver
keer per trein en het wegverkeer
langs de zuidelijke oever ondervon
den nogal wat hinder van dè over
trekkende dampen.
Enige tijd na het uitbreken van de
brand was de bevolking van de Rot
terdamse stadswijk Hoogvliet en van
Rhoon, Poortugaal, Brielle, Rozenburg
en Spijkenisse gewaarschuwd ramen
en deuren gesloten te houden en zich
niet op straat te begeven. Overigens
zijn er geen meldingen geweest van
mensen, die door de prikkelende
damp bedwelmingsverschijnselen
hebben gekregen, behoudens een em
ployé van de kunstmestfabriek, die
een mengsel van bluswater en kunst
mest over zich heen kreeg en enige
tijd voor control^ in een ziekenhuis
werd opgenomen.
De uiteindelijke materiële schade blijkt
slechts 15.000 te belopen
Tot vroeg in de ochtend is men bezig
geweest met de nablussingswerk-
zaamheden.
Intensieve luchtmetingen toonden aan
dat de damp in de lucht in korte tijd
zozeer verdund was, dat die geen ge
vaar voor de directe omgeving kon
opleveren.
Kort nadat de positieve resultaten van
de luchtmetingen bekend waren, re
den in de bedreigde gemeenten op
nieuw de geluidswagens rond: dit
maal met de geruststellende medede
ling, dat alle gevaar was geweken.
SLUIS Bijna honderd werknemer»
in Zeeuws-Vlaanderen staan binnenkort
op straat. De schoenfabriek „Modelina"
in Sluis ziet zich gedwongen dc produk-
tie te beëindigen wegens gebrek aan
nieuwe arbeidskrachten.
Voor de vijftig personeelsleden is een
afvloeiingsregeling getroffen. In Sas
van Gent heeft de broekenfabriek „Fa-
tex" voor de helft van de ongeveer
honderd werknemers ontslag aange
vraagd bij het Gewestelijk Arbeidsbu
reau. Overleg met de vakbonden heeft
nog niet plaatsgehad.
De katholieke kleding- en textielbond
„Sint Lambertus" in Tilburg is ont
stemd over de weigering van de Fa-
tex-directie om te praten over de ge
volgen van de ontslagmaatregel.
ROTTERDAM Rotterdam gaat
door middel van een advertentiecam
pagne part-time onderwijskrachten
werven voor de gemeentelijke lagere
scholen. Men denkt vooral aan gehuwde
onderwijzeressen er zijn er ruim
honderd in Rotterdam die één of
twee dagen in de week een klas overne
men van de hoofdonderwijzer.
Het hoofd van de school kan dan
meer aandacht besteden aan zijn admi
nistratieve bezigheden en aan het bege
leiden van jonge onderwijskrachten.
Drs. J. G. van der Ploeg, wethouder
van onderwijs, vertelde ons: „De moei
lijkheid hierbij is echter dat je het de
leerlingen niet aan kunt doen om bij
voorbeeld het vak rekenen door twee
verschillende onderwijskrachten te la
ten geven. Die part-time krachten zul
len dan ook bepaalde vakken moeten
overnemen".
De Rotterdamse wethouder bespreekt
tevens met het ministerie de mogelijk
heid om kleuterleidsters in de eerste of
tweede klas van de lagere school les te
laten geven.
Per 1 augustus zijn er naar schatting
vijftig vacatures bij het onderwijs in
Rotterdam. Dan houdt men nog geen
rekening met de mogelijkheid dat zestig
onderwijzers in juli onder de wapenen
moeten. Op een verzoek tot afstel heeft
de minister van defensie echter in be
ginsel positief gereageerd.
(Van onze weerkundige
S medewerker)
Voor het eerst sinds maanden is
j de luchtdrukverdeling nu gunstig
g voor temperaturen boven 12 gra-
g den Celsius. Het is te danken aan
een hogedrukzone, die zich van
Spanje tot over de Noordzee heeft
opgebouwd en nu snel in oostelijke
g richting verder trekt. Tussen dit
g systeem en een depressie-uitloper
van IJsland tot Ierland zal een in
1 kracht toenemende zuidelijke tot
g zuidwestelijke stroming morgen en
g overmorgen zachtere lucht naar
g onze contreien voeren. In Gelder-
land mogen tijdens zonnige perio-
den maxima van 12 tot 15 graden
g worden verwacht. Helemaal vrij
van regenkansen is het weertype
g nog niet: een uitgebreid neerslag-
g gebied trekt in de richting van de
2 Noordzee, maar we geloven dat in
onze omgeving de droge perioden
in de rest van de week zullen over-
t heersen.
I
Weersverwachting van het KNMI van
dinsdagavond tot woensdagavond, opge
maakt te 11.15 uur
Droog weer met weinig wind. Plaatse
lijk nachtvorst en hier en daar mist.
Morgen zonnige perioden en hogere
middagtemperaturen dan vandaag.
Zon op: 04.45 onder: 19.37
Maan op: 12.40 onder: 03.55
