Bossen
Engelsen
Records
Uitgebreid
Obcessie
zaterdag 18 april 1970
Ons land werd het
graf voor
6500 vliegtuigen
Eskader geallieerde bommenwerpers op weg naar Duitsland. Hun monotoon gegrom heeft miljoenen mensen In de bezette gebieden
als muzitk in de oren geklonken.
goven Nederland zijn in de vijf
jaar van de tweede wereldoor
log ongeveer 6500 Duitse en geal
lieerde vliegtuigen neergestort
deels neergeschoten joor jagers of
luchtdoelgeschut, deels al vleugellam
geslagen tijdens bombardementen.
Tenminste 12000 vliegers vonden bo
ven Nederland de dood. Drieduizend
mannen worden nog vermist.
Majoor A. P. de Jong, hoofd van
de Luchtmachtvoorlichtingsdienst
(Luvo) in Den Haag, zegt: „Van
6200 vliegtuigen weten wij het nu ze
ker. We nemen aan dat nog enkele
honderden toestellen op onze lijsten
ontbreken. In werkelijkheid moeten
ongeveer 6500 toestellen boven Ne
derland verloren zijn gegaan."
Het zijn schokkende cijfers, die
pas bekend zijn geworden nu de
speurders van de luchtmacht de laat
ste hand leggen aan een soort log
boek van de luchtoorlog boven Ne
derland. De samenstelling van dit
overzicht is een tijdrovend karwei ge
weest, dat voornamelijk in de vrije
tijd is opgeknapt. Majoor De Jong en
de heer G. J. Zwahenburg, een bur
ger specialist van de luchtmacht, te
kenden er voor.
Het voornaamste van de verschil
lende overzichten is chronologisch.
Er blijkt uit dat in vele oorlogsnach
ten gemiddeld iedere vijf minuten
een vliegtuig boven ons land neer
stortte. De wrakken, waarvan er al
leen al door de Duitsers duizenden
werden geborgen, lagen over het hele
land verspreid, vrijwel zonder duide
lijke concentraties. Alleen Noord-
Brabant ligt boven het gemiddelde,
wat verklaarbaar is omdat de gealli
eerden bommenwerpers op de terug
weg van het Roergebied naar Enge
land de kortste weg namen en in gro
te zwermen over deze provincie vlo
gen.
Het logboek van de luchtmacht
groeide als een legpuzzel. De stukjes
werden door de jaren heen samenge
voegd tot een nu volkomen herken
baar geheel. Als bronnen werden ge
bruikt: de Britse en Duitse oorlogs
gravendiensten, luchtmachtverslagen
uit historische archieven van de be
trokken landen en boeken.
Tot dé voornaamste bronnen be
hoorden de weekoverzichten van de
Duitse opperbevelhebber in Neder
land. „Deze overzichten werden zeer
nauwkeurig bijgehouden"|fcldus ma
joor De Jong. „Ze zijn volkomen be
trouwbaar. Ze vermelden niet alleen
de vijandelijke verliezen maar ook de
eigen verliezen met de lotgevallen'er
bij. Deze cijfers stonden los van de
propaganda want de Duitsers wilden
voor zichzelf zo goed mogelijk op de
hoogte blijven".
zijn geweest: bijna drieduizend vlieg
tuigen.
De Luftwaffe moest hier ruim
tweeduizend toestellen afschrijven en
de Amerikaanse lichtmacht raakte
1-200 vliegtuigen kwijt. Hierbij kwa
men ten minste 12.000 inzittenden
om het leven. Op de lijst van vermis
ten staan verder nog ongeveer drie
duizend man.
DATUM TIJD TYPE
SQUADRON PLAATS
26-6-32 0106 Lancaster 106 IJsselmeer,
20 NNW Harderw.
26-643 0111 Wellington IJsselmeer,
bij Urk
26-6-43 0113 Halifax 427 Gorssel,7 N
Zutphen
26-6-43 0117 Stirling Zierwent, 15
WNW Wintersw.
'2fc-o-43 p120' Stirling Empel, W. van
Zutphen
26-6-4 3 0126 bomw. O van Zevenaar
26-6-4 3 Stirling
Mk-III
26-6-43 0145 Stirling
75 IJsselmeer,
W Urk
Aalten, ZW
Winterswijk
BIJZONDERHEDEN
Page, Pass,HamcockMcMillan
b. H'wijk-A'dam. EE125
5 vermist op IJ'meer
(Riley etc.) HF544
7+(Stickney)
6+(Tagett)
lot onbekend
lot onbekend
7+(Perrott) BK76 8
7.
5+(Tritton) 2 POW BK767
Een deel van een bladzijde uit het onthullende logboek van de luchtoorlog boven Ne
derland. De nacht van 25 op 26 juni 1943 was voor de R.A.F. vol van bloed, zweet en
tranen. Deze ene bladzijde beslaat een periode van nauwelijks twee uur, waarin 26 bom
menwerpers werden neergehaald. De kruisjes achter de getallen in de laatste kolom beteke
nen: doden. De namen van de vliegers verwijzen naar een ander overzicht waarin de lot
gevallen van de bemanningen staan vermeld. De afkorting POW staat voor: prisoner of
war (krijgsgevangene). Het zijn er niet veel.
Er zijn nachten geweest, waarin de
bommenwerpers bij bossen tegelijk
omlaag kwamen als gold het een on
schuldige sterrenregen. Dit gebeurde
vooral tijdens de befaamde 1000-
bommenwerpervluchten van de RAF
in het begin van de oorlog. Deze ex
pedities droegen, vooral een sterk
psychologisch karakter.
De eerste vlucht kondigde zich aan
in de nacht van 30 op 31 mei 1942.
Keulen was het doel. Veertig vliegtui
gen keerden niet terug (Goebbels zei:
36), waarvan er 24 boven Nederland
verdwenen.
Twee nachten later, toen Essen het
doel was, verloor de RAF 31 toestel
len waarvan 21 boven ons land. Van
de ruim duizend bommenwerpers,
die in de nacht van 25 op 26 juni
1942 naar Bremen koersten, werden
er 49 neergeschoten, waarvan 25 bo
ven Nederland.
Een jaar nadien raakten de Britten
in één nacht zelfs 39 vliegtuigen in
het Nederlandse luchtruim kwijt.
„Dat was trouwens een rampzalige
week voor de RAF", zegt majoor De
Jong. Van 21 tot 28 juni 1943 verlo
ren ze hier 157 kisten. Deze verliezen
werden voor het grootste deel toege
bracht door de Duitse nachtjagers,
die door radar werden geleid".
Een vergelijking van de verschil
lende gegevens levert een pikante bij
zonderheid op: de Duitse propagan-
da-cijfers wijken maar weinig af van
de werkelijke geallieerde verliezen.
Majoor De Jong: „Op het contro
leerbare front werd inderdaad niet al
te veel gelogen. Bovendien blijkt dat
de Duitsers weinig hebben geweten
van de geallieerde kisten die op het
laatste stuk van de thuisreis boven de
Noordzee zijn verdwenen. Daardoor
gebeuren dat de vijand op bepaalde
dagen volgens Goebbels minder ver
liezen had geleden dan in werkelijk
heid".
Het logboek toont aan dat de ver
liezen van de Royal Air Force (RAF)
boven ons land verreweg het grootst
De bekendste vliegtuigtypen uit de
Tweedt Wereldoorlog zijn hieronder
weergegeven met daarbjj de aantallen
die boven ons land zijn neergestort.
Lancaster
432
speelde het toeval hierin een twijfel
achtige rol. Zoals op die meidag in
1943.
Majoor De Jong vertelt: „De on
dergrondse had gevraagd een kracht
station te bombarderen in Amster
dam-Noord. Een squadron van de
Nieuwzeelandse luchtmacht, dat met
Ventura's vloog, zou het karwei op
knappen. Hoewel de elf bommenwer
pers boven de Noordzee het rendez
vous met de jagers misten, besloot de
commandant door te gaan. Hij wist
dat op Schiphol slechts een handvol
Duitse jagers was gestationeerd.
Honderden wrakken zjjn na de oorlog geborgen.
Aan de Duitsers komt overigens de
twijfelachtige eer van het dagrecord
toe. „Op 10 mei 1940, de eerste dag
van de oorlog, haalden de Neder
landse Militaire Luchtvaart 272 toe
stellen van de Luftwaffe neer".
Ook de tweede plaats op de lijst
van dagrecords is voor Duitsland zij
het dank zij een blunder van de eer
ste orde. Deze ramp voor de Luft
waffe voltrok zich op 1 januari 1945.
Van Noord-Duitsland uit togen twee
honderd jagers, die als jachtbommen
werper werden ingezet, op weg naar
de geallieerde posities in zuidelijk
Nederland. Tn opdracht van de Füh-
rer persoonlijk moest de uiterste ge
heimhouding over deze operatie wor
den bewaard.
Het bevel werd letterlijk opgevolgd
en de Duitse luchtafweer boven de
grote rivieren werd niet gewaar
schuwd. Toen de vliegtuigen op de
ideale hoogte over ons land vlogen,
werden ze tweehonderd in getal
binnen een half uur door de eigen
kanonnen aan flarden geschoten....
De verliezen van die ene dag
vQrmden voor ons land tien procent
van het Duitse totaal.
Toch leden ook de geallieerden re
gelmatig sensationele verliezen. Soms
verdwenen complete squadrons op
een enkele vlucht en niet zelden
Captain W. C. Trent wist niet dat
uitgerekend op die dag Hermann Go
ring in Haarlem confereerde met een
aantal bevelhebbers. Voor deze gele
genheid stonden op Schiphol negen
tig pijlsnelle Messerschmitts 109 en
Focke Wulfs 190. Slechts een paar
van de trage Ventura's kwamen in de
buurt van het doel, de dichtstbijzijnde
bom viel op vijfhonderd meter en het
hele squadron werd uitgeroeid".
Het is een van de vele trieste ver
halen. Zo zijn er duizenden Achter
iedere naam in het uitpuilende log
boek van de luchtmacht gaat een tra
gedie schuil.
De heren Zwanenburg en De Jong
hebben hun onderzoek niet in de eer
ste plaats verricht om een bijdrage te
kunnen leveren aan de geschied
schrijving. Het menselijke aspect
heeft het zwaarst-gewogen.
De heren A. P. de Jong (boven)
en G. J. Zwanenburg van de
Kon. Luchtmacht die in eendrach
tig speurwerk tot verrassende re
sultaten zijn gekomen met betrek
king tot vijf jaren luchtoorlog ho
ven Nederland.
„Voor de vele nabestaanden is de
vermissing van vader, zoon of echt
genoot zelfs na een kwart eeuw nog
een obsessie", meent majoor De
Jong. „Dit hebben wij te laat ont
dekt. Wij hebben lang gedacht dat
het beter was geen oude wonden
open te rijten. Daarom hielden we de
zaak stil als er weer een wrak en
slachtoffers waren gevonden.
Achteraf blijkt zo'n vondst vaak
een grote troost voor de mensen die
achterbleven. Dikwijls kunnen we na
gaan hoe de laatste vijf minuten van
de slachtoffers zijn geweest. Deze de
tails zijn voor de nabestaanden erg
belangrijk, hoe afschuwelijk het ver
haal meestal ook is".
ZE
Z°
Wellington
419
Halifax
224
Spitfire
206
B-17 (Vliegend Fort)
474
B-24 (Liberator)
159
Messerschmitt 109
459
Focke Wulf 190
321
Junkers 88
259
Dornier 217
160
kers
231
