Vrijspraak na
twijfel over
bekentenis
dodelijke
messteek
Tien maanden
voor gebruik
van opium
Alles in de kluis
IN MAART
WONINGEN
ZIJN 8391
VOLTOOID
NKV BEROEPT ZICH
OP PERSVRIJHEID
Spoedige berechting
relschoppers in
Amsterdam
IOS ONTSLAAT
HONDERDEN
EMPLOYÉS IN
ZWITSERLAND
SUS woninS^™Sngen.
Strijd om lot
Soebandrio
Mag ons gevoel misschien eens luid worden....
Vrouw zou getracht hebben
haar man te sparen
Dr. IC rui sin ga
onderscheiden
door Rode Kruis
Pidblikatie in Ruim Zicht
onzorgvuldig genoemd
ONZORGVULDIG
door TH. BOOY, laatste
particulier secretaris
van Koningin Wilhelmina
ZATERDAG 2 MEI 1970
DEN HAAG Het hoofdbestuur van
*t Nederlandsche Roode Kuris heeft het
..Kruis van Verdienste", de hoogste on
derscheiding van de vereniging, toege
kend aan dr. R. J. H. Kruisinga staats
secretaris van sociale zaken en volksge
zondheid, voor zijn grote verdiensten op
het gebied van de volksgezondheid.
Deze onderscheiding is hem vrijdag
middag uitgereikt door jhr. G. Kraijen-
hoff en de heer A. van Emden, respec
tievelijk voorzitter en directeur-gene
raal van het Nederlandsche Roode
Kruis.
DEN HAAG Het gerechtshof in
Den Haag heeft vrijdag bij ver
vroegd arrest de 53-jarige Paula R.
uit Den Haag vrijgesproken van de
haar ten laste gelegde zware mishan
deling de dood ten gevolge hebben
de. Paula werd ervan verdacht vo
rig jaar op 18 oktober in het portiek
van haar woning haar bovenbuur
vrouw, de 57-jarige prostituée Annie
Bloemers, die „Bloemetje" werd ge
noemd, een dodelijke messteek in de
hartstreek te hebben toegebracht.
De rechtbank in Den Haag veroordeel
de Paula wegens zware mishande
ling met dodelijke afloop tot een ge
vangenisstraf van anderhalf jaar met
aftrek. De officier van justitie, die
vijf jaar had gevorderd wegens
doodslag, ging in hoger beroep.
Het hof is tot vrjjspraak gekomen omdat
tijdens de behandeling van de zaak
zo n twijfel over de bekentenis van
Paula R. was gerezen, dat het hof
niet tot de overtuiging heeft kunnen
komen dat de vrouw het haar ten las
te gelegde inderdaad begaan heeft.
ij' de behandeling voor het hof was de
mogelijkheid ter sprake gekomen, dat
niet Paula R., maar haar echtgenoot,
de 42-jarige uit Marokko afkomstige
autowasser L. F. de dodelijke mes
steek zou hebben toegebracht. Deze
mogelijkheid, genoemd door advo
caat-generaal mr, G. J. de Lint, die
overigens bevestiging van het vonnis
van de rechtbank vorderde, werd la
ter door Paula's raadsman, mr. M. H.
Huygens van zoveel aanwijzingen
voorzien, dat mr. Huygens op grond
Van twijfel concludeerde tot vrij
spraak voor zijn cliënte. De raadsman
had o.m. geopperd dat Paula R. wel
licht een bekentenis had afgelegd om
„een ander" te sparen en te behoeden
voor eventuele uitwijzing.
ROTTERDAM De rechtbank te
Rotterdam heeft vrijdag de 20-jarige
havencontroleur J. K. uit Rotterdam
conform de eis van de officier van
justitie veroordeeld tot tien maanden
gevangenisstraf met aftrek van voor
arrest, waarvan drie maanden voor
waardelijk en toezicht van het consul
tatiebureau voor alcoholisme, wegens
het gebruik van opium en coqaïne.
De jongen was nog maar nauwelijks
uit de gevahgenis ontslagen, toen hij
weer aan de justitie werd overgeleverd
wegens het gebruik van deze verdoven
de middelen. De cocaïne had zo'n fatale
uitwerking, dat hij met moeite door de
Rotterdamse GGD kon worden bijge
bracht.
AMSTERDAM De Amsterdamse
officier van justitie en hoofd van het
parket mr. J. F. Hartsuiker, heeft vrij
dag meegedeeld dat het zijn bedoeling
is de donderdag aangehouden relschop
pers die in arrest blijven, zo spoedig
mogelijk te doen berechten.
De politie heeft tijdens de rellen to
taal 22 jongelui gearresteerd, variërend
in. de leeftijd van 15 tot plusminus 28
jaar. Drie zijn inmiddels naar huis ge
stuurd. Tien zullen zaterdag voor de
officier van justitie worden geleid. Het
parket is normaal op zaterdag gesloten.
De overige arrestanten, onder wie
vier buitenlanders, zullen maandag
worden voorgeleid. Bij de arrestanten is
ook een meisje, de 17-jarige K. H. zon
der beroep, uit de hoofdstad.
GENèVE Enige honderden em
ployés van de ..Investors Overseas Ser
vices" (IOS) in Zwitserland hebben gis
teravond hun ontslagbrief ontvangen.
Een soortgelijke golf van ontslagen
wordt ook voor de IOS-kantoren in
München en Londen verwacht. Deze
mededelingen heeft de topman van
IOS. Jean de Muralt. gedaan in een ge
sprek met het blad „La Suisse".
De golf van ontslagen betreft slechts
de beheerssector. Over het. ontslaan van
IOS-vertegenwoordigers, die op provi
sie-basis werken, zal in ander verband
een besluit worden genomen. De opzeg
termijn voor employés met minder dan
één jaar dienstverband bedraagt één
maand, voor de andere twee maanden.
De Muralt wijt de scherpe koersda
ling voor de ÏOS-aandelen ten dele
hieraan, dat de algemene kosten van de
IOS geleidelijk veel te hoog waren ge
worden. Uit een kostenanalyse welke
drie weken geleden werd gehouden, is
gebleken dat op het gebied van de kos
ten grote bezuinigingen noodzakelijk
zijn. Diverse voor de activiteiten van de
IOS niet van belang zijnde afdelingen
zijn opgeheven.
Afgezien van de verlaging der be
heerskosten door personeelsontslag op
grote schaal zal ook een einde worden
gemaakt aan de luxe. waarmee de acti
viteiten van de IOS tot dusverre waren
omgeven.
PARIJS De Franse regering heeft
vrijdag de regering in Peking gelukge
wenst met de geslaagde lancering van
de eerste Chinese kunstmaan. De minis
ter van Wetenschappen, Ortoli, ver
telaarde in zijn boodschap, dat door dit
succes „de Chinese wetenschappelijke
gemeenschap en het gehele Chinese
volk wordt geëerd".
DEN HAAG In maart 1970 werd
volgens definitieve gegevens van het
centraal bureau voor de statistiek met
de bouw van 11.952 woningen begonnen
en zijn 8391 Woningen voltooid. In
maart 1969 waren deze aantallen re
spectievelijk 9986 en 9237.
Gerekend over het eerste kwartaal
van 1970 bedroeg het aantal begonnen
woningen 27993 (27723 in het eerste
kwartaal van 1969) en het aantal vol
tooide woningen 20987 (24643). Het aan
tal intrekkingen van in voorgaande
maanden als begonnen opgegeven wo
ningen bedroeg in maart 104 (januari-
maart 337). Deze intrekkingen zijn in
mindering gebracht op het aantal wo
ningen in aanbouw.
Eind maart 1970 waren er 152.433 wo
ningen in aanbouw, tegen 151.732 ulti
mo maart 1969.
In het gedurende het eerste kwartaal
van 1970 begonnen aantal woningen
zijn begrepen 2617 (3426) bijzondere
wooneenheden (voornamelijk bejaar
denwoningen) en in het aantal voltooide
woningen 1925 (1781).
Verdeeld naar financiering
stond het aantal begonnen
het eerste kwartaal 197sVC
In de twaalf-maandsperiode april 1969
- maart 1970 werden 121.498 woningen
in aanbouw genomen en 119.461 wonin
gen voltooid.
•it
-.if "X5
HAMBji/RG Slecht nieuws voor inbrekers. Een grote bank in Hamburg
heeft bekend gemaakt dat voortaan ook grote voorwerpen zoals tapijten en
schilderijen tijdens afwezigheid van de bewoners in de kluis opgeborgen kun-
MM worden. Op de foto komt een echtpaar een kostbaar tapijt ..inleveren
ongesubsidie;
zien van
waren
be-
oningen in
uit 10546
12508
4939 (4197)
de woningen. Ten aan-
aantal voltooide woningen
cijfers respectievelijk 8008
9345 (9810) en 3534 (4163).
(12464) P"mlew*1ningen en 49
ongesubsidiee rr
h?7t a
ci
DJAKARTA Onder de Indonesi
sche leiders is een strijd gaande over
het lot van de gevangen oud-minister
van Buitenlandse Zaken dr. Soebandrio,
zo is in Djakarta vernomen.
De 55-jarige dr. Soebandrio was mi
nister onder Soekarno. Hij werd in 1966
op beschuldiging van medeplichtigheid
aan de mislukte staatsgreep van 1965
ter dood veroordeeld. Hij zit nu in Thi-
masi in West-Ja va gevangen.
Een aantal leiders, gesteund door ver
scheidene rechtsgeoriënteerde gene
raals, wenst dat president Soeharto het
verzoek om clementie van Soebandrio
afwijst, terwijl andere leiders willen
dat het staatshoofd het verzoek op hu
manitaire gronden aanvaardt.
Onlangs was al bekend gemaakt, dat
Soeharto het doodvonnis had gewijzigd
in levenslange gevangenisstraf. Dit be
sluit zou echter met het oog op de ver
deelde meningen voorshands niet offi
cieel bekend worden gemaakt.
UJXtECHT „Wanneer in Neder-
jjJMB slechts datgene mag worden ge
publiceerd en becommentarieerd wat
wetenschappelijk en statistisch is be
wezen en wetenschappelijk is vastge
steld. dan wordt het grondwettelijk
recht van de persvrijheid aangetast.
Dan zou bijvoorbeeld elke publikatie
over mogelijke, niet wetenschappelijk
bewezen griezelige gevolgen van ge
bruik van sigaretten en tabak kunnen
worden verboden wegens het financieel
nadeel dat de sigarettenfabrikanten
van dit soort publikaties zouden kun
nen lijden".
Dit stelde mr. dr. Th. E. E. van
Schaik vrijdag namens het Nederlands
Katholiek Vakverbond in het tegen
deze vakcentrale als uitgeefster van
..Ruim Zicht" door de Verenigde Neder
landse Uitgeversbedrijven bij de presi
dent van de Utrechtse rechtbank aan
gespannen kort geding.
Daarin wordt een rectificatie in het
NKV-blad geëist naar aanleiding van
een recente publikatie over de zoge
naamde TON-onderzoeken naar het
leesbereik van tijdschriften.
Het NKV-blad signaleerde verschillen
in de onderzoekresultaten van het Tijd
schriftenlezerskring Onderzoek Neder
land 1967 en een proefonderzoek van
Makrotest. Het proefonderzoek van
Makrotest gaf voor de dagbladen hoge
re percentages aan voor leesbereik dan
TON en voor de damesbladen lagere
percentages.
In een beschouwing werd onder meer
gesteld, dat het vreemd aandoet, dat
van de damesbladen (naar verluidt)
juist die bladen geflatteerde cijfers op
leveren, die door de VNU worden uitge
geven.
Deze passage vatte de VNU op als
een verdachtmaking. Een kort geding
werd aangespannen, dat 20 april in
Utrecht diende, maar nu een nieuwe
behandeling kreeg, omdat 20 april twee
dagvaardingen op tafel lagen en de
VNU had verzuimd de eerste dagvaar
ding in te trekken.
Het NKV concludeerde tot niet ont-
vankelijkverklaring of afwijzing van
de eisen van de VNU, dat wil zeggen
primair het afdrukken van een in de
dagvaarding opgenomen rectificatie
tekst en subsidair een rectificatie in
door de redactie te kiezen bewoordin
gen, waaruit zou moeten blijken dat de
meetcijfers niet discriminerend voor de
dagbladen en/of geflatteerd voor de
damesbladen zijn.
Mr. H. J. F. M. Hüffer uit Amster
dam betoogde namens de VNU, dat de
NKV-publikatie onzorgvuldig was en
groot financieel nadeel voor zijn cliënt
kan opleveren, omdat het slecht om
voorlopige resultaten ging. In vakkrin
gen is slechts gesteld, dat afwijkingen
in de onderzoekresultaten mogelijk
zijn, maar het NKV verbindt daaraan
nu conclusies die veel verder gaan.
Het NKV had er beter aan gedaan
eerst af te wachten of de getrokken
conclusies wetenschappelijk en statis
tisch wel verantwoord zijn.
Mr. Hüffer nam het Ruim Zicht
vooral kwalijk, dat dit blad de publika
tie veel te positief heeft gebracht en
bovendien een uittreksel via het ANP
heeft laten circuleren, zonder daarbij
het commentaar van Cebuco-directeur
W. Altink te vermelden. Zijn conclusie
luidde: de echtheid in de verschillen
moet wetenschappelijk nog worden
aangetoond.
Mr. Van Schaik stelde onder
meer, dat het NKV geen conclusies
heeft getrokken, maar volgens goed
journalistiek gebruik en eigen nieuws
garing alleen feiten heeft gesignaleerd
en daarbij met termen als „doet ver
moeden", „waarschijnlijk", vele keren
„zouden" en „met alle reserves" de no
dige slagen om de arm heeft genomen.
Voorzover de goede naam van de
VNU zou zijn aangetast, heeft Ruim
Zicht dit gerectificeerd veertien dagen
geleden. Een nieuwe rectificatie achtte
de heer Van Schaik overbodig.
Hij noemde het een „schimmige
zaak", dat de VNU zich eerst in eer en
goede naam voelde aangetast en daarop
de eerste dagvaarding baseerde, terwijl
in de tweede dagvaarding de materiële
belangen van de VNU op de voorgrond
komen. Het nieuwe TON-onderzoek
kost namelijk anderhalf miljoen gul
den.
Als beweegreden voor de publikatie
in Ruim Zicht noemde mr. Van Schaik
onder meer de verschraling van de se
rieuze pers als nieuwsbrengend en opi
nievormend medium.
In Ruim Zicht zijn uitsluitend de ver
schillen in meetmethodieken gesigna
leerd, evenals het onbehagen dat daar
over in vakkringen is ontstaan. Zolang
het omgekeerde niet is aangetocfid.
heeft het NKV het recht de feiten te
signaleren zoals ze bekend zijn gewor
den.
De rectificatietekst noemde mr. Van
Schaik onaanvaardbaar. In de eerste
plaats omdat er niets te rectificeren
valt, maar ook omdat de rechter zich
niet kan gaan bemoeien met de redac
tionele inhoud van een krant op tijd
schrift. Ook de subsidiaire eis (rectifi
catie in door de redactie te kiezen be
woordingen) wees mr. Van Schaik van
de hand, omdat immers nog niet vast
staat dat de TON-metingen wel juist
zijn geweest. De twijfel is groter.
De president van de rechtbank '.al 12
mei vonnis wijzen.
n
Er moet een grote
zomer komen met
een grote oogst
Ze hield niet van poëzie, koningin Wil-
helmina, Jammer voor al die dichters die zij onder
scheiden heeft. Ik herinner me de morgen, dat er bij
de post enkele sonnetten zaten, aan haar opgedragen.
„Ik moet er wel kennis van nemen. Leest u maar
voor". Ze keek toen zo lusteloos, naar me, dat ik op
de lippen had om te zeggen: zal ik maar ophouden?
Ze heeft alles uitgezeten, echt uitgezeten en zei toen:
„Wilt u bedanken? zet u dan niet hartelijk bedankt,
maar vriendelijk bedankt, dat is iets anders. Ik loop
liever in een stoijn".
Uitgerekend deze vrouw heeft in de zwaarste storm
van haar leven voor de radio een uitgebreid vers op
gezegd. nee gedeclameerd. Dat was op 24 februari
1945, voor radio Oranje. Het luidde:
Maar als ik leven mag tot de bevrijding
En juichen op het overwinningsfeest,
God, doe mij dan dit weten: wat voorbijging
Aan nood en leed is niet vergeefs geweest.
Laat hier een volk herrijzen, wijzer, schoner
Dan toen het neerdaald' in het doodsgebied.
Dat van Uw aardopnieuw een vrij bewoner
Staag naar de kim van Uw voleinding ziet!
Omdat dan van dit land de horizonnen
Rijp werden, doorJJw licht, van eeuwigheid,
Omdat Uw martelaars hier overwonnen
En met hun bloed de bodem is gewijd
Laat hun dit land zolang Uw zon zal schijnen,
Goddoe het ons ontvangen uit hun hand
Laat ons slechts wat zij wonnen met hun pijnen
Herboren worden tot een Vaderland'
Ik herinner me haar stem toen Tk weet
er geen ander woord voor dan: bezwerend. Van over
de zee stond iemand te róépen, er sprak niet een
staatshoofd, maar een profetes.
Koningin Wilhelmina heeft deze rede opgenomen
in haar mémoires, inclusief het hele gedicht. Tk raak
^og geëmotioneerd, wanneer ik mii te binnen breng,
dat zij die rede mij nog eens heeft voorgelezen. Zij
wilde zien'of die echt in het boek paste. We zaten met
z'n tweeën in haar eetkamertje. maar gaandeweg
werd naar haar stem te oordelen het toehoorderschap
groter en bij de laatste Strofe hadden z'fch zo'n negen
nijioen Nederlanders verzameld voor Het Loo.
Toen ze klaar was, zei ze: „Alles kan en mag niet
ergeefs ziin geweest. We moeten moed houden,
moed houden. De Vader des Vaderlands heeft het
>:et anders gezegd en gedacht".
Dat was de enige keer. dat zij in een gesprek met
mij Willem van Oranje de Vader des Vaderlands
noemde.
Zij is dan de geschiedenis ingegaan als de Moeder
des Vaderlands en die titel der titels zal ook de pin-
nigste, vinnigste, vernisruimende historicus haar niet
kunnen ontnemen. Men heeft mij eens gevraagd wat
'k nu wel dacht bij zo'n predicaat: Moeder des Va
derlands. Tk heb toen teruggezegd: zij was Willem
van Oranje in mantelpak.
We vieren nu het zilveren feest van de be
vrijding. De koningin die het symbool van die bevrij
ding was woont niet meer op Het Loo. Tussen twee
haeen van fakkels, sedert eeuwen zinnebeeld van de
vrijheid en gegroet door een Last Post waarbij de bla
zer zich biina een longaandoening blies hebben we
haar lijkauto weg zien rijden, naar Den Haag. naar
Delft. Daar. in de nabijheid van Willem van Oranje,
verwacht zij de jongste dag. Maar haar boodschap is
nog bij ons. ..Wat voorbijging aan nood en leed zij
niet vergeefs geweest". En dan die felle woorden, die
zij onmiddellijk op dit gedicht liet volgen: „Het is
niet alleen dure plicht, doch er is brandend in ons een
heilig vuur om dit Vaderland te doen herrijzen waar
om de dichter bidt". De dure plicht staat nog over
eind. brandt het vuur nog?
De jonge generatie heeft deze vorstin', ik moet zeg
gen: deze koning, niet gekend. Mag ik die een andere
uitspraak van haar overbrengen, indertijd gedaan te
genover kinderen, ook bij een bevrijdingsherdenking:
„Jullie moeten later proberen de wereld zo mooi te
maken als de gevallenen die voor jullie hadden willen
maken". Ik behoor tot een oudere generatie, maar ik
zou me kunnen voorstellen, dat ook de kabouters, de
Oranje-Vrijstaters. de dolle Mina's aangesproken
worden door zo'n woord. Koningin Wilhelmina heeft
in haar late jaren hartstochtelijk gehunkerd naar en
gevochten voor een gaver maatschappij, en niemand
heeft mij zo vaak gezegd als zij: „de jeugd moet het
doen. de ouderen moeten om ze heen gaan staan".
Zij is er dan niet meer bij, als dit volk het zilveren
vriiheidsfeest viert. Ik hoon wel. dat er op deze vierde
mei een winkelier uit Dokkum of een tuinder uit het
Westland bij de Nieuwe Kerk in Delft verschijnt om
wat tulpen op haar grafkelder te leggen. Of een bur
ner van Apeldoorn. Zij had sympathie voor Den
Haag, liefde voor Amsterdam 'en was verliefd op Het
Loo en dat staat in Apeldoorn.
Dat zij op dit feest ontbreekt, is niet tragisch. Zij
had 89 moeten worden om deze mei te halen en zij was
op haar twintigste al veertig. Tragisch was het lot van
die iongen. die naast mij op de lagere school zat en
die in een concentratiekamp stierf voor hij meerderja
rig was. De meester vond het een veelbelovende leer
ling. Al die beloften liggen in Neuengamme. Op deze
vierde mei denk ik. ja toch ook met erbarmen, aan
die drie jongens uit ons kleine eindexamenklasje, die
er niet meer waren toen de bevrijding kwam: bloed-
jong werden er twee van gefusilleerd en de derde is in
een kanip kapotgemaakt. Eén van de drie had net een
meisje, ook van onze school. Ze is nooit met een an
der getrouwd: dit was haar grote liefde.
Als iemand zegt: dit is een sentimenteel
verhaal, dan antwoord ik: mag ons gevoel misschien
eens luid worden op dit zilveren feest? Ik had in de
herfst van 1943 een illegale vergadering in de achter
zaal van het Leidse station. We waren met z'n negen
tienen. Ik ben de enige die er op 5 mei 1945 nog was
en toen ze voor het peloton stonden waren ze alle
maal in de twintig. Misschien op Lex na. De dag voor
zijn executie heb ik hem nog gezien. Bij het luchten.
We konden elkaar niet groeten, de Sicherheitsdienst
was er niet achter dat wij elkaar kenden. We keken el
kaar alleen even heel doordringend aan. Na zesen
twintig jaar zie ik die ogen van hem nog. Stralender
dan ik ooit gekeken heb. Als ik mij hem herinner,
moet ik altijd denken aan die regels van Muus Jacob-
se:
Ja, jij die de taak zo wist
En ogen had voor de verte.
Moest wel sterven als terrorist
Mag ik, ik smijt er toch dat grote woord tegen aan,
al die jongens bewenen nu dit land het zilveren feest
viert? Ze hadden zo graag ook nog geleefd. Ze
droomden van carrières, van een vrouw, van een
wieg. Ik vraag me af of ze wel een doodkist hebben
gekregen. Ach het zal wel, de Duitsers deden hun za
ken niet slordig.
De televisie heeft me zeer onlangs opgeroepen, dat
is zo langzamerhand genuanceerd moet denken over
Mussert. Over nog eens tien jaar zal ik het over Hit-
Ier ook wel moeten doen. Dat wordt dan misschien een
Duitse Napoleon, met fouten en deugden. Een Berlijn-
se zei me indertijd: Tenslotte danken we aan hem de
Autobahnen. Tk heb haar toen verteld, dat ik in 1946
in Auschwitz duizenden kinderschoentjes heb zien lig
gen. Liggen was het eigenlijk niet. Ze waren meer dan
keurig opgestapeld. Zoals ze bij Emmen turfjes sta
pelden. Ornung musz sein.
Ik heb het postscriptum van één der eerste af
scheidsbrieven van terdoodveroordeelden die in circu
latie kwam gqed tot me door laten dringen: „Heb geen
haat. Ik sterf zonder haat" en ben meegegaan met de
-orste Nederlandse delegatie die op verzoening met d<
Duitsers uit was. Maar die avond toen ik werd uitge
nodigd tot dat genuanceerde denken over Mussert,
heb ik zo'n heeT stapeltje van die afscheidsbrieven
herlezen, van jongens die ongenuanceerd denkend
over de zaak des vaderlands vermoord werden, in
naam van die Hitler en met verlof van die knappe in
genieur die alles zo goed bedoelde. Ik moet mijzelf
overwinnen om uit die brieven niet te citeren, vaak
huilende brieven van grote kinderen aan hun moe
ders. Maar ik wil wel zeggen: als Mussert straks zo'n
beetje gerehabiliteerd wordt, kon ik wel eens voor het
eerst aan een demonstratie meedoen. Net zo'n idealist
als hij heeft mij als jongen gearresteerd en twee keer
hebben die idealisten op mij geschoten. Ja, Nederlan
ders.
Wij worden almaar opgeroepen nu objec
tief te gaan oordelen. Best, ik weet dat de kampen
met NSB-ers geen Leger des Heils-kampen zijn ge
weest, ik weet ook dat daar ploertigheden zijn begaan
en ik neem aan. dat Mussert nee had gezegd, als zijn
baas hem had opgedragen: deze nacht martel jij drie
van die terroristen. Maar toen dat „Land vol rood, wit
en blauw" er dan eindelijk, eindelijk 5 mei 1945 was.
was mijn bankgenoot van de lagere school vermoord,
was het hoofd van die school ook vermoord, was onze
dierbaarste leraar van de middelbare school ook al
vermoord en had ik bijna alleen nog familie en kennis
sen. Vrijwel alle vrienden waren dood. En dat waren
edele mensen. Ze hadden geen bankroof gepleegd, ze
waren alleen opgekomen voor de vrijheid. Ook voor
de vrijheid van de Damslapers en de vrijheid van hen
die rookbommen smeten naar de trouwkoets van de
erfprinses van het Huis van Oranje. „Men moet leven
met de levenden", zei koningin Wilhelmina mij eens.
Dat moet men. Wij moeten universiteiten herstructu
reren, wij moeten het inkomenspatroon herzien, wij
moeten de inflatie beteugelen. De doden zijn dood.
Maar. met Martinus Nijhoff: „de vermoorden leven
voort". Mogen ze voortleven in onze daden. Ik heb
zelf in een nacht in de gevangeniscel de afscheidsbrief
aan mijn vader en moeder geschreven. Gelukkig weet
ik de inhoud niet meer. Maar soms vraag ik me af:
als het toch de Waalsdorpervlakte was geworden, was
het dan een vruchtbaar offer geweest?
Eén van mijn klasgenoten werd uit de cel
gehaald om doodgeschoten te worden, toen ik vlak bij
hem zat. Ik zal wel nooit dat lawaai 's morgens om
vijf uur vergeten. Anders dan zijn koningin hield Piet
wel van poëzie. Nog zie ik hem zijn lievelingsvers
voordragen. Dat was van Adriaan Roland Holst.
..Ik zal de halmen niet meer zien
Noch binden ooit de volle schoven.
Maar laat me in de oogst geloven
Waarvoor ik dien'.
Het is zijn testament geworden. Een testament aan
ons allen. Die jongen mag niet vergeefs zijn gestor
ven. Het mag niet vergeefs zijn, dat voor de heldin
van Apeldoorn Meynarda van Terwisga de oorlog nu
al dertig jaar duurt. Putten mag niet vergeefs een we-
duwendorp zijn geworden. Er moet een oogst komen.
Er moet een grote zomer komen. Wij moeten een
maatschappij krijgen met een nobel gelaat. Misschien
zal mijn generatie niet heel ver komen. Maar weet de
volgende, dat de gong voor haar al is gegaan? Zo nee,
dan krijgt die gong van mij nog een forse dreun. Dat
gedicht dat koningin Wilhelmina voorlas moet werke
lijkheid worden. Kort voor haar sterven zei ze mij:
..Ik weet niet wanneer, maar dat werkelijk nieuwe
Nederland komt er". Ze wees de weg door voor te
schrijven, dat op haar baar niet de kroon en de scep
ter mochten liggen, maar een open bijbel. Open bij:
..dat zij allen cén zijn".
