TOEN ER IETS FOUT GING IN HET VERKEER....
KIES
UW
RAAD
Contact tussen bestuurders en
burgerij nu de grote opgaaf
DAT IS DE RAAD
Wethouders hebben
het vaak moeilijk
De komende jaren zullen belangrijk zijn
Niet de burgemeester is
het hoofd van de gemeente
Over zetels en salarissen
De raad
Glazen buis
Zware taak
Inspraak
Gewesten
In de (de foto toont de zeer fraaie
raadzaal in Epe) raadzaal komen ze
bijeen: de leden der gemeenteraad.
Gekozen door hun burgers, te zamen
vormend het hoogste college in hun
gemeente. Woensdag dan krijgen
die burgers, de kiesgerechtigde in
woners van de ruim negenhonderd
Nederlandse gemeenten, de belang
rijke kans om de samenstelling van hun raad te bepalen en aldus
invloed uit te oefenen op het toekomstige gemeentelijke beleid.
In het hele land zijn (bij elkaar) vele duizenden mensen kandi
daat gesteld en alom wordt niet zonder spanning op de resulta
ten gewacht, die in de loop van woensdagavond zullen binnen
komen.
I
Het is vandaag precies een week
geleden, dat ongeluk, waarbij het
gehele gezin Wieland uit Duiven -
man, vrouw en twee jonge kinde
ren - op weg van Arnhem naar Ze
venaar in hun auto verpletterd
werd.
De gemiddelde krantenlezer zal
het al weer vergeten zijn, zoals we
meestal allemaal geneigd zijn
langs de verkeersdoden van het
weekend en alledag heen te leven,
omdat het nog slechts getallen
zijn, waaraan we gewend raakten
en die ons niets meer zeggen. Tot
dat zo'n afschuwelijke gebeurtenis
heel dicht bij ons komt en achter
die getallen gezichten verschijnen.
Het gezicht bijvoorbeeld van Mar-
jon Stegers, een levenslustige en
sportieve jonge vrouw, die nog eni
ge jaren na haar huwelijk met Cas
Wieland bleef handballen voor het
Arnhemse Micrometers, waarin ze
zo lang en op het veld, en in de elf
talcommissie en bij de organisatie
van feestavonden en andere bijzon
dere gelegenheden een duidelijke
rol gespeeld had zonder al te veel
op de voorgrond te treden. Na de
geboorte van Karin, nu vier jaar
geleden, werd zij helemaal moeder
en richtte zij zich geheel op haar
gezinblij met haar kindje zonder
te overdrijven, zorgzaam voor
haar man, goede gastvrouw voor
de vele vrienden en kennissen, die
in Duiven regelmatig op bezoek
kwamen.
Cas Wieland, een serieuze jonge
kerel, enige zoon, die in eerste in
stantie nogal wat bezwaren voelde,
toen zijn ouders hem aanboden en
tenslotte overhaalden bij de aan
schaf van een auto een heel stevig
handje te helpen. Een weinig pra-
terig type, goed voor zijn werk, die
besefte, dat maatschappelijk suc
ces in deze wereld niet vanzelf ont
staat en de meeste vrije uren be
steedde aan studie, die hem in zijn
baan van dienst zou kunnen zijn en
vooruit helpen. Nog altijd ook een
actief handballer in het eerste elf
tal van Swift.
Dan de beide kinderen, Karin en
Erik, respectievelijk 4 jaar en 16
maanden oud. Leuke kinderen,
zoals de meeste kinderen van die
leeftijd leuk zijn, omdat ze nog te
jong zijn om zich met iets anders
bezig te houden dan met spelen,
eten en slapen. Kortom een ge
woon gezin, zoals er nog verschei
dene honderdduizenden in ons land
zijn, dat van het leven iets ver
wachtte, daarover niet al te veel
piekerde maar toch ook bereid was
dat leven zeer serieus te nemen,
wanneer daartoe de noodzaak
bleek. Met hun vieren waren zij
zaterdag in hun auto op weg, zoals
ze meestal de zaterdag besteedden
om in Arnhem de beide oma's en
opa's van weerskanten het genoe
gen te gunnen van enkele uren
aanwezigheid der kleinkinderen,
terwijl ze zelf boodschappen kon
den gaan doen.
Blijmoedig waren zij op weg,
toen er in het verkeer iets fout
ging, en de wagen van een ander
in een fractie van een seconde en
in een afschuwelijke klap van krij
send en scheurend metaal hun
auto tot het beulsmechaniek maak
te, dat hen alle vier - en onschuldig
- executeerde.
Waarom we V van dit alles deel
genoot maken?
In de hoop, dat er misschien een
of twee automobilisten zullen zijn,
die zich het gezin Wieland zullen
herinneren, wanneer ze in een on
overzichtelijke bocht van plan zijn
in te halen; of wanneer ze met de
wetenschap, dat ze veel te gladde
banden rijden 90 km op hun teller
zien staan, of wel met een glas te
veel op het stuur in handen te ne
men, daarbij welbewust het risico
aanvaardend, dat ze misschien een
ander gezin - net zo als het gezin
Wieland - om het leven zullen
brengen.
,,Het verkeer is een vreselijke
ziekte" is een uitspraak van dokter
W. B. Gerritsen, plaatsvervangend
directeur-generaal van het Minis
terie van Volkshuisvesting, die
hiermee vorige week verscheidene
voorpagina's haalde. ,,De auto Is
een ramp", hoorden we eens een
doodgewone huisvrouw zeggen.
Zij bedoelden beiden hetzelfde:
wij mensen maken in onze onge
motiveerde haast, onachtzaamheid
en onverschilligheid van het ver
keer een vreselijke ziekte en van
de auto een ramp, ieder van ons.
J. R. H. Z.
In de meeste, zo niet alle, provincies is het
gebruikelijk geworden dat de commissaris der
Koningin de gemeenteraad of de fractievoor
zitter (en wethouders) hoort vóór hij zijn ad
vies aan de minister van Binnenlandse Zaken
zendt. Eveneens is het gebruikelijk dat burge
meesters van gemeenten boven de honderd
duizend inwoners voor dit ambt gevraégd
worden, ook zónder voorafgaande sollicitatie
hunnerzijds.
Aan een gekozen burgemeester is Neder
land nog niet toe; hoewel de stemmen die om
een gekozen burgemeester vragen steeds ster
ker worden is er in allerlei kringen nog altijd
hevig verzet tegen zo'n verkiezing en wij ver
wachten niet dat het huidige systeem in de
komende jaren geheel verlaten zal worden.
Mogelijk zal wél de advisering door de ge
meenteraad een sterker accent gaan krijgen.
Wie kunnen lid van de gemeenteraad zijn?
De wet zegt ervan dat het inwoners van de
gemeente zijn „die Nederlander of door de
wet als Nederlandsch onderdaan erkend zijn,
den ouderdom van drie en twintig jaar ver
vuld hebben, niet van de verkiesbaarheid ont
zet zijn, noch van de uitoefening van het
kiesrecht zijn uitgesloten krachtens het in ar
tikel B 3 van de Kieswet bepaalde, met uit
zondering van gerechtelijke vrijheidsberooving
en veroordeling tot eene vrijheidsstraf anders
dan wegens bedelarij of landlooperij of we
gens het feit waaruit openbare dronkenschap
blijkt," aldus artikel 21 van de Gemeentewet.
De vergaderingen van de gemeenteraad
worden in het openbaar gehouden, afgezien
van een enkele uitzondering als het om per
soonlijke feiten gaat, bijv. een benoeming
waarover in het persoonlijke vlak gesproken
moet worden. Vergaderingen van de raad
moeten in een vroegtijdig stadium openbaar
aangekondigd worden. Agenda en voorstellen
van B. en W. aan de raad worden van tevoren
toegezonden; de burger kan zich op de raad-
stukken abonneren.
B. en W. vormen het dagelijks bestuur van
de gemeente; zij hebben een aantal eigen be
voegdheden; B. en W. kunnen dus niet als een
„commissie" uit de raad, waaraan een belang
rijk deel van het werk en de bevoegdheden
gedelegeerd is, beschouwd worden. Het colle
ge kan door de raad ter verantwoording ge
roepen worden. De raad heeft vooral via het
begrotingsrecht grote invloed; ook kunnen de
raadsleden op eigen initiatief optreden, bijv.
door initiatiefvoorstellen in te dienen, vragen
aan het college te stellen, moties in te dienen
en interpellaties te houden.
De burgemeester heeft nog een geheel ei
gen bevoegdheid op het terrein van de hand
having van de openbare orde.
Aan ..het raadslid" hebben wij onlangs in
deze krant een uitvoerige beschouwing
gewijd; ditmaal volstaan wij met een enkele
opmerking. Raadsleden moeten een kritische
en ruime blik hebben, onderscheidingsvermo
gen (wat is belangrijk eri wat niet?) bezitten
en véél initiatief tonen. Niet alleen het be
lang van de eigen burgerij moeten zij op het
oog hebben, maar (en dit gaat steeds meer een
rol spelen) óók dat van de burgerij van de re
gio.
Raadsleden werken in een glazen huis, wat
te danken is aan de openbaarheid waarin het
bestuur van een gemeente werkt en/of/be
hoort te werken.
Deze openbaarheid is een groot goed. -Zoals
wij in ons vorige artikel al uiteenzetten wordt
van een raadslid elke keer méér geëist, niet
alleen omdat de maatschappelijke ontwikke
ling en het bestuur van de gemeente met de
dag ingewikkelder worden maar ook omdat
het gemeentebestuur betrokken is bij het pro
ces van de schaalvergroting; ook het raadslid
moet in veel ruimere verbanden gaan denken.
Wij voorzien óók dat de raadsleden meer
dan in het verleden door hun kiezers bena
derd zullen worden om een toelichting op het
beleid te geven of bemiddeling tussen bestuur
en bestuurden te verlenen. Juist op het ge
meentelijke vlak is de veel gehoorde klacht
„als ze eenmaal gekozen zijn doen ze maar..."
beslist te verhelpen als men maar niet aarzelt
de raadsleden zélf te benaderen. Ook de poli
tieke groeperingen hebben daarbij een be
langrijke taak.
Qp de vorige week in Arnhem gehouden
jaarvergadering van de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten heeft de voorzitter,
burgemeester J. C. Lindeboom van Bedum,
als zijn indruk weergegeven dat het in het
algemeen erg moeilijk geworden is om ge
schikte personen te vinden die bereid zijn
terwille van het raadslidmaatschap toe te tre
den tot een politieke partij en die bovendien
in staat en bereid zijn om het zware en veel
omvattende raadslidmaatschap te combineren
met hun gewone werk. Het gaat nl. ook over
dag steeds meer tijd kosten.
Als andere reden noemt de heer Lindeboom
het, wat wel genoemd wordt, „bijna vleugel
lam maken van het gemeentelijke werk door
de grote invloed van de centrale overheid in
Den Haag". Is het dan nog wel dankbaar, het
raadslidmaatschap of een wethoudersfunctie
te vervullen?
Zowel in het ene als het andere steekt veel
waars; vooral als men in een wat grotere ge
meente raadslid is kost dat vele uren per
week; het wordt financieel heel erg slecht
gecompenseerd (van ca. 25,- tot 50,- per
vergadering). Bovendien kosten alleen al stu
die en onderzoek waartoe o.i. ieder raadslid
verplicht is zeer veel geld nog maar in enkele
gemeenten wordt dat deels gecompenseerd
door een vergoeding van geweentewege).
Fen gemeenteraad bestaat minimaal uit ze-
ven leden dit geldt voor gemeenten tot
3.000 inwoners. Naarmate het aantal inwoners
toeneemt stijgt ook het aantal raadsleden tot
een maximum van 45 in de grote steden.
De Gemeentewet zegt er dit van
Aantal Inwoners
3.001
6.001
10.001
15.001
20.001
25.001
30.001
35.001
40.001
45.001
50.001
60.001
70.001
80.001
100.001
6.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
45.000
50.000
60.000
70.000
80.000
100.000
200.000
meer dan 200.000
Raadszetels
11
13
15
17
19
21
23
25
27
29
31
33
35
37
39
45
lijk is de goede mensen voor deze dik
wijls moeilijke posten aan te trekken. De
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
waarvan alle (1 januari jl. 912) gemeenten
lid zijn heeft enige tijd geleden een com
missie, onder voorzitterschap van burge
meester ir. W. Merkx van Breda, ingesteld
om het vraagstuk van de positie van de
wethouders te bestuderen.
In 't algemeen worden door de provinciale
besturen de volgende normen voor de ho
norering van de wethouders aangehouden
Aantal inwoners Jaarwedde wethouder
WETHOUDERS
Over het aantal wethouders dat een gemeente
mag hebben zegt de wet, dat gemeenten tot
20.000 inwoners twee wethouders mogen heb
ben. Vervolgens loopt dit aantal op tot een
maximum van zes wethouders in de grote ste
den. Als een gemeentebestuur meent dat het
aantal taken zó groot is dat er eigenlijk een
wethouder extra nodig zou zijn (bv. in ge
meenten met snelle groei en de grootste ste
den) mag een extra wethouder benoemd wor
den hiervoor is het fiat van Gedeputeerde
Staten nodig.
HONORERING
Een heel moeilijk punt is de honorering van
de wethouders, waarvoor de minister van Bin
nenlandse Zaken richtlijnen aan de provinciale
besturen verstrekt. Vooral in niet al te grote
gemeenten die snel groeien (en waar dus véél
gedaan moet worden) is de wethouderswedde
beslist onvoldoende, waardoor het vaak moei-
tot
1.000
f
1.916,
1.001
2.000
f
2.310,
2.001
3.000
2.756,
3.001
4.000
f
3.202,—
4.001
5.000
f
3.725,—
5.001
6.000
f
4.250,—
6.001
8.000
f
5.145,—
8.001
10.000
f
6.090,—
10.001
12.000
f
7.160,—
12.001
14.000
f
8.531,—
14.001
18.000
f 10.552,—
18.001
24.000
f 13.335,—
24.001
30.000
f 17.080,—
30.001
40.000
21.341.—
40.001
60.000
f 28.960,—
60.001
80.000
34.361,—
80.001
100.000
36.986,—
100.001
125.000
1 39.580,—
125.001
150.000
f 42.210,—
150.001
en
meer
44.850,—
Hierbij moet in aanmerking genomen wor
den dat de wethouder hiervan heel wat
méér dan bv. tal van werknemers sociale
lasten moet betalen. Een van de Utrechtse
wethouders heeft vorig jaar 't werd be
vestigd door verscheidene collega's van de
ze wethouder gezegd dat dit ambt hem
(gemiddeld) per week ongeveer 65 uur kost.
In de kleinere gemeenten is het wethouder
schap geen full-time-job juist in de mid
delgrote gemeenten komen de problemen
als de wethouders hun ambt als een neven
functie kunnen beschouwen en zij hun tijd
moeten verdelen.
Wat het tweede punt („beknotting door Den
Haag") betreft: ook dit aspect kan de activi
teiten van de gemeentebestuurders remmen
en frustreren, maar uit eigen ervaring is ons
toch wel gebleken dat erg veel blijft afhan
gen van de wijze waarop het gemeentebe
stuur zélf zijn taak opvat, vindingrijkheid
toont bij de oplossing van problemen, zélf
met suggesties bij de hogere overheden komt,
enz. enz.
Elk gemeenteraadslid moet bedenken dat de
raad niet met een parlement gelijkgesteld kan
worden; daarom kan men in een raad niet
van een „coalitie" en een „oppositie" spreken,
omdat men samen de gemeente bestuurt.
J^e gemeenteraden zullen in de komende
jaren met twee zaken zeer sterk gecon
fronteerd worden: de toenemende invloed
van de inspraak van de burgerij en de inter
gemeentelijke samenwerking.
In veel gemeenten is de laatste tijd al via
hearings, enquêtes enz. een vrij intensief
tweerichtingsverkeer bestuur-bestuurden ont
staan. Het is een goede zaak dat de raad de
gelegenheid aangrijpt deskundigen en direct
betrokkenen te horen voor hij zijn beslissing
neemt. Voor een maximale en optimale in
spraak is het noodzakelijk dat ook de voor
lichting van gemeentewege goed functioneert.
Als bijv. over een ontwerp-bestemmingsplan
een hearing gehouden wordt, dient het ge
meentebestuur ervoor te zorgen dat de mate
rie waarover op de hearing gesproken wordt
van te voren royaal ter kennis van het pu
bliek gebracht is. Voor vertragingen die door
inspraak zouden kunnen ontstaan, hoeft het
gemeentebestuur niet benauwd te zijn als het
zélf maar met een goede dienstregeling
werkt.
Ook de toenemende betekenis van functie
en werk van functionele raden (sportraden,
jeugdraden e.a.) en wijk- en dorpsraden zal
een belangrijke rol gaan spelen.
In een vrij groot aantal regio's van ons
land zijn al gewestraden (veelal gekozen
door en uit de gemeenteraden van de regio)
aan het werk; in Gelderland kan men zulke
overlegorganen aantreffen in de Arnhemse
en Nijmeegse agglomeraties en in Utrecht in
de agglomeraties van (de stad) Utrecht en
Amersfoort.
Gezien de snel in betekenis toenemende re
gionaliseringstendens zal het aantal gewestra
den met en (nog) zonder beslissingsbe
voegdheden snel toenemen in de komende
jaren. In Gelderland zijn gewestraden in de
agglomeraties Apeldoorn en Tiel urgent; het
kost nogal eens pijn om gemeentelijke be
voegdheden over te dragen aan intergemeen
telijke lichamen maar het zal meer en meer
moeten gebeuren. In de naaste toekomst zul
len wij aan het vraagstuk van de bestuurlijke
organisatie van ons land enkele beschouwin
gen wijden.
W/ij moesten ons in dit artikel tot enkele as
pecten van het gemeentelijk bestel be
perken, maar hopen toch duidelijk te hebben
gemaakt dat de kiezers woensdag door hun
stem uit te brengen een belangrijke beslissing
nemen en zo een essentiële bijdrage aan de
gemeentelijke democratie kunnen leveren.
E. J. MATHIES
Tal van gemeenten gaan uiterst belangrijke jaren tegemoet waarin de uiter
ste krachtsinspanning op vele terreinen gevraagd wordt, want met het in
gewikkelder worden van de samenleving is het er ook op gemeentelijk
terrein niet gemakkelijker op geworden. Tegelijk met dit aanzienlijk gecom
pliceerder worden van de vragen waarvoor de gemeentebestuurders zich
gesteld weten, is de behoefte aan duidelijkheid bij de bevolking een be
langrijk woordje gaan meespreken. Meer dan in de afgelopen tientallen ja
ren het geval is geweest, hebben grote delen van de bevolking er behoefte
aan ook in de jaren tussen de verkiezingen mee te spreken vóór het beleid
bepaald wordt. Juist op gemeentelijk gebied is „inspraak" in een groot
aantal gemeenten een stuk realiteit aan het worden.
Iets daarvan hebben we ook kunnen ontdekken in de vergrote belangstel
ling binnen de politieke groeperingen voor de opstelling van de gemeente
programma's. Voor veel groeperingen was zo'n programma voorheen een
stuk dat op het partijbureau in Amsterdam of Den Haag ontworpen werd en
dan snel naar het archief van de secretaris verhuisde om er alleen bij oprui
ming weer uit te komen. Dit jaar hebben we al heel wat voorbeelden gezien
van hoe het óók kan veel meer dan vroeger werden landelijk opgestelde
gemeentelijke programma's plaatselijk niet zonder langdurige discussies
- aangevuld. ,,We zullen het ook in de komende jaren vaak moeten raad
plegen en eventueel wijzigen", werd dan enthousiast verklaard.
Wij hebben de indruk dat de interesse voor het gemeentelijke beleid in de
naaste toekomst, ook door de veel grotere openheid, nog verder zal toene
men en dat is een gelukkige zaak. Weinige zaken zijn voor een gemeente
bestuur triester en funester dan een volstrekt apathische bevolking.
Maar ondanks alle inspraak van de bevolking zal het toch de gemeente
raad blijven die de beslissingen neemt en dat is niet alleen formeel maar
ook materieel juist. Daarom zal het in ólle gemeenten noodzakelijk zijn dat
de contacten tussen de leden van de gemeenteraad en de inwoners, casu
quo maatschappelijke groeperingen veel intensiever worden dan in lange
tijd, vooral in de grote gemeenten, het geval geweest is.
Wat is en wat doet de gemeenteraad
waarvan wij woenshdag de leden gaan
kiezen? Het bestuur van elke gemeente be
staat uit een raad, een college van burhge-
meester en wethouders en een burgemeester.
Aan het hoofd van de gemeente staat we
merkten het al op niet de burgemeester,
niet het college van B. en Wmaar de raad,
die voorgezeten wordt door de burgemees
ter die daarin een adviserende stem heeft.
De wethouders worden uit de leden van de
gemeenteraad gekozen en blijven ook als
wethouders stemhebbend lid van de raad.
Het misverstand, dat de burgemeester
„het hoofd van de gemeentezou zijn leidt
nog altijd een taai leven. In de Gemeente
wet wordt de burgemeester wél „het hoofd
van de raad en van het college van burge
meester en wethoudersgenoemd. Hij
wordt door de Kroon benoemd voor een pe
riode van zes jaar waarna hij herbenoemd
kan worden. Bij de benoeming van de burge
meester speelt behalve minister van bin
nenlandse zaken ook de commissaris der
Koningin een belangrijke rol.