Miljoenendans om goedkope zilveren vaas
Pennenkoning
Bic mist een
goede schipper
TRAINER VAN DE K.N.W.U.
Kapitalen alléén helpen niet
kiel gelegi)
met scheppen
één maïs
eeuwig derend
gewijzigd
nog niemand
Vorming; van
persoonlijkheid
belangrijk
sterker
protest
premies
„AMERICA CUP" IS IN 119 JAAR NOG
NOOIT VAN EIGENAAR VERWISSELD
De super-dure France tijdens een oefenrace.
Al zullen vele Nederlanders nauwelijks bereid zijn voetstoots aan
nemen, dat er nog meer belangrijke bekers bestaan behalve de Euro|
Cup, dit is niettemin het geval.
Niet zomaar een cup, maar een trofee, waarachter een waarlijk roei.
rijke geschiedenis schuil gaat en voor welks bezit reeds vele miljoem
dollars werden uitgegeven. Het is de „America cup", een grote bek
die sinds 1851 prijkt in de prijzenkast van de New York Yacht Cli
(N.Y.Y.C.).
Tn de afgelopen 170 jaar is ze de meest begerenswaardige prijs gew«
den die er in de zeilsport bestaat. Alleen al vanwege de enorme bedr
gen, die met de wedstrijden om deze beker gemoeid zijn is de gesclv
denis ervan de moeite waard.
Het was in het jaar 1850. dat een aantal leden van de N.Y.Y.C. beslo
tot het laten bouwen van een jacht, waarmee met kans op succes ko
worden deelgenomen aan wedstrijden tegen de Britten. Dit ter gelegei
head van de wereldtentoonstelling, die in Engeland zou worden ge
houden.
Nu had men in die tijd omtrent jachten en zeilwedstrijden enigszin
andere opvattingen dan tegenwoordig.
In de eerste plaats de jachten. Dit waren voor onze begrippen, ondank-
de benaming „jacht", enorme schepen met een waterverplaatsing van
vele tientallen tonnen, met lengten van 30 meter en meer en ze werden
veelal gevaren door een beroepsbemanning van zo'n twintig tot dertig
koppen. Ter vergelijking De „Stormvogel", een der bekendste en groot
ste Nederlandse jachten, eigendom van de heer C. Bruynzeel, heeft een
waterverplaatsing van ruim 31 ton en een totale lengte van 22,78 m.
In de tweede plaats de wedstrijden. In tegenstelling tot tegenwoordig
bestonden er toen nog geen wedstrijdklassen en voorgiftregels. Ieder
een zeilde tegen iedereen en de snelste won. Omdat een groot jacht in
principe altijd sneller is dan een klein, werden de afmetingen uiteraard
steeds groter.
De prijs bestond doorgaans uit een som geld en een snel jacht kon zo
in die tijd een behoorlijk bedrag aan prijzen bij elkaar zeilen.
Aan bovengenoemd besluit lag dus een basis ten grondslag, die bestond
uit een mengeling van sportiviteit en zakelijkheid. Een combinatie die
al dikwijls heeft bewezen, dat ze goede resultaten kan opleveren.
Zo werd dan de kiel gelegd voor een jacht met een lengte van 31 meter,
een waterverplaatsing van 170 ton en een zeiloppervlak van 487 m2
(ruim 20 huiskamers met een vloeroppervlak van elk 6x4 meter
De bouwkosten bedroegen 30.000, maar omdat de werf het jacht niet
binnen de vastgestelde tijd afleverde, moest ze 10.000 op de prijs laten
vallen.
Vanuit het door hem in 1967 gekochte zeiljacht Sovereign neemt baron Bic voorgrond met petde verrichtingen van de France in ogen
schouw.
i
Ruim twintig miljoen francs bijna vijftien miljoen gulden. Dit is het
welhaast onvoorstelbare bedrag, dat de Franse ballpointkoning baron Mar
cel Bic al geïnvesteerd heeft om de Amerikanen te beroven van de roemruchte
America Cup, een beker die nauwelijks duizend gulden waard is.
Deze zilveren Victoriaanse vaas is de
povere inzet van een gigantische strijd.
Ook de president-directeur-generaal
van de ballpoint-industrie BIC die
reeds een overwinning op de Amerika
nen heeft geboekt door zijn concurrent
Waterman in te palmen schijnt in
deze race geschiedenis te willen maken.
Met zijn compagnon Roger Laforest
heeft hij niet alleen zijn gehele zeil
passie ii. de strijd geworpen, maar ook
zijn fortuin.
In 1967, lang voordat de Amerikanen
een nieuwe aanval van de Australiërs
te verduren kregen, installeerde hij zich
te Newport (Rhode Island), waar de
wedstrijd over een parcours van 25,3
mijl wordt verzeild om vier van de ze
ven manches.
Na afloop van deze ontmoeting kocht
hij er de Sovereign, de Constellation en
de Kurewa, alle drie twaalfmeters, die
aan de wedstrijd hadden deelgenomen
of ervoor waren gereedgemaakt.
Hij nam ze mee naar Frankrijk, voor
de scheepsbouwer André Mauric, met
de opdracht een schip te ontwerpen en
te bouwen, dat deze drie wedstrijdrot-
ten zou kunnen verslaan. Voor de con
structie van deze eerste Franse twaalf
meter liet hij een werf bouwen te Por-
tarlier en verkreeg hij de medewerking
van het laboratorium van het Franse
instituut voor de ruimtevaart.
Met scheppen werd het geld gegooid
in deze Franse uitdaging aar. Amerika.
„Al maandenlang houden wij de reke
ningen niet meer bij", onthulde Serge
Ferrari, de man die opdracht kreeg om
de zeilen te vervaardigen en die als
eerste de door baron Bic opgelegde
zwijgplicht verbrak. „Alleen voor het
vervaardigen van zeilen is de begroting
al vertienvoudigd".
Het is moeilijk zich voor te stellen,
welke problemen wij hebben moeten
oplossen om een kwaliteit te krijgen,
die gelijkwaardig is aan de Amerikaan
se Hood-zeilen. Om twee of drie basis
kwaliteiten te vinden, hebben wij 27
verschillende grootzeilen moeten ver
vaardigen. Onze research daarnaar
heeft drie jaar geduurd en tien inge
nieurs hebben eraan gewerkt.
We hebben daarop onze machines
moeten ombouwen en in Duitsland een
speciaal garen moeten laten spinnen,
dat in Frankrijk onvindbaar was. Hier
voor hebben wij de toestemming moe
ten krijgen van de New York Yacht
Club. Het reglement schrijft namelijk
voor, dat het schip volledig in en met
materialen uit het uitdagende land ver
vaardigd dient te zijn".
De spinnakers zijn duizena uur lang
beproefd in de windtunnel van de
vliegtuig-industrie Sudaviation waar
ook de mast van titaan werd vervaar
digd. Toen het geheel vrijwel gereed
was, heeft baron Bic Pierre Delfour in
dienst genomen. Deze Canadees heeft
een grote ervaring op het gebied van de
Amerika Cup.
Deze liet de boot, die inmiddels met
de hier gebruikelijke naam France ge
doopt was, naar de baai van Quiberon,
in het zuiden van Bretagne, overbren
gen, waar zij meteen een fikse neder
laag te incasseren kreeg tegen de Con
stellation. Want drie bemanningen wa
ren inmiddels in de afgelopen drie jaar
gevormd op de Middellandse zee in de
uit Amerika meegebrachte twaalfme
ters.
De drie stuurlieden van deze beman
ningen zijn de Zwitser Louis Noverraz,
de Fransman Jean-Marie le Gillou en de
Canadees Pierre Delfour. Alles was
daarmee klaar voor de uitdaging. Omdat
de Australiërs na hun nederlaag in 1967
meteen revanche hadden gevraagd had
den deze echter de voorkeur. Daarom
werd met alle partijen overeengekomen,
dat de Fransen en de Australiërs op 21
augustus een serie van zeven selectie
wedstrijden zouden zeilen en dat de
winnaar daarvan op 18 september zal
uitkomen tegen Amerika.
De France is ingescheept met de Con
stellation en de Zwitserse twaalfmeter
Chancegger. als sparring partners, naar
New York. Baron Bic volgde per vlieg
tuig met 55 man personeel en beman
ningsleden
Te Newport heeft hij een meisjesin
ternaat gehuurd, dat zal worden omge
zet in een Frans dorp Daar wordt de
laatste hand gelegd aan de zeilen, aan
de boot en aan de bemanningen.
Juist achter dit laatse punt staat het
grootste vraagteken. Want hoeveel geld
men ook aan de boot en haar uitrusting
besteed heeft, de kansen op een over
winning liggen in de handen van één
man. Hij is het, die in fracties van se
conden zal moeten beslissen over de be
wegingen van de zeilen en over de te
volgen koers. Hij dient in dezelfde se
conde gehoorzaamd te worden, door een
streng gedisciplineerde bemanning. De
minste aarzeling, de geringste bereke-
ningsfout wordt afgestraft met een
nederlaag.
Zo iemand meet een natuurlijk over
wicht op de bemanning bezitten, een
schipper te zijn in ware zin van het
woord. Deze mist baron Bic echter en
daarom zal ook voor hem de America
Cup vooralsnog buiten bereik blijven.
Ondanks al zijn geld en al zijn goede
wil.
Tenslotte liep dus voor de prijs van
20.000 dollar een jacht van stapel, dat
zijn doopnaam „America" zou schenken
aan een der vermaardste prijzen, die er
nu in de wedstrijdsport bestaan.
In juni van het jaar 1851 stak de
„America" de Atlantische Oceaan over
en toevallig kreeg ze al gauw de gele
genheid te bewijzen wat ze waard was.
Nabij de Engelse kust ontmoette het
het Engelse jacht „Laverock", een der
snelste zeiljachten dachten de Engel
sen van die tijd.
In die dagen ging men niet zo gauw
een wedstrijd aan, als er niets te ver
dienen viel, maar bij deze ontmoeting
overwon de sportiviteit het van de za
kelijkheid en er ontspon zich een strijd,
die tenslotte glansrijk door de „Ameri
ca" werd gewonnen. Dat was in die tijd,
toen het ..Britannia rules the waves"
nog geen illusie was, vooi d^ Engelsen
een geduchte koude douche.
Voor de „America" was die overwin
ning toch niet onverdeeld gunstig. We
kenlang lag ze op de Cowes voor anker,
want er was niemand, die het durfde
uitdagen.
Tenslotte nodigde het Royal Yacht
Squadron, de oudste en bekendste En
gelse jachtclub, de „America" uit deel
te nemen aan een wedstrijd rondom het
eiland Wight. De inschrijving stond
open voor alle landen van de wereld en
er waren geen beperkingen. Als prijs
werd een beker beschikbaar gesteld, de
Hundred Guinea Cup.
De „America" nam de uitdaging aan,
hoewel ze vanwege de onbekendheid
met het vaarwater onbekende en
verraderlijke stomingen, afwijkende
windrichtingen en getij-stromen in
feite voortdurend met een handicap
zou zeilen.
Op 22 augustus 1851 lagen 17 schepen
voor de start voor anker. De afmetin
gen varieerden van ongeveer 50 tot 400
ton. De „America" lag hier wat grootte
betreft dus net tussenin. Bij het start
schot zat het de Amerikanen al direct
niet mee. want ze hadden moeilijkhe
den met het hieuwen van het anker. Al
gauw liep het hele veld ver it. Toen
men echter de moeilijkheden met het
anker geklaard had, bleek al snel de
superioriteit van de „America". On
weerstaanbaar liep het schip op al zijn
tegenstanders in en al kreeg het het op
het laatste gedeelte nog even te kwaad
met de wind, tenslotte ging het met rui
me voorsprong over de eindstreep. Ko
ningin Victoria, die als toeschouwster
aanwezig was, vroeg een van haar
begeleiders waar de Engelse jachten
bleven. Toen ze ten antwoord kreeg, dat
de „AWrica" kennelijk het enige deel
nemende jacht was, sprak ze de histori
sche woorden: „Her majesty is not
amused". Hoe het ook zij, de beker was
in Amerikaanse handen!
In 1857 schonken de eigenaars de be
ker aan de NYYC en werd bepaald, dat
ze zou dienen als een „eeuwig durende
wisselbeker". Hij kreeg de naam „Ame
rica Cup", naar het jacht, dat hem voor
het eerst veroverd had. Teven, stelde
men enige voorwaarden, waaraan moest
worden voldaan om te mogen uitdagen.
De overwinning van de „America"
heeft het tijdperk ingeluid van een ver
woede strijd. Letterlijk miljoenen dol
lars en ponden zijn sinds die tijd be
steed aan het uitdenken, het ontwerpen,
testen en bouwen van de geweldige
jachten, die bestemd waren om het be
zit van r beker te realiseren.
Verscheidene van deze jachten beho
ren tot de meest grandioze scht^pingen.
Bijvoorbeeld de beroemde „Shamrock"
van theekoning Lipton, de „Reliance",
het grootste jacht, dat (in 1905) de Cup
verdedigde, de geniale schepping van de
beroemdste aller jachtontwerpers, Ni
cholson, die de „Endeavour" ontwierp.
Dit jacht is om meer dan één reden be
langrijk. Het was een jacht van de zgn.
„J-klasse", De maximum wedstrijd-
maat, die werd ingevoerd toen de kos
ten voor de jachten tot waarlijk astro
nomische hoogten stegen. Ioewel het er
niet in slaagde de Cup te winnen, was
men het er toch in het algemeen over
ee..3, dat dit niet lag aan het jacht,
maar aan de bemanning. De afmetin
gen waren: lengte over alles 39,17 m,
een waterverplaatsing van 145 ton en
een zeiloppervlak van 700 m2. De „En
deavour" was het laatste „America
Cup"-jacht dat werd ontworpen zonder
computer. Bij deze korte opsomming
hoort ook thuis het Amerikaanse jacht
„Ranger", dat vlak voor de tweede we
reldoorlog de Cup op overtuigende wij
ze verdedigde. Bij het ontwerp was
veelvuldig van de computer gebruik ge
maakt. Over het algemeen wordt aan
genomen, dat de „Ranger" het snelste
zeiljacht is geweest, dat ooit de zeeën
heeft bevaren.
Na de oorlog zijn de bepalingen
enigszins gewijzigd. De voornaamste
wijziging was, dat niet meer gezeild zou
worden in de J-klasse, maar in de 12-
meter-klasse (dit heeft niets te maken
met de lengte van de boot, maar is de
uitkomst van een formule). De reden
was uiteraard, dat de reusachtige jach
ten van voor de oorlog eenvoudig niet
meer te betalen waren.
Niettemin, een „gewone" twaalf-me
ter kost toch gauw een 800.000. Wil
men een kans maken in de race om
„The Cup", dan is dit nog maar een
fractie van het bedrag, dat noodzake
lijk is, Proefnemingen, proefmodellen,
het benutten van de beste materia
len en de beste mensen, die er op zeil-
gebied te vinden zijn maken, dat de to
tale kisten een 10 15 miljoen gulden
kunnen bedragen!
In de 119 jaar, dat de titanenstrijd al
woedt, zijn er 18 uitdagingen geweest,
waarvan 14 door Engeland, 2 door Ca
nada en 2 door Australië. Maar tot nu
toe is niemand erin geslaagd de Ameri
kanen de beker te ontfutselen.
Ook dit jaar zal er een poging worden
ondernomen. Nadat tussen Australiër»
en Fransen is uitgemaakt wie van bei
de het snelste is, zal medio september
het zeegebied van de „Long Islands
Sounds" bij Amerika opnieuw het to
neel zijn van een waarlijk grandioos
spektakelstuk.
In feite evenwel twijfelt niemand er
aan, dat de Amerikanen ook ditmaal
weer met de eer zullen gaan strijken.
FRANS MAHNVINDT
WINTER TRAINING VOOR
RENNERS NOODZAAK
Onder het keurige kreukvrije kostuum, dat voor hem met het oog op
talrijke besprekingen tot dagelijks tenue is geworden, draagt Frans Mahn
(36) op de brede blote borst een kettinkje met een gouden medaille
Herinnering aan zijn laatste nationale sprinttitel (1967) en een symbool voor
zijn nauwe relatie tot de wielersport.
Als gediplomeerd sportleraar in Hoofddorpse gemeentedienst nam hij afscheid
van het ambtelijke bestaan en tekende een contract, dat hem per 1 januari 1970
tot eerste baantrainer in vaste loondienst van de Koninklijke Nederlandse Wiel-
ren Unie maakte.
In oktober echter begon hij al met de
uitvoering van een origineel werkpro
gramma en nu zegt hij vol overtuiging:
„De mogelijkheden en de medewerking
zijn zo gunstig, dat ik gelóóf in het
scheppen van een ideaal klimaat. Het
betekent, dat ik de enig*, schuldige zal
zijn als het allemaal niet lukt".
Frans Mahn topjaar als wielrenner
in 1956, toen hij twee nationale titels en
een wereldkampioenschap veroverde
had op achttien weekeinden zijn bijna
vijftig geselecteerde weg- en baanren
ners in het Zeister Sportcentrum bijeen
waar tot zondagmiddag wordt getraind
en gepraat. Voorlopige conclusie: „Wat
het op peil houden van de conditie be
treft is die wintertraining, die voor de
meesten grotendeels nieuw was, pure
noodzaak.
Meestal liep de vorr.. van toprenners
in de winter bedenkelijk terug en bo
vendien is het gedeelte boven cL heu
pen bij een coureur een onderontwik
keld gebied. Als je lichamelijk sterker
wordt ga je beter fietsen. Dat staat
voor mij vast. Trouwens vrijwel alle
wielrenners in Oost-Europa en Scandi
navië trainer allang in de winter. De
deskundigen zijn van het nut overtuigd
en daarom ook raakt de kritiek van en
kelingen mij niet.
Daarnaast is het persoonlijke contact
van enorme waarde. Meestal zien de
mensen elkaar bijvoorbeeld dagelijks
urenlang op kantoor, maar kennen ze
elkaar nog maar zeer oppervlakkig.
Tijdens die trainingsbijeenkomsten le
ren ze elkaar waarderen en zodoende
ontstaat er al een veel beter klimaat.
Neem Fedor den Hertog, die wat meer
op de baan wil gaan doen. Er wordt al
tijd beweerd, dat het zo'n moeilijke jon
gen is, maar daar ben ik nog niet zo van
overtuigd.
Om een voorbeeld te noemen. We za
ten in Zeist op een gegeven moment te
praten over een of andere technische
kwestie. Opeens wil Den Hertog er iets
over zeggen en ik geef hem de gelegen
heid. Wat gebeurde er? Hij kwam voor
het schoolbord staan en hij hield voor
zo'n veertig man een glashelder colle
ge.
Het vergroten van de technische ken
nis en de verdere vorming van de per
soonlijkheid neemt naast de conditie
trainingen in Zeist een belangrijke
plaats in.
Frans Mahn laat zijn renners bij' toer
beurt in het openbaar vijf minuten
praten over een willekeurig onderwerp
Hij drukt hen met de neus oj. de feiten
en zorgt voor toelichting door deskundi
gen. Zo kweekt hij begrip voor de
waarde en de kosten van medi
sche begeleiding, leert hij zijn renners
hoe te handelen na het oplopen van
blessures.
Zijn ervaring: „Je staat er sc ver
steld van, hoe gering de kennis is op
het gebied van allerhande detailkwes
ties en daarnaast is het me opgevallen,
dat die knapen over bepaalde onder
werpen veel dieper hebben doorg<'dach'
dan je voor mogelijk had gehouden".
De leerg;crige /ielercoaeh „lezen
en blijven lezen van allerlei geschrif
ten, zodat je steeds meer kennis kunt
overdragen" heeft zich ook verdiept
in de problematiek rondom de sociale
begeleiding, die in de wielersport niet
altijd even vlekkeloos genoemd kan
worden. Heet hangijzer: de loonderving,
ving.
Mahn: „Voor heel moeilijl g' vallen
is er wel een potje waaruit geput kan
worden. Twee renners hebben we al
steun kunnen toezeggen. Heel belang
rijk want de baansport zal naar mijn
overtuiging een grotere bloei gaan bele
ven. En talent is er genoeg. Startgele
genheid komt er steeds meer. Ga maar
na: straks kunnen we terecht in Am
sterdam, Schiedam, Helmond, Utrecht,
Nijmegen, Alkmaar, Hilversum, Apel
doorn en in de buurt van Steenwijk".
„We gaan weer met de sponsors pra
ten ovei aantrekkelijke premies en
voorwaarden voor de renners, die de
baan op willen. Bovendien komt er in
Den Haag ten prachtige wielerbaan, die
we in overleg met de initiatiefnemers
willen laten overkappen. Dat hebben
we afgekeken van de Tsjechen, die tij
dens de wereldkampioenschappen voor
amateurs dit jaar publiek en renners
nooit teleur behoefden te stellen. On
danks de regen konden de wedstrijden
altijd doorgaan, omdat er boven tribu
nes en baan een overkapping was. Die
kant willen we ook op. Wij stellen ons
bij de KNWU zo langzamerhand op het
standpunt, dat er met de bouw van
nieuwe banen beter vijf jaar gewacht
kan worden als je moet kiezen tussen
een open baan waarmee onmiddellijk
kan worden begonnen of een gedeelte
lijk overdekte baan."
Ambitieuze Frans Mahn, boordevol
plannen, heeft schouderophalend ver
nomen van de kritiek die sommigen
hebben geuit. Deze wantrouwende toe
kijkers baseerden op geringe interesse
van enkele toprenners de overtuiging,
dat de nieuwe coach op de verkeerde
weg is.
Frans Mahn: „Twee geselecteerden
van de zogenaamde oude garde doen
niet meer mee in Zeist. Frans van de
Ruit, die na een gesprek tussen weg-
coach Joop Middelink en de ouders van
Van de Ruit de eerste twee weekends
naar Zeist kwam, bleek er geen zin
meer in te hebben. En Wim Koopman
heeft al een hele tijd niets meer van
zich iaten horen. Hij geeft ook geen
antwoord op brieven, die ik hem heb
geschreven. Ik beschouw het niet als
een ramp als dergelijke jongens, die
blijk geven niet zo erg veel voor hun
sport over te hebben, niet meer in de
selectiegroep zitten."
■Vrfv.
■'■Zv-/
