Luchtverontreiniging niet meet
een probleem-ver-van-huis
Gevecht
Alarm
Miljoenen
De auto
Onvolledig
Kool
monoxide
Systemen
Onmachtig
leder volwassen mens ademt
per etmaal ongeveer tiendui
zend liter lucht in en uit. Voedsel
kunnen we in bepaalde gevallen
wel een paar weken misseneen
paar dagen zonder water gaat
desnoods ook nog. Zonder ge
zonde frisse lucht kunnen we
nauwelijks een paar minuten le
ven.
Dat weten we al eeuwen, maar
plotseling is er ontsteltenis. Er
komen berichten uit New York
en Tokio, de dichtstbevolkte cen
tra ter wereld, dat er een le
vensgevaarlijke smog boven
beide steden hangt. Duizenden
mensen daar moeten dagelijks
tijdens de „smog" wegens aan
doeningen van keel, neus en ogen
in ziekenhuizen worden opgeno
men.
Ongeveer terzelfdertijd werd
uit Mexico City, Milaan en Bue
nos Aires gemeld, dat ook daar
bij tijd en wijle een gore nevel
hangt, waar de zon nauwelijks
doorheen kan komen.
Hoe kan worden voorkomen
dat in Nederlands grootste be
volkingscentra, bijvoorbeeld het
Rijnmondgebied, waar de eerste
verschijnselen zich al hebben
voorgedaan, het dezelfde kant
opgaat En wat doen overheid,
industrieën om de luchtveront
reiniging terug te dringen
Zal de tijd ons nog een hap
frisse lucht gunnen...?
CJ1
a>
De belangrijkste oorzaken van
luchtvervuiling zijn rook van fabrie
ken, schepen en huizen; uitlaatgassen
van auto's en vliegtuigen en giftige af
valstoffen die in deze rook en uitlaat
gassen kunnen zijn opgelost.
Enkele van deze gevaarlijke stoffen
zijn zwavelwaterstof (olieraffinaderij
en), fluor hoogoven bed rijven), stik-
stofdioxyde (fosfaatfabrieken). zwavel-
dioxyde (onvolledige verbranding van
motoren) en lood (uitlaatgassen).
Alleen in Rotterdam en omgeving
werd in 1960 78.000 ton zwaveldioxy-
de uitgestoten, waarvan 38 procent
door de raffinaderijen. In 1966 kwam
via het verkeer achthonderd ton lood
in de lucht terecht.
Regeringsmaatregelen in voorberei
ding of al gereed: wet op de lucht
vervuiling, een wijziging van de hin
derwet en een wijziging van de wet op
de bestrijdingsmiddelen.
Tn Nederland is de situatie nu zó,
dat de regering (staatssecretaris Krui-
singa van Volksgezondheid) een ge
vecht levert met de tijd. Maar het is
de vraag of hij wint, want de vervui
ling van ons leefmilieu grijpt sneller
om zich heen dan iemand ooit heeft
kunnen vermoeden.
De maatregelen ter bestrijding van
de water- en luchtverontreiniging zijn
echter nog niet opgesteld. Tot het ui
terste gespannen zoekt het ministerie
naar vervuilingsnormen om op grond
daarvan tegen vervuilers te kunnen
optreden.
De wetten waarop deze besluiten
worden gebaseerd, zijn al voor hel
grootste deel door het parlement. De
parlementaire behandeling van de wel
op de waterverontreiniging is rond; de
wet tegen de luchtvervuiling is zojuist
door dc Tweede Kamer gekomen en
wacht op behandeling door de Eerste
Kamer.
Dc staatssecretaris heeft beloofd
binnen het jaar met de wet en beslui
ten in de hand de vervuilers in ons
land aan de teugel te gaan leggen. Het
is de vraag of hij het haalt. Een derge
lijke belofte ten aanzien van de water
vervuiling heeft hij niet kunnen hou
den.
De plotselinge ernstige luchtvervui
ling in het Rijnmondgebied heeft het
probleem weer midden in de belang
stelling gebracht. Deskundigen aarze
len niet te verklaren dat het alleen aan
de omslag van het weer te danken was
dat de luchtvervuiling boven Rotter
dam en omgeving vorig weekeinde be
perkt bleef tot „hinderlijk".
De centrale meet- en regelkamer,
die via meters verspreid over het
hele havengebied nauwkeurig de
hand aan de pols houdt, doet prachtig
werk. De industrie werkt over het al
gemeen onmiddellijk mee als zich een
kritieke situatie voordoet. Desondanks
ontstaat een gevaarlijke smog zodra
het weer stabiel is en 'n warme lucht
laag een snelle vervlieging van de vui
ligheid onmogelijk maakt. De trieste
conclusie is al getrokken: De Rijn
mond kan zich binnenkort geen fraai
en rustig zomerweer meer veroorloven.
De raamwet op de luchtvervuiling
kan alle vervuilers onder ons aanspra
kelijk gaan stellen voor elke vorm van
verpesting van de lucht. Maar zelfs als
binnenkort ook de Eerste Kamer de
wet heeft goedgekeurd zal het nog
lang duren voordat het zover is.
De grote vraag is welke soort ver
vuiling wel en welke niet moet worden
bestraft. Gewone burgers zijn geneigd
stank en luchtvervuiling als synoniem
te beschouwen. Maar er zijn ook ern
stige vormen van luchtvervuiling mo
gelijk waar wij niets van merken. Er
zit dan geen luchtje aan, maar er tre
de soms al na zeer korte tijd nare
verschijnselen op als tranende ogen,
moeilijker ademhaling en pijn in de
keel.
Het in alle berichten opduikende
S02 is op zichzelf eigenlijk niet eens
zo gevaarlijk voor onze gezond
heid. Maar deze stof kan plotseling ge
vaarlijk worden als andere in de lucht
aanwezige stoffen er zich via een inge
wikkelde chemische formule mee ver
binden.
Bij gebrek aan scherp omschreven
en allesomvattende vervuilingsnormen
wordt voorlopig alleen het
S02-gehalte van de lucht in Rijnmond
gemeten. In samenwerking met tal van
instituten en researchafdelingen van
o.a. Philips wordt aan betere en nauw
keurige meetmethoden gewerkt.
Zo ver is het helaas nog niet. Be
twijfeld wordt of de staatssecretaris
binnen het jaar, zoals hij heeft be
loofd, de luchtvervuilingswet ook wer
kelijk in werking kan laten treden.
Tot zolang lopen Rijnmond en ook
enkele andere gebieden in ons land
ernstig gevaar. Uiterste waakzaamheid
van industrie en verkeersdeelnemers is
geboden om de zaak binnen de perken
te houden.
Het zou onjuist zijn te veronderstel
len dat de industrie maar kalmpjes af
wacht.
Een ruwe schatting van deskundi
gen leert, dat het Nederlandse bedrijfs
leven per jaar honderden miljoenen
uitgeeft om overlast door stank en la
waai te verminderen. Dat is praktisch
10 pet. van alle investeringen voor pro-
duktiedoeleinden.
Alleen de chemische industrie in
ons land investeert per jaar 1,3 mil
jard gulden, wat dus zou betekenen
dat ter bescherming van het milieu 130
miljoen gulden per jaar wordt uitgege
ven. Maar niet alleen chemische indus
trieën kunnen stank en lawaai ver
oorzaken. Hoogovens bijvoorbeeld
denkt veertig miljoen voor de bestrij
ding hiervan uit te geven bij de bouw
van een nieuw bedrijf op de Maas
vlakte. Een kort geleden in gebruik
genomen oxy-staalfabriek in IJ mui
den kostte 130 miljoen gulden. Onge
veer dertien miljoen daarvan ging
heen aan milieu-hygiënische maatre
gelen.
Aan research op dat gebied be-
streedt Ffoogovens alleen al een mil
joen gulden per jaar. Staatsmijnen
hebben in hun eigen research-instituut
een aparte afdeling voor onderzoek op
het gebied van milieuhygiëne. Bij in
vesteringen van rond tweehonderd
miljoen gulden in 1970 schatten de
Staatsmijnen, dat vijf a tien procent
van dat bedrag heen gaat aan de be
strijding van luchtverontreiniging en
dergelijke.
Het chemisch concern AKZO
niet tientallen fabrieken in Nederland
die variëren van Boldoot tot zwavel-
zuurfabrieken, verf- en zeepfabrieken
besteedde vorig jaar zestig miljoen
voor dit doel. Een derde hiervan ging
alleen al naar de verbetering van be
staande installaties.
Esso, die in Rotterdam aan de ver
dubbeling van de raffinaderij, de ver
dubbeling van de chemische fabrieken
cn de bouw van een kunstmestfabriek
530 miljoen gulden uitgaf, spendeerde
daarvan meer dan vijftig miljoen aan
het bestrijden van luchtverontreiniging
e.d. (o.a. aan hoge schoorstenen, toe
passen van lucht- in plaats van water
koeling en de bouw van een eigen
lioolwaterzuiverings- installatie.
Shell besteedt zes tot acht procent
van haar investeringen hieraan. Sinds
1949 investeerde Shell voor een mil
jard in de chemische fabrieken en in
de raffinaderij de laatste vijf jaar voor
een half miljoen. In Moerdijk zal de
eerste drie jaar achthonderd miljoen
gulden worden geïnvesteerd.
Daarnaast heeft Shell in Pernis bij
voorbeeld een „rookwachter" die van
af 'n hoge post op ontoelaatbaar ro
kende schoorsteen op 't terrein let en
een specialist, die elk transport van
giftige en brandbare stoffen begeleidt.
Een van onze grootste luchtvervui-
lers is de auto. Direct, maar indirect
vooral, want naarmate het aantal au
to's toeneemt, verdwijnt steeds meer
juist datgene, wat een tegenwicht zou
kunnen vormen tegen de vergiftiging,
namelijk het groen van onze bossen
en stadsbomen.
Er wordt in verband met het vuile
uitlaatgas van onze auto's steeds op
nieuw aan andere soorten motoren ge
dacht. Maar:
•de draaizuigermotor levert een ui
termate vuil uitlaatgas;
de elektrisch aangedreven auto
heeft te weinig actieradius;
de turbinemotor is te groot en te
zwaar;
de heteluchtmotor is nog altijd niet
bruikbaar;
de stoommachine is voor moderne
auto's nog experimenteel.
Het kan heel best zijn dat enkele
van deze nieuwe motoren over een
jaar of tien, twintig, wél ver genoeg
zijn om de huidige zuiger-benzinemo
tor te vervangen. Maar op korte ter
mijn is dat ondenkbaar. Dus zitten we
aan die goede, oude benzinemotor
vast, die intussen in zijn lange loop
baan uitermate verfijnd is geraakt. De
motor volledig vrij van giftige be
standdelen in het uitlaatgas maken, is
een nieuw hoofdstuk van het verfij
ningsproces. Maar dit proces gaat ter
gend langzaam als men daarbij verge
lijkt hoe snel de luchtverontreiniging
toeneemt.
Zelfs de automobieltechnische leek
zal weten dat de benzine als lucht-gas-
mengsel in de verbrandingskamers van
de motor terecht komt en daar (door
de bougie) wordt ontstoken. En ver
volgens, dat bij de verwarming (explo
sie) de zuigers worden weggeduwd en
dat zo dc aandrijving tot stapd komt.
Het „restant" van de explosie wordt
tenslotte via de uitlaat naar buiten ge
stoten. Maar dat gebeurt alles in zo'n
angstig snel tempo, dat het probleem
van de onvolledige verbranding om de
hoek komt kijken.
Alles draait namelijk om die volle
dige verbranding. Hoe beter de ver
branding, hoe minder koolwaterstof
fen er onverbrand uit de uitlaat ko
men en hoe minder koolmonoxide er
te voorschijn komt. Dat is dan de
luchtvervuilingskant van de zaak.
De Amerikanen kregen als eerste
het meeste last van het uitlaatgas, met
als gevolg dat er beperkende maatre
gelen kwamen. Auto's mochten alleen
maar worden verkocht, als er niet
meer dan vastgestelde hoeveelheden
onverbrande koolwaterstof en kool
monoxide in het uitlaatgas voorkwa
men.
Enkele uiterst modern geconstrueer
de motoren zaten zonder meer onder
de toegestane grenzen, maar het me
rendeel zat er ver boven. Nu gaat er
in het ontwikkelen van een motor een
hele tijd zitten, enkele jaren al gauw.
terwijl het uitlaatgas op korte termijn
moest worden gezuiverd Daarom
werd naar een hulpmiddel buiten de
eigenlijke motor om gezocht. Zo
kwam het tot de naverbrander.
De naverbrander ziet er uit als een
dikke buis en functioneert als een ka
chel. Hij wordt in het uitlaatsysteem
gezet en de verbrande gassen van de
motor worden er nog een keer in ver
brand. De eerste naverbranders gingen
al gauw kapot van het lood in de ben
zine, maar de moderne naverbranders
kunnen daar tegen en gaan zo'n auto
leeftijd mee, zonder veel nazorg te be
hoeven.
Zo'n naverbrander lijkt dus een ge
weldig ding, maar is toch eigenlijk
maar een noodoplossing. Veel en veel
mooier zou het zijn als het gas meteen
volledig verbrand uit de motor zou
komen. Dan immers zou niet alleen
aan de eisen betreffende het uitlaat
gas worden voldaan, maar zou ook het
rendemenf van de motor worden ver
beterd.
Dat er veel kan worden bereikt,
toonde BMW aan, die kans zag de
verbranding in zijn motoren door een
anders gevormde verbrandingskamer
zo te verbeteren, dathet uitlaatgas on
der de grenzen kwam. Volvo zocht het
in een zeer zorgvuldige voorverwar
ming van het luchtgasmengsel en
boekte ook goede resultaten. Zo zijn
er meer.
D.A.F. bijvoorbeeld zag kans de
voor de Daf 55 gebruikte Renaultmo-
tor met behulp van diverse kleine in-
grepien een uitlaatgas te verzorgen, dat
in eerste instantie onder de grenzen
blijft die in de komende jaren in West-
Europa zullen worden vastgesteld. Het
volgende stadium zal zijn het uitlaat
gas ook te laten voldoen aan de bij
zonder zware eisen die in sommige
Amerikaanse staten worden gesteld.
Een andere succesvolle benadering
is het zuiniger toedienen van de ben
zine. Carburateurs zijn eigenlijk maar
morsige apparaten en geven de motor
te veel benzine. Het teveel verbrandt
dan vaak niet volledig. Injectiesyste
men passen de hoeveelheden benzine
beter af. De motor krijgt dan niets
teveel en zo verbrandt de toegedien
de hoeveelheid vrij volledig.
Men zegt wel eens dat de techniek
voor niets staat. Toch blijkt de na
tuur eenmaal voor de mens zelf in
onbalans gebracht de techniek voor
bij te kunnen streven, getuige de ern
stige situatie in de wereldsteden New
Yo^k en Tokio, waar miljoenen auto's
de lucht verpesten en waar voorlopig
met de allermooiste technische vindin
gen nog geen halt kan worden toege
roepen aan de zo nu en dan zelfs le
vensgevaarlijke luchtverontreiniging.
