HERDENKING DER PILGRIM FATHERS
Amersfoort
pakt het
zakelijk aan
Toeristische evenementen met diepere achtergrond
IN GESPREK MET
P. TONGELING
Enkel vreugde
(Kamerlid en journalist)
Naar Leiden
Historie herleeft T/ r\
J 1 hankspimn? Day
TER OVERDENKING
(Jacobus 1 vs 2)
Op 1 september a.s. krijgt ds. J.
Schipper (37), nu nog een van de
wiijkpredikanten van de hervorm
de gemeente te Zwolle, een nieu
we baas: op die dag treedt hij in
dienst van de Raad van Kerken te
Amersfoort als „algemeen secreta
ris", een functie die men met die
van directeur zou kunnen verge
lijken, „manager" ais men het wat
moderner wil zeggen. En daarmee
is ds. Schipper een pionier in Ne
derland geworden, want er zijn al
wel in veel plaatsen Raden van
Kerken en in veel plaatsen zou
men ook wel graag een betaalde
functionaris in dienst hebben,
maar het is er nog nergens van
gekomen.
In de Amersfoortse Raad van Ker
ken werken samen: de doopsge
zinde, de hervormde, de Lutherse,
de remonstrantse en de vrije
evangelische gemeenten, de gere
formeerde kerk, de oud-katholieke
parochie en de zeven rooms-
katholieke parochies. De Raad is
tot stand gekomen in maart 1969
na twee jaar van voorbereiding.
Al spoedig kwam men tot de con
clusie dat men de zaken ook in
derdaad zakelijk zou moeten gaan
aanpakken en dat het daarvoor
nodig was een soort „directeur" te
benoemen. Men plaatste een ad
vertentie in enkele (semi)kerkelij-
ke bladen en kreeg daarop 37
overwegend (zeer) geschikte solli
citanten onder wie theologen en
niet.-theologen, hoger gekwalifi
ceerde medewerkers van vor
mingscentra, bedrijfsleiders en
(ex-)priesters.
Men koos ten slotte ds. Schipper,
voorlopig echter als .hailve
kracht". Ds. Schipper wil namelijk
zijn studie afronden met een uni
versitaire promotie (aan de
rooms-kafhoiieke universiteit in
Nijmegen hij heeft in Utrecht
gestudeerd en in Kampen zijn
doctoraal gedaan, oecumemscher
kan het nauwelijks!) en voor die
studie heeft hij tijd nodig. Daarom
wordt hij „half-timer" als alles
goed gaat komt hij na zijn promo
tie in volle dienst. Dan moet het
wel rond zijn met de financiën,
want dat is op dit ogenblik nog
niet helemaal het geval. Met name
de zeven rooms-katholieke paro
chies in financiële zaken vrij
wel autonoom zijn nog niet alle
bereid en/of in staat hun bijdrage
van het geheel te leveren. Maar
men vertrouwt erop dat die finan
ciën in 1971 wél rond zullen zijn.
Half-timer of niet, ds. Schipper zal
voorlopig zijn handen vol hebben.
In het weekbuiletin van het Her
vormd Persbureau vertelt ds. N.
O. Steenbeek, voorzitter van de
Amersfoortse Raad van Kerken,
dat de Raad enkele tientallen ge
wenste projecten op het oog heeft,
waaruit een aantal is gelicht
waarmee ds. Schipper langs drie
hoofdlijnen aan de slag kan gaan.
Waarvan de eerste lijn het een
voudigst is: het vastleggen van
beraadslagingen en besluiten (no
tulen) en het doen uitgaan van
brieven en nota's van de Raad.
Tweede taak: hij zal stimulerend
werken ten opzichte van de werk
groepen van de Raad. zoals de
werkgroepen voor het godsdienst
onderwijs aan de Amersfoortse
scholen, voor de publiciteit, voor
de inventarisatie van reeds be
staande oecumenische activiteiten
en in aanleg aanwezige mogelijk
heden, voor de onderlinge verwis
selbaarheid van de geestelijken
van de verschillende kerken en de
erkgroep voor de pastorale bege
leiding van kerkelijk gemengd ge
huwden.
De derde lijn van werken betreft
het onderzoeken en stimuleren
van activiteiten op het gebied van
het functioneren van het Evange
lie in de eigen stad: wat zijn de
mogelijkheden en taken voor ker
ken en kerkleden inzake de gees
telijke volksgezondheid, de stads
uitbreiding, het grootstedelijk
„verzorgingsgebied", het vor
mingswerk, enz.
In veel steden en dorpen van Neder
land zal men met genoegen kennis
nemen van dit Amersfoortse pio
nierswerk: in sommige gevallen
om zo snel mogelijk het voorbeeld
te kunnen volgen, in zeer veel an
dere gevallen om de Amersfoortse
kat eens uit de boom te kijken
zo zijn we wel! Reden temeer om
ds. Schipper heel veel succes toe
te wensen.
Het is niet de eerste keer dat onze medewerker Rik Valken
burg voor een van zijn theologische discussie-interviews een
niet-theoloog als „slachtoffer" uitkiest deze keer wist hij
overigens dat hij in de heer P. Jongeling, het meest bekend
als volksvertegenwoordiger voor het Gereformeerd Politiek
Verbond in de Tweede Kamer, een gespreksgenoot zou
aantreffen die bepaald wel over theologie en kerk kan mee
praten. Niet voor niets wordt het Gereformeerd Politiek
Verbond, voortgekomen uit de kringen der vrijgemaakte
gereformeerde kerken, wel eens genoemd „de partij die zo
veel theologie in haar politiek doet".
Hetzelfde kan men overigens zeggen van alle andere activi
teiten van de heer Jongeling. Want deze Fries van geboorte
(61 jaar en nu wonend in Amersfoort) is behalve politicus
ook journalisthoofdredacteur van het „Nederlands Dag-
blad", en schrijver van een niet onaanzienlijke serie christe
lijke jeugdboeken. Als Piet Prins Ls hij de auteur van de
Wambo-serie, de Snuf de Hond-reeks, van jeugdland, kin
derland en nog veel meer spannende lecteur die door vele
tieners graag wordt gelezen.
In de onderstaand weergegeven discussie komen de gedach
ten en beweegredenen van de heer Jongeling bijzonder goed
naar voren. Rik Valkenburg heeft op zijn gewone manier
de vragen recht-op-de-man-af gesteld en heeft er antwoor
den op gekregen die aan duidelijkheid evenmin te wensen
overlaten.
DE TIJDGEEST DWINGT TOT
CHRISTELIJKE WEERSTAND
Meneer Jongeling, wat vindt u
van de huidige theologische ont
wikkelingen?...
Ik vind die tamelijk ver
ontrustend. Er is een breed oe-
cumenisme, dat nauwelijks gren
zen kent. Ook openbaart zich een
herlevend modernisme in R.K.-
en Protestantse Kerken.
Is o.a. clr. Kuitert te vergelij
ken met de moderne theologen
van deze tijd?...
Hij komt nog niet met de radi
caliteit van Harvey Cox e.a. Maar
zijn weg zal daar zeker wel op uit
lopen, vrees ik. Hij opereert in de
Gereformeerde wereld, die voordien
een heel ander aanzien had.
Prof. van Niftrik?...
In vele opzichten was hij de
wegbereider van het Barthianisme en
dat heeft hij behoorlijk radicaal ge
daan. Ik heb de indruk dat hij later
wat is gaan afremmen. Ook tegen de
radicalisten onder de Synodalen (Ge-
ref.) zegt hij: „Jullie gooien te veel
weg, lopen te hard van stapel". Met
het Berthiaanse grondmotief heeft hij
echter nooit gebroken.
Ziet u ook een parallel tussen
Kuitert en Barth?...
Ik geloof niet dat Kuitert het
formaat heeft van Barth. Theolo
gisch zal Kuitert wellicht bij een
veel radicaler modernisme terecht
komen, dan Barth ooit zou gewild
hebben.
Waardeert u het appel door
de Pinkstergroeperingen?...
Ik heb symphatie voor de
warmte en kennelijke overtui
ging. Toch doen zij tekort aam#
de normale weg van Woord en
ambt en doop. In plaats daarvan
wordt de geestesdoop door hen
te veel geaccentueerd.
Moet er meer verlangen zijn
naar het komende Godsrijk?...
Doorlopend moeten wij met
verlangen uitzien naar die Dag! Het
laatste woord moet steeds zijn: Kom
Iiere Jezus. We kunnen soms wel in
hoogspanning komen.
Verwacht u Jezus op een
wolk?...
Ja, ik geloof de bijbel zoals het
er staat. Ik weet niet hoe het precies
zal zijn. Ik wil het niet vergeestelij-
ke door er iets anders van te maken.
Het duizendjarige rijk?...
Vooralsnog meen ik te moeten
vasthouden aan de opvatting dat het
Duizendjarige Rijk betekent erii
buiding van de satan om niet zo ver
te gaan als hij zou willen, om de
volken te vereiden, er zijn in deze
tijd wel levensmogelijkheden voor
christenen. Na de ontbinding van de
satan worden die steeds meer weg
genomen.
Hoe waardeert u de Gerefor
meerde gezindte?..
Daar verwacht ik de meeste
klankbodem. Ik heb wel bezwaar, ik
heb er verdriet over dat de Gerefor
meerde Gezindte zich niet in alles
Gereformeerd betoont. Ook ten aan
zien van ons geldt, dat wij steeds
meer Gereformeerd moeten worden.
Bedoelt u dat men allemaal
Gereformeerd (Vrijgemaakt)
moet worden?...
Ik ben er blij mee, maar niet
zonder kritiek. De E.O. is duidelijk
de beste van wat, we voor handen
hebben aan uitzendingen in de ether.
Gelooft u de inspiratie van de
btfbel, als Gods woord?...
Ik zou dat wel wensen. Maar Ik4
wil niet zeggen vanuit een hoogmoe
dige houding. Ik vind het verdrietig
dat er zo'n veelheid van opvatting is
over wat de Heere wil. Ook ai heb
ik een bepaalde keuze gemaakt,
waaraan ik in leven en sterven wil
vasthouden, toch voel ik mij bepaald
niet los van vele christenen die deze
keus (nog) niet deden.
Staat u achter de evangelische
omroep?...
Ik geloof niet in een mechani
sche, maar organische inspiratie.
Maar God heeft de hand van de
schrijvers zo bestuurd, dat het God
delijke waarheid isl! Er zijn wel ei
gen achtergronden e.d. ingelegd. Het
is niet zonder meer een dictee, maar
het is in alles Gods onfeilbaar
Woord.
Hoe ziet u de verhouding Ro
me - Reformatie?...
Op het ogenblik doet zich het
merkwaardige feit voor, dat binnen
Rome en Reformatie een Vrijzinnige
beweging opkomt. Er zijn Protes
tantse mensen die zeggen: „Wat
worden de Roomsen mooi Protes
tant!" Men verkijkt zich op uiter
lijkheden. Rome gaat niet de kant
op van de Reformatie in klassieke
zm, maar die van het modernisme.
Met het vuile badwater van bepaal
de Roomse bijgelovigheden die we
verwerpen, wordt ook het schone
kind van een aantal grondwaarhe
den weggedaan, <Jie wij gemeen
hadden. B.v. verrijzenis, hemelvaart,
maagdelijke geboorte, etc.
Komen hierdoor de orthodoxe
roomsen en de orthodoxe pro
testanten dichter bij elkaar te
staan?...
Op merkwaardige wijze komen
we in dezen min of meer op één lijn
te staan met de meest roomse
Roomsen: Confrontatie! In sommige
opzichten staan we dichter bij hen.
dan bij Roomsen die de hele boel
over boord gooien.
Zijn er volgens u echte kinde
ren van God in de R.K. Kerk?...
O, Ja! Ik geloof dat er in
allerlei kerken en groepen ware kin
deren Gods zijn. Echter, daar is de
kerkelijke vraag niet mee opgelost!
Is er overeenkomst tussen
zending en ontwikkelingshulp?..
Zending, mits goed bedreven, is
door zijn aard ook een stuk ontwik
kelingshulp. Jezus' woord: lerende
hen onderhouden aides wat ik u ge
boden heb, waarborgt dat. In dat
ALLES is namelijk ook het cultuur
mandaat begrepen en de arbeids
ethos. Dat zet de maatschappij, de
wereld om. Bij de Islam b.v. is de
godsdienst star en log. Pas toen de
Islam in Turkije naar de tweede
plaats gedrongen was, kwam er ont
wikkeling. De ontwikkeling, is zeer
belangrijk. Maar het mag daarbij
niiet blijven. Een zendeling heeft een
nog belangrijker opdracht, al wil ik
deze twee liever niet scheiden!
Acht u in uw kerk (Geref.
Vrijgemaakt) het synodale be
leid juist ten aanzien van de on
dertekenaars van de open
brief?...
Ja, ik acht dit beleid juist! De
Synode heeft de Open Brief verwor
pen en dfit had consequenties. Het
gebeurde niet door zo maar een paar
mensen, dat moet men wel in het
oog houden. De Synode verwierp de
Open Brief, en dat niet zo maar.
zonder reden, maar met bijbelse ar
gumenten.
De Gereformeerde Kerken
hebben nog eens nadrukkelijk
hun spijt betuigd over 1944. Moet
dit voor de Vrijgemaakte Kerken
een reden zijn de uitgestoken
hand te aanvaarden?...
Het voorstel-Schut is niet aan
vaard. Gesteld dat het aanvaard
was, dan zijn er in de loop der jaren
nog zoveel dingen gekomen, dat we
verder dan ooit van elkaar afstaan.
Waardeert u de vereniging
„Waarheid en Eenheid"?...
Ik heb wel sympathie voor hen.
Ik hoop dat ze tot daden zullen ko
men. Ik ben echter wel eens be-
vreest dat het bij een protesteren
zal blijven, zoals de Gereformeerde
Bond dat doet in de Ned. Herv.
Kerk.
Wat moeten zij dan doen?...
Als protesteren niet helpt, dan
moeten zij zich losmaken van een
kerk die zoveel afdwalingen tole
reert. Of desnoods in doleantie gaan.
In de hoop dat ze zich bij uw
kerk zullen aansluiten?...
Als we werkelijk op dezelfde
grondslag staan, zal God ons wel bij'
elkaar brengen.
Wat vindt u de kerainhoud
van de bijbel?...
Datgene wat in zondag 1 van
de Heidelbergse Catechismus wordt
gezegd. Daarin wordt gesproken
over de enige troost in leven en
sterven, maar ook wat nodig is, om
daar deelgenoot van te worden, na
melijk door drie stukken: We moe
ten leren hoe groot onze zonde en
ellende is, hoe we daarvan verlost
moeten wodrden en hoe we God
voor deze verlossing dankbaar beho
ren te zijn. Dat is heel concreet de
kerninhoud van de bijbel.
Wat bent u meer (liever): Poli-
titicus, hoofdredacteur of boe-
kenschrijver?...
Ik stel voorop dat voor ons
nooit van beslissend belang is wat
wij zelf het fijnste vinden. Als
Christenen zijn wij frontsoldaten.
De Koning beslist waar we geplaatst
worden' Zelf heb ik ook niet altijd
gekozen. Vaak werd voor mij geko
zen door de omstafdigheden. Ik houd
zowel van mijn politieke als journa
listieke arbeid (met inbegrip van het
boeken schrijven, die eerst als feuil
leton verschenen). Als ik toch een
keuze moest maken, moet ik zeggen:
de journalistiek heeft mijn voor
keur. Ook verhalen mag ik bijzon
der graag schrijven!
Wilt u in al deze dingen een
getuige zijn?...
Ja! Een getuige van de grote
zaak van Jezus Christus. Want het
Koninkrijk komt!...
U schrijft nooit „neutraal"?...
Ik kan best zakelijke dingen
schrijven (ook in de politiek) waar
aan een buitenstaander niet direct
zoveel christelijks zal merken. De
achtergrond is toch altijd een zaak
van het Koninkrijk.
Leest u wel eens een detecti
ve?..
Ik acht het niet uitgesloten dat
een detective voldoet aan aanvaard
bare normen. Ik lees wel eens detec
tive verhalen, als ik er gelegenheid
toe heb.
Mag een christen zich ont
spannen?...
Zeker wel. Ontspanning, sport,
humor en zo, dat mag allemaal van
onze Heiland, mits het niet tot afgo
derij ontaardt, of de zondagsheili
ging erdoor in het gedrang komt. De
Here geeft ons de vrijheid om te
genieten. Hij is heel goed voor ons.
In mijn jeugd heb ik genoeg gevoet
bald, nu heb ik andere dingen aan
mijn hoofd. Mijn kinderen mogen
ook v/el aan sport doen, soms t.v.
kijken etc. maar... met mate! De
knop van de t.v. staat onder mijn
beheer. Zo behoort het m.i. ook te
zijn! En... mijn kinderen moeten al
lereerst studeren!...
Is moderne literatuur ver
keerd?...
Wij behoeven deze niet af te
wijzen omdat ze modern is. Eigen
tijdse vorm daar behoeven we
niet afwijzend tegenover te staan.
Wel tegenover de doorbraak van de
wetteloosheid.
Hoe staat u tegenover uw ver-
zetscollefa uit de oorlog, de heer
Bruins-Slot?...
Ik heb geen contacten meer
met hem. Ik heb veel waardering
voor wat hij in de bezettingstijd
heeft verricht. Maar ik heb toch ook
kritiek op de bekering ten kwade,
die zich bij hem voltrok, waarvan
nog steeds niet het eindstadium is
bereikt. Hij glijdyt nog steeds ver
der uit. Hij is bezig de ARP, gere
kend naar haar oorspronkelijke
Groeniaanse uitgangspunten,kapot
te maken, waar „Trouw" aari mee
werkt.
Wat vindt u van minister
Luns?..
Hij is een groot diplomaat en
een zepr bekwaam minister van
Buitenlandse Zaken. Wellicht één
van de bekwaamste die we ooit heb
ben gehad. Hij heeft voor, dat hij
menigmaal voor de Nederlandse be
langen goed is opgekomen. Hij heeft
een vaderlandse gezindheid. Hij is
echter ook diplomaat in deze zin, dat
hij zich soms niet bereid toont te
vechten voor zaken die men om
ethische redenen tot het uiterste zou
moeten verdedigen. Neem b.v.
West-Irian.
Heeft u nog een slotopmer
king?...
Ik zou willen dat ons volk
wakker schrok uit een geestelijke
dommel die een doodsslaap dreigt te
worden. Radicaal-revolutionaire
groepjes leggen met hun luidruchti
ge acties vaker hun wil op aan een
te passieve meerderheid. De wette
loosheid dreigt te triomferen. De
grote christelijke partijen bieden
nauwelijks verzet. Het is meer dan
tijd om de concrete christelijke
weerstand te organiseren: Tegen de
revolutie het Evangelie!
De brief van Jacobus Ls een moeilijl
voek, ómdat het zo eenvoudig is. E
kan niet mee gemarchandeerd worden;
er kan ook niet over gefilosofeerd wor
den. Elk woord is een schot op het hart
en zet ons onbarmhartig voor de kern
vragen van het Evangelie. Maar óók
voor de kernvragen van ons leven,
want die vallen samen.
Als Jacobus schrijft aan de verstrooi
de Christenen is de eerste eeuw, is dat
een merkwaardig moedgevend woord
ook voor onze tijd. Want het is uiterst
nuchtere realiteit om in de situatie van
toen en óók van nu te spreken over
verzoekingen. Die zijn er immers voor
elke generatie en alle ouders uit alle
tijden hebben er hun zorg voor gehad.
Nu heeft het woord verzoeking een wat
negatieve klank, omdat het als een
valkuil, een neerzuigende macht wordt
ervaren. Maar hetzelfde woord heeft
ook een andere kant en gaat dan in de
richting van een beproeving, een span
ning, een aanvechting. En déze beteke
nis heeft het woord bij Jacobus en hij
wil daar wat van zeggen. Namelijk, dat
het een vreugdevolle zaak is, om te
moeten leven in de spanningen, de
ups-and-downs, het heen-en-weer!
Daar moeten de verstrooide en ver
jaagde eerste christenen voluit van ge
weten hebben en hun emoties liggen
ver van ons vandaan. Al moet tegelijk
gezegd, dat menig christen zich van
daag de dag eveneens verstrooid en
verjaagd voelt al is het dan in een an
dere zin dan bij Jacobus. Maar moge de
ontworteling dan niet territoriaal zijn,
er is een enorm veld van geestelijke
ontworteling en aarzeling aan de gang,
bij oud en jong, en er is nauwelijks
meer één terrein van het leven te noe
men, waar de heroriëntering niet aan
de gang is. Niet in het minst op het
terrein van bijbel en geloof.
Het kan irriterend zijn, wanneer ie
mand al de huidige onrust en aarzelin
gen als boeiend en nuttig aanprijst,
omdat het voor velen van ons doodver
moeiend is. Toch komt die huidige on
rust en onduidelijkheid en herbezin
ning in een ander licht te staan, wan
neer we Jacobus het zien wagen om de
chaos van het leven de mensen aan te
prijzen als „enkel vreugde".
De verzoeking van het leven, de
spanning, de storm, die nergens te ont
lopen verschuivingen en het overal af
brokkelen van het vertrouwde, het vei
lige en het permanent op de tocht
staan, moet naar dit bijbelwoord ons
niet moedeloos en wanhopig maken,
maar veel meer reden zijn om er blij
mee te zijn.
Ik ben geneigd om deze kijk op de
onrust te noemen een anti-biologische
levenwet! Want wij rustzoekers en min
naars van de orde en de zekerheden, en
dat geldt zeker voor de Nederlander
(een klein land heeft immers maar een
kleine horizon!), wij zullen altijd we
onze moeite hebben om zó tegen
onze geestelijk? en maatschappelijke
gezetenheid en gemakzucht in te gaan
en er zelfs „vreugde" in te scheppen,
wanneer onze veiligheden worden ver
stoord. Het voor „enkel vreugde" hou
den komt ons als een dwaasheid voor;
een tegennatuurlijke instelling. Mis
schien verbazen wij ons te weinig over
deze aangeprezen tegennatuurlijke le
vensinstelling, omdat wij te allen tijde
geneigd zijn tot een evangelie, dat naar
de mens is. En ook hét evangelie van
de rust, van de ongestoordheid, van het
spanningsloze, van het niet-behoeven-
te-kiezen en niet-behoeven-te-vechten,
is een evangelie naar de mens! En het
zal er altijd wel blijven ook, want hoe
weinigen houden het uit om die anti-
biologische levenswet te aanvaarden en
hun natuurlijke gemakzucht te onder
kennen als werkelijke verzoeking en de
verzoekingen van het dagelijkse leven,
met z'n moeilijke keuze, z'n vraagte
kens en z'n allesopeisende geloofscon-
centratie en gebedsconcentratie als „en
kel vreugde"?
Waar de onderste steen boven komt
en geen ruimte meer blijft voor inner
lijke reserve; waar uit moeite en tegen
slagen de persoonlijke keuze en de ze
kerheid bevochten is, daór blijft ruimte
voor „enkel vreugde", naar het woord
van onze God. Laat het aan de bezorg
de christenheid van onze eeuw gezegd
zijn.
Veeónendaal
Th. Ferwerda.
Nederland is vanouds een toevluchtsoord ge
weest voor iedereen die in vrijheid volgens zijn
eigen beginselen wilde leven. Het was dan ook
geen wonder dat een groep Engelse „dissenters",
die het in het begin van de 17e eeuw in hun va
derland moeilijk hadden, een toevluchtsoord
zochten in Nederland, „where they heard was
freedom of religion for all men". En die vrij
heid van godsdienst voor iedereen zochten deze
puriteinen. Ze hadden nogal wat bezwaren te
gen het tweeslachtig karakter van de Engelse
kerk en zij wilden deze gezuiverd zien van alle
rooms-katholieke invloeden. Zo wensten zij een
presbyteriaal systeem in plaats van een episco
paal stelsel. Maar koning Jacobus I, de eerste
Stuart, die sinds 1603 in Engeland regeerde, wil
de niets van deze prioriteiten weten integen
deel zij werden wreed vervolgd. Voor hen re
den om een nieuw bestaan te gaan zoeken in
Nederland.
De naam Pilgrim Fathers overigens pas in
de 18e eeuw voor het eerst voor deze mensen
gebruikt zou de indruk kunnen wekken dat
het in hoofdzaak oude mensen waren die in 1608
scheep gingen naar Amsterdam. Die indruk
klopt niet: de oudste van hen was 57 jaar. verre
weg de meesten waren tussen de twintig en de
dertig en er waren ongeveer dertig kinderen aan
boord. De naam pelgrims werd gegeven omdat
een van hun leiders. William Bradford, verklaar
de dat zijn volgelingen wisten dat ze „pelgrims
op deze aarde" waren; en de naam Fathers kre
gen zij omdat zij de „Founding Fathers" van
New England werden, stichters in Amerika van
het „nieuwe Engeland" en van de stad New Ply
mouth.
In 1608 kwamen ze aan in Amsterdam. Daai
herinnert de Engelse Pelgrimsteeg English
Pelgrims' Lane nog aan hun verblijf. In d<
Engelse presbyteriaanse kerk op het Begijnhof
vindt men een herdenkingsraam. Maar lang zijr
ze in deze stad niet gebleven. Aanvankelijk slo
ten zij zich aan bij puriteinen, die al eerdei
in Amsterdam waren gekomen, maar het bleek
niet mogelijk de vrede en de eendracht met dez<
landgenoten te bewaren. Daarom besloot Johr
Robinson, hun voorganger, zich in Leiden te ves
tigen. Aan de burgemeesters van deze stad wer<
toestemming gevraagd zich daar te Engelse puri
teinen en die werd hun op 12 februari 1609 ver
leer.d.
In Leiden vonden deze Engelse puriteinen dai
eindelijk de vrijheid en de bescherming die zii
zochten maar de sociale omstandigheden wa
ren voor hen daar niet zo bijster gunstig. En dus
besloot een deel van hen naar Amerika te
vertrekken waar zij andere Engelse kolonies
zouden vinden en waar zij hun identiteit beter
zouden kunnen bewaren. Op vrijdag 31 juli 1620
vertrokken ze per schip naar Delfshaven en de
volgende dag scheepten zij zich in op de Speed
well, een niet helemaal zeewaardig schip dat hen
wel naar Engeland bracht maar niet geschikt
was om de grote oversteek te wagen.
Daarom stapten zij in het Engelse Plymouth
over op de Maflower die hen na een voorspoe
dige reis in het najaar van 1620 Amerika bin
nenbracht. Tot hen behoorde niet John Robin
son, hun leider hij bleef in Leiden wonen
waar hij in 1625 overleed. Hij ligt in de Pieters
kerk begraven.
zoekers naar godsdienstvrijheid ze zullen niet
stilgestaan hebben bij de betekenis die deze
mensen hebben gehad voor de Amerikaanse sa
menleving.
>eurde Drecies 350 iaar geleden O O
Dit alles gebeurde precies 350 jaar geleden
oldoende reden om dit jaar 1970 te gebruiken als
en herdenkingsjaar. Een tikkeltje om commer
ciële redenen: in de stichting Pilgrim Fathers
herdenking 1970 zijn de VVV's van Leiden. Rot-
erdam en Amsterdam en ook het Nationaal
Bureau voor Toerisme vertegenwoordigd en deze
stichting heeft heel wat toeristen trekkende
evenementen op touw gezet wie zal het hun
kwalijk nemen! Leiden is hiervan het middelpunt
de directeur van de stichting, de heer R. A
Dekker, is tevens directeur van de Leidse VVV
In deze stad werd op 29 april het herdenkings
jaar geopend met een toneelvoorstelling in de
Lakenhal waarin de geschiedenis der Pilgrim
Fathers herleefde. In die Lakenhal is ook een
speciaal ingericht die tot 4 oktober geopend zal
zijn de traditionele Leidse 3 3 oktober-feesten
zullen trouwens ook speciaal op le Pilgrim
'"ather-herdenking zijn gericht.
Een der hoogtepunten is zonder enige twijfel
Je le augustus geweest, toen de reis van Stichting
naar Delfshaven nog eens is herhaald. Heel wat
eigenaren van 17e-eeuwse boten, verenigd in de
stichting Ronde en Platboomvaartuigen. hebben
hun medewerking verleend om de in 17e eeuwse
kostuums gestoken deelnemers aan de tocht van
Leiden naar de Aelbrechtskolk in Rotterdam-
Delfshaven te belangstellenden de weg die de
Engelse dissenters 350 jaar eerder op dezelfde
wijze waren gegaan. Heel veel belangstellenden
hebben toen een ogenblik teruggedacht aan deze
Dat zal eerder het geval zijn op 26 november,
de vierde donderdag van die maand die eerst
Amerikaanse traditie Thanksgiving Day is. Deze
dankdag is in 1621 voor het eerst georganiseerd
door de Pilgrim Fathers om God te danken dat
zij die eerste strenge winter hadden overleefd.
Ook in de Pieterskerk in Leiden wordt deze dag
nog ieder jaar gevierd dit jaar op een bijzon
dere wijze, al was het alleen maar door het
Grand Turkey Dinner dat dan zal worden geor
ganiseerd!
Maar daarnaast zal zeker ook de nadruk wor
den gelegd op de waarde die het verblijf in
Leiden van dit kleine groepje Engelse protestan
ten voor de hele Amerikaanse samenleving heeft
gehad. De denkbeelden van vrijheid en democra
tie die zij in deze stad vonden, nebben zij als
een erfenis aan de Verenigde Staten nagelaten.
En dat is niet alleen maar een wat verheven
Hollandse mening. Ter gelegenheid van het Pil
grim Fathers Year is een opstellenwedstrijd uit
geschreven. Winnares van de tweede prijs was
Laurel Shaw Sorenson, een tocht van 16 jaar uit
Westfield in Massachusetts ze maakte ook de
tocht van Leiden naar Delfshaven mee. Zij for
muleerde de betekenis der Pelgrim Fathers al
dus: „Alles wat de Pilgrim Fathers hebben nage
laten. ligt omvat in de democratische denkwijze.
Amsterdam en Leiden hebben hun een kans ge
geven om de regels die zij nodig hadden voor
hun eigen kolonie, te formuleren."