„Ik wil in de Derde Wereld
iets van wat ik geloof
tot werkelijkheid maken"
Portret van prof. Presser
wordt vanavond herhaald
Gerard Cox
zoekt op tv
de" matras
Jaap van Kogelen berg voor zijn vertrek naar Bolivia:
Bommel
Slijtmijt
BOEKENNIEUWS
programmaos
VANAVOND
MORGEN
„Dingen die niet voorbij gaan"
UIT DE KERKEN
MAARTEN
TOONDER
Si RIP
Cf l CIC tot zichzelf. „Ik geloof, dat heer Ollie
MAANDAG 19 OKTOBER 1970
Vanavond is cabaretier Gerard
Cox middelpunt van een televisie
programma onder de titel ,,Wie
wijst Gerard Cox de weg fn Hilver
sum?"
Gerard Cox is naar mets minder
dan de befaamde Gooise Matras
op zoek. Op zijn speurtocht wordt
het oorspronkelijk doel weliswaar
wat uit het oog verloren, maar de
pret is er niet minder om. Via een
bewerking door Jaap van de Mer-
we van het bekende liedje ..Au
clair de la lune" komt Gerard Cox
bij een liedje van Toon Hermans,
dat wel iets anders uitpakt dan de
tekstschrijver heeft bedoeld. Er is
een lied van Drs. P. en natuurlijk
zingt Gerard Cox de snelrijzende
hit over de Glorie van Feijenoord.
Verder werken mee: Wilma
Driessen, Sylvia de Leur. Corry
nan Gorp, Frans Vrolijk, de violist
Peter LeBlanc en een ballet onder
leiding var. Lyn Wolseley. De mu
zikale leiding heeft Rogier van Ot-
terloo. Samenstelling Gerard Cox
en Rob Touber. Produktie en re
gie: Rob Touber (VARA 20.20-20.50
uur Nederland 1
TELEVISIE
18.45 NOS: (K) Woefs en de
Lamaars.
18.55 (K) Journaal.
19.04 Coronation Street, TV-feuille
ton.
20.00 NOS: (K) Journaal.
20.20 VARA: (K) Muzikale show- e
balletprogramma.
20.50 Achter het nieuws.
21.15 De Gouddieven: De Verkwi-
ter. TV-serie.
22.05 Dingen die niet voorbijgaan
persoonlijk geschiedverhaa
van 1900 tot vandaag (herh
23.05-23.10 NOS: (K) Journaal.
NEDERLAND 2
18.45 NOS: (K) De Woefs en de La
maars.
18.55 (K) Journaal.
19.04 Kijken naar kinderen, weten
schappelijke TV-serie (3).
19.30 NCRV: (K) De avonturen van
Tom Sawyer, TV-serie (3).
20.00 NOS: (K) Journaal.
20.20 NCRV: Memorandum van een
dokter, TV-feuilleton.
21.15 Hier en Nu: actualiteitenru
briek.
21.40 Een schat je. TV-film.
22.55 Avondsluiting.
23.05-23.10 NOS: (K) Journaal.
DUITSLAND 1
(Regionaal programma: NDR:
met gezaghebber R. Saleh KRO:
17.10 Voor de kleuters. 17.15 Hai!:
jeugdprogramma. Politieke Partijen:
18.19 Uitzending van de Partij van
de Arbeid. 18.30 Nieuws. KRO: 18.41
Actualiteiten. 19.00 (S) Licht ensem
ble met solisten. 19.45 Evangelie
onder masker, godsdienstige lezing.
20.00 (S) Der Landarzt, opera van
Hemze, door Radio Kamerorkest em
olisten (opn.). 20.35 Bitterzoet bed,
•i oorspel. 22.25 Overweging. 22.30
Nieuws. 22.40 Den Haag Vandaag.
22.50 Mededelingen. 22.52 Kontekst:
magazine waarin op de dingen
wordt doorgepraat. 23.15 (S) Sticker:
licht platenprogramma. 23.55-24.00
Nieuws.
HILVERSUM II
AVRO: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgym.
Nieuws. 7.11 Ochtendgymnastieg.
7.20 Stereo: Dag met een plaatje:
lichte grammofoonmuziek. 8.00
Nieuws. 8.11 Radiojournaal. 8.20 (S)
Dag met een plaatje (vervolg).
(8.30-8.33 De groenteman.) 8.50 Mor
genwijding. NOS: 9.00 Uitgebreide
reportage of herhaling NOS-pro-
gramma. 9.40 Muziek uit de Midde
leeuwen en Renaissance. AVRO:
10.00 Voor de kleuters. 10.10 Ar
beidsvitaminen: populair verzoek-
platenprogramma. (11.00-11.02
Nieuws.) 11.30 Rondom 12: program
ma voor de vrouw. (11.55 Beursbe
richten.) 12.30 Overheidsvoorlicht
tztx Eitzending voor de landbouw,
12.40 Knipperlicht: radioverkeens-
magazine. 13.00 Nieuws. 13.11 Radio
journaal NOS: 13.30 Spiegel van
België: muziek en nieuws van onze
zuiderburen. 14.00 Jazz uit het His
torisch Archief. 14.25 (S) Radioka
merorkest: moderne muziek. 15.00
Van ta-ta tot totale taal: rubriek
over het leven in de taal. AVRO:
15.10 Muziekmiddag met om 16.00
Nieuws. 17.30 Toppers van toen (gr.)
17.55 Mededelingen. 18.00 Nieuws.
18.11 Radiojournaal. 18.25 Johan
Willem Friso Kapel. 18.55 Jeugd en
ritme. 19.25 Paris vous parle. 19.30
Nieuws. 19.35 Vanavond: gevarieerd
programma. 22.10 Gonik!: een stie-
kem-kritisch programma. 22.30
Nieuws. 22.38 Radiojournaal. NOS:
22.55 Zin-Tuig nr. 27: kunstpro
gramma. 23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM III
VARA: 9.00 Nieuws. 9.02 Plaat jee
voor de pep. (10.00 Nieuws.) 11.00
Nieuws. 11.03 Een opvallend vrolijk»
gevarieerde visite: licht platenpro
gramma. (12.00 Nieuws.) 13.00
Nieuws. 13.03 Ekspres: licht platen-
programma. 14.00 Nieuws. 14.03 De
Eddy Becker Show. 15.00 Nieuws.
15.03 Drie-draai. 16.00 Nieuws.
16.03-18.00 Mix: 120 minuten rijp en
groen op alle toeren. (17.00 Nieuws.)
NED. HERV. KERK
Beroepen te Hasselt: R. J. van «ie
Hoef te Papendrecht.
Aangenomen naar Gulpen-Vaals c.a.:
dr. P. L. Schoonheim te Leiden.
Bedankt voor Boven-Hardinxveldt
J. Broekhuis te Onstwedde.
18.00 Polizeifunk ruft, TV-serie.
lff.30 (K) Actualiteiten. 18.45 (K)
Zandmannetje. 18.55 (K) Regionaal
sportjournaal. 19.28 (K) Julia.
TV-serie. 19.59 Programma overzie hl
WDR: 18.00 (K) Programmaoverzich
Aansluitend: (K) Die seltsamen Me
thoden des Franz Josef Waraninger
TV-serie. 18.30 (K) Voor de kleuter.'.
18.40 (K) Actualiteiten en muziek
19.25 (K) Filmreportage. 20.00 (K)
Journaal en weerbericht. 20.15 Ac
tuele reportages. 21.00 (K) Die sech.'
Ausreisser, klucht. 21.45 (K) Cultu
reel magazine. 22.30 (K) Journaal,
commentaar en weerbericht. 22.50
Twee korte films. 23.55 (K) Journaal.
DUITSLAND 2
18.05 (K) Actualiteiten en muziek
18.40 (K) Tekenfilm. 19.10 (K) Der
Kurier der Kaiserin, TV-serie. 19.45
K) Nieuws, actualiteiten en weerbe
richt. 20.15 (K) Filmreportage. Aan
sluitend Nieuws. 21.00 Der Brigant.
Italiaanse speelfilm. 23.20 (K)
Nieuws en weerbericht.
TELEVISIE
DUITSLAND 1
10.00 Nieuws. 10.05 Journaal van
gisteravond. 10.30 Amusementspro
gramma. 11.45 Programma voor fila
telisten. 12.00 Actuele reportages.
12.50 Internationaal persoverzicht.
13.00-13.30 Journaal. 16.35 (K)
Nieuws. 16.40 Kinderprogramma.
17.00 Idem. 17.25 Tekenfilm. 17.30
Altes Haus macht wieder jung,
TV-serie. 17.55-18.00 (K) Nieuws.
DUITSLAND 2
17.30 (K) Nieuws en weerbericht.
17.35 Ich heirate (k)einen milliomar
(tv-serie).
RADIO
HILVERSUM I
NCRV: 7.00 Nieuws. 7.11 Het le
vende woord. 7.16 Op het eerste ge
hoor: klassieke muziek in stereo.
(7.25 Horen en zien; 7.30 Nieuws;
7.32-7.50 Hier en Nu: actualiteiten).
8.00 Nieuws. 8.11 Te Deum lauda-
mus: gewijde muziek (gr.). 8.30
Nieuws. 8.32 (S) Voor de huisvrouw
(9.00-9.10 Gymnastiek voor de huis
vrouw). 9.35 Waterstanden. 9.40 (S)
Russische melodieën voor koor en
orkest (gr). 10.00 Bijbelse verkennin
gen. 10.15 (S) Aria's uit opera's van
Mozart (gr). 11.00 Nieuws. 11.03 Het
wassende water, seriehoorspel. 11.27
Voor de zieken. 11.55 Mededelingen.
KRO: 12.00 (S) Van twaalf tot twee:
gevarieerd programma (12.22 Wij
van het land; 12.26 Mededelingen
t.b.v. land- en tuinbouw; 12.30
Nieuws; 12.41 Actualiteiten; 13.00
Raden maar..., quiz). 14.05 Schoolra
dio. 14.30 Pizzicato: muzikaal mid
dag-magazine, (16.00-16.02 Nieuws).
Overheidsvoorlichting: 17.00 Alge
mene aspecten in Bonaire in 1970.
Vraaggesprek van Raymundo Debrot
AMSTERDAM De Stichting Ne
derlandse Vrijwilligers bestond dezer
dagen vijf jaar. Tijdens een bijeen
komst, aan dit lustrum gewijd, heeft
minister Udink het contract onderte
kend van de achthonderdste jonge Ne
derlander die twee jaar in een land van
de Derde Wereld ontwikkelingswerk
gaat doen. Die achthonderdste is de
22-jarige Jaap van Kogelenberg uit
Heemstede. Op 24 oktober zal hij naar
Bolivia vertrekken.
Het in mei van dit iaar uitgezonden televisie-pro
gramma over professor Jacob Presser, die kort daar
voor is overleden, wordt vanavond om 22.05 uur via
Nederland I door de VARA-televteie herhaald.
„Dingen die niet voorbij gaan" is de titel van de uit
zending.
Het is het persoonlijk geschiedverhaal van 1900 tot
vandaag, verteld door professor Jacob Presser. in beeld
gebracht door Philo Bregstein. Tijdens de recent ge
houden Internationale Filmweek te Mannheim werd
dit programma bekroond.
„Dingen die niet voorbij gaan" is geen portret óver
Presser, maar een poging zijn openhartig levensverhaal
(„ego-ducument", zoals Presser dat noemt), zijn herin
neringen, zijn levensvisie, uit te drukken in beelden: de
Joodse diamantbewerkerszoon, die gegrepen wordt door
de opkomst van het socialisme, door de bloeiperiode van
de Europese cultuur, die dan de ondergang van de Jo
den beleeft en hiermee zijn verdere leven heeft gewor
steld. Naar wie dit verleden zo overwon als hij in zijn
leven heeft gedaan, mag men extra goed luisteren als hij
het. heeft over de belangrijke problemen van vandaag.
Ter gelegenheid van deze herhaling heeft de VARA,
in samenwerking met de uitgeverij Athenaeum - Polak
van Gennep, een boekje laten verschijnen waarin de
volledige tekst met enkele illustraties, van de uitzending
over professor Presser is opgenomen.
„Een zwakke poging om iets van onze
Van de bekende christelijke auteur
Kees Rijnsdorp is bij Uitgeverij J. H.
Kok NV te Kampen de roman De
Schuldige verschenen. Rijnsdorp ver
schenen. Rijnsdorp komt met een ver
haal. dat gesitueerd is in de jaren
1904-1905. Er zit een speurderselement
in het boek maar dit is niet. de hoofd
zaak geworden. Het belangrijkste voor
Rijnsdorp was het schilderen van de
figuren om het thema heen. Hij doet dit
boeiend en met veel gevoel voor het
detail.
Bij dezelfde uitgever verschenen ver
der Stelling en tegenstelling door R. T.
Huibrechtse, een originele, zij het niet
altijd even overtuigende roman over
het leven van een schaker: De Enke
ling, twaalf verhalen van Toos Staal
man en Voor en na de zondvloed auto
biografische aantekeningen van dr. P.
J. Bouman.
Van Nel Benschop heeft Kok in
Kamper de dichtbundel Een boom in
de wind, het licht, doen zien.
Aukje Baluin schreef: „Ik ben teder
teder leder". Het zijn de bewerkte ge
schriften van een schoolmeisje van
christelijken huize, dat haar ontluikend
liefdesleven tot onderwerp heeft. (Uitg.
De Arbeiderspers. Amsterdam f 8.90.
Bij de Forum Boekerij in Den Haag
verscheen Ha, Hunter, heerlijk van
John Tickner, ten alleraardigst jagers-
verhaal.
Jaap van Kogelenberg werd geboren
in een gereformeerd ambtenarengezin
en hij is naast twee meisjes de enige
zoon.
H(j doorliep IIBS-b. sag toen de mili
taire dienst naderen en om deze plicht
te ontwijken, ging hij doorstuderen op
de hts: werktuigbouwkunde.
L* voelde niet voor de militaire
dienst?
„In de huidige vorm lijkt militaire
dienst mij weinig zinvol. Als ik had
moeten beslissen, was ik wellicht prin
cipieel weigeraar geworden. Ik heb na
de hts het ontwikkelingswerk echter
niet louter gekozen om de dienstplicht
te ontgaan. Ik ben christen: in de Der
de Wereld meen ik een mogelijkheid te
zien om iets van wat ik geloof tot wer
kelijkheid te maken".
Ontwikkelingswerk is voor u een
soort zending?
.Helemaal niet. Mijn uitgangspunt is
dat wij westerlingen een schuld hebben
aan de Derde Wereld: de politieke en
economische problemen daar, zijn voor
het merendeel in het verlenen door ons
veroorzaakt".
De wereldproblemen hebben Jaap
van Kogelenberg pas enkele jaren gele
den echt geraakt. Hij vindt dat hij voor
die tijd wat erg onbezorgd heeft ge
leerd Hi.i speelde saxofoon in een
bandje, deed aan fotografie en praatte
in clubverband over de samenleving en
haar problemen zonder zich bewust te
zijn. dat stellingneming ook 't aanvaar
den van gevolgen betekent.
Wat betekende provo voor u?
„In die tijd vond ik provo nogal
agressief en datzelfde gevoel heb ik ook
bij de kabouters. Ik houd niet zo erg
van de recht-voor-zijn-raap-mentaliteit,
•1 ga ik steeds meer inzien dat de vele
noodzakelijke veranderingen soms moei
lijk zonder rumoer opgeroepen kunnen
worden
U praat nogal nadrukkelijk over
uw christen zijn.
„Ik ben christelijk opgevoed, maar
door enkele contacten heb ik enkele
jaren geleden feiten en gevoelens beter
kunnen ordenen en toepasbaar kunnen
maken".
Heeft deze geestelijke ordening
ook uw visie op de samenleving sterk
beïnvloed?
„Ik geloof niet in geweld ik heb in
mijn hele leven maar twee keer ge
vochten en daarom hoop ik dat onze
samenleving zich langs wegen van ge
leidelijkheid /.al kunnen hervormen.
Toch groeit bij mij het inzicht dat be
paalde baatzuchtige groepen zo rem
mend kunnen werken dat geweld wel
licht onvermijdelijk is".
Jaap van Kogelenberg Deze
week. vertrekt hij naar Bolivia om
er voor drie gulden per dag wiskunde
te gaan doceren.
wil. Wij hebben alleen maar te zorgen
dat zij de daarvoor noodzakelijke eco
nomische speelruimte krijgt".
Wat betekent charitas en idealis
me voor u?
„Liefdadigheid is een versleten en
ondoelmatig begrip. Bij ontwikkelings
samenwerking zijn wij even goed de
ontvangers als de Derde Wereld. Idea
lisme klinkt me te zwevend. Bovendien
wil een idealist een doel bereiken. Ik
ga er van uit dat er wat gedaan moet
worden, of ik daarbij succes zal heb
ben. is in wezen niet belangrijk".
Verwacht u dat uw werk in de
Derde Wereld zal worden gewaar
deerd?
„Een Bolivaan beloofde me onlangs
dat als hij me in Bolivia zou tegenko
men. dat hij dan zou zeggen: „Wat kom
je hier doen?" Wij. Westerlingen komen
in de Derde Wereld een bestaande orde
verstoren. Bovendien komen we er met
een besmet verleden. Ik kom er als in
dringer met het uiterlijk van de vroe
gere onderdrukker. Neen. het wordt
een karwei zonder prijzen, maar het
moet nu eenmaal gebeuren".
Jaap van Kogelenberg zal in de Boli
viaanse stad Cochabamba wiskunde
gaan onderwijzen op een technische
school. Hij zal daarvoor drie gulden
zakgeld per dag ontvangen en zijn le
ven zal twee jaar vrij sober zijn. „Zie
dat nu weer niet als een opoffering. We
zullen daar veel beter leven dat de
doorsnee Boliviaan. Dat kan niet anders
want om vertrouwen te wekken, moet
je jezelf zijn en ik ben nu eenmaal
burger van een rijk land".
vriend", sprak hij dof „Die groenstroken
zijn wel een goed idee. maar niemand
wil er aan. Ach, was ik maar nooit met
die insekten begonnen! Ze leken zo aar
dig, maar ik zie nu in. dat ik adders
aan mijn boezem heb gekoesterd. Hoe
kunnen ze worden opgeruimd? Zeg dan
ook eens wat! Kan je niet even een list
verzinnen?"
„Hm", zei Tom Poes. Verder zweeg
hij, en de tocht naar Bommelstein verliep
in een gedrukt stilzwijgen. Dit werd pas
verbroken toen* ze het oude slot genaderd
waren en de heer Steen breek van achter
een toren te voorschijn trad.
„U hebt gewonnen. O BB*, sprak de
secretaris in de vallende regen. „AWS
geeft het op. U kunt uw voorwaarden
stellen; ik heb blanco volmachten om
de zaak meteen af te handelen. Zeg maar
wat u hebben wilt".
„AWS?" herhaalde heer Bommel dof
„Die interesseert me niet. Ik heb wel wat
anders aan mijn hoofd. Het enige wat ik
nu nog wil is vernietiging van de plaag,
die helemaal uit de hand is gelopen: op
ruiming; reiniging, als u begrijpt, wat ik
bedoel".
Hebt u al een politieke keuze ge
maakt?
„Ik ben lid van Arjos geweest; het
beginsel van de AR zegt me wel wat.
maar haar politieke praktijk stelt me
vaak teleur. Als ik morgen moest stem
men zou het of de PPR of de PvdA of
misschien toch wel de AR worden ik
weet het echt niet".
Waarom ontwikkelingswerk?
„Ik geloof dat het doorslaggevend is
geweest dat ik vond dat christen-zijn
verplichtingen schept. We hebben er
thuis veel over gepraat. Mijn jongste
zuster is acht maanden geleden voor
twee jaar naar Afrika gegaan".
Omdat een christelijke inspiratie
dat voorschrijft?
„Wie het louter uit menselijke over
weging doet. krijgt het wellicht erg
moeilijk als de onvermijdelijke teleur
stellingen komen. Je kunt het natuur
lijk doen om je als mens verantwoord
te voelen, ongeacht het resultaat van je
werk".
Wat is voor u ontwikkelings
werk?
technische kennis over te dragen aan
mensen van wie wij op geestelijk ge
bied veel zullen kunnen leren. Het fei
telijke ontwikkelingswerk zal in de
geïndustrialiseerde wereld moeten ge
beuren: een eerlijke regeling van de
wereldmarkt, het vrijwillig afbreken
van bepaalde takken van onze indu
strie. Ik wil twee jaar in de Derde We
reld leven om daarna met meer gezag
hier het echte ontwikkelingswerk te
bevorderen.
Vindt u het uitzenden van jonge
mensen een goede vorm van ontwik
kelingswerk?
„Er is natuurlijk het fatale risico dat
je poogt de Derde Wereld jouw cul
tuurpatroon op te dringen. Wij, Wester
lingen. beoordeleneen volk altijd op
meetbare zaken. Ik zal .pogen te ont
dekken wat het levensdoel is van de
mensen bij wie ik mag werken. De
Derde Wereld moet de kans krijgen
zich' te ontwikkelen zoals zij dat zelf
7007 Tom Poes stond op een heuvel
buiten Rommeldam naar de stad te kij
ken. De kille wind floot over de vlakte
en gierde door de gaten, die in vele ge
bouwen gevallen waren
- J„Het is niet zo best"', zei Tom Poes
dit keer met iets bezig is waar geen op
lossing voor bestaat. En zo ziet hij er uit
ook".
Dat was waar. De bekommerde heer,
die uit de richting van de stadspoort
naderde maakte een geheel verslagen in
druk.
„Met mij is het afgelopen, jonge
