Brandveiligheid Veenendaal
Boxal let erop dat vastende gastarbeiders
door honger niet zullen instorten
Marokkanen worden ontzien
Ramadan:
produktie
gaat voor
religie
Wél fusie-
overleg
Veenendaal
presenteert
structuurplan
Laatste dinsdag in
oktober was tijd
voor de ossenmarkt
Dienders hadden na
afloop handen vol
Karrekiekkasten en Kop van Jut
graag gezien op Kerkewijk
Bejaarden
Tollekamp
zijn actief
Huisdieren
gevonden
Veel schade na
autobotsing
Uit de oude
doos
door
Rik Valkenburg
Achteruit
Klappen
Mist
Belt u dan «ven a.u.b.
Lezing voor
Philadelphia
99
yEENENDAAL - De Rama
dan is de, volgens Koe
nen, Islamitische negende
maand, of de maand der
grote vasten. Voor Moham
medanen betekent dat dertig
dagen lang tussen zonsop
gang en zonsondergang niet
eten, niet drinken, niet ro
ken, niet praten. Wat ze wel
mogen en zelfs moeten is
mediteren. Een maand lang.
De Ramadan wordt sinds
zondag gevierd door o.a.
tachtig Marokkanen, die in
dienst zijn van de Boxal.
Deze gastarbeiders zijn voor
bijna honderd procent or
thodox en zeer religieus. De
wetten voor de laatste maand
van een Mohammedaans jaar
worden stipt nageleefd.
Leidsche N.V. weerlegt
ontkenning Schuppen
VERZWAKKING
STUDIE
KINDERBIJSLAG
BEVRIJDING
Hoofdstraat Veenendaal
10550
DONDERDAG 5 NOVEMBER 1970
"17EENENDAAL Niemand in
Veenendaal hoeft bezorgd te zijn
over de brandveiligheid in scholen,
fabrieken, openbare gebouwen en
verenigingslokalen. De brandweer
houdt regelmatige- controles, en
heeft de zaak goed in de hand. Dit
zegt de commandant van de Veenen-
daalse vrijwillige brandweer, de
heer N. Th. van der Veen.
De vraag naar brandveiligheid
wordt sinds het weekeinde herhaal
delijk gesteld in de familiekring, en
onder personeel van grotere bedrij
ven. Het treurige gegeven van 145
doden in een dancing van het Fran
se Saint-Laurent-du Pont bij
Grenoble heeft velen weer eens wak
ker geschud.
Veenendaal hoeft zich niet onge
rust te maken, zegt de heer Van der
Veen. Om te beginnen stelt de
brandweer veiligheidseisen zodra
een bouwvergunning voor een object
wordt aangevraagd. Er wordt gelet
of er voldoende vluchtwegen zijn, en
ook de bouwkundige constructie
moet een bepaalde eisen voldoen.
In gebouwen waar veel mensen
bijeen komen moeten naar buiten
opendraaiende deuren aanwezig zijn,
voorzien van zogenaamde paniekslo-
ten. Die gaan open als flink tegen de
deur wordt geduwd. De brandweer
let er verder op of voldoende blus
middelen aanwezig zijn,- en of er
voldoende noodverlichting is. Regel
matig, de heer Van der Veen schat
het op eenmaal per half jaar worden
overal controles gehouden. „De
brandweer in Veenendaal wordt wel
eens erg lastig genoemd", zegt de
commandant.
„Het is inderdaad goed dat de
mensen weer eens wor'den wakker
geschud. Steeds weer zie je dat men
het niet zo nauw neemt met de
voorschriften. In winkels bijvoor
beeld plaatst men soms houten stel
lingen voor een nooduitgang. En
juist dat zijn dingen die je ook als
brandweer niet iedere dag kunt con
troleren. Nogmaals: als men zich
aan onze instructies houdt, kan er
niet veel gebeuren. Dan zijn er vol
doende vluchtwegen in gevallen dat
er toch brand uitbreekt."
De controles van de brandweer
strekken zich uit over objecten als
het bejaardencentrum, de scholen,
kerkgebouwen e.d. Van iedere zaal
is een „stoelenplan" opgesteld. Daar
op staat aangegeven hoe de zitplaat
sen er moeten zijn opgesteld, met
het doel gangpaden te handhaven,
waarlangs men zich naar buiten kan
spoeden in geval van nood.
„Het nare is alleen, dat bij een
controle zo'n zaal nog niet helemaal
vol hoeft te zijn en alles eigenlijk
automatisch in orde is. Wat daarna
gebeurt als het erg druk wordt, en
men gaat ook de gangpaden van de
zaal met stoelen bezetten, ontstaat
in feite een levensgevaarlijke situa
tie.
De brandweer is van plan de pe
riodieke controles op gebouwen te
verscherpen. Momenteel is één man
part-time met dit werk belast. Het
is de bedoeling dat hij er een volle
dige dagtaak aan krijgt.
N. Th. v.d. VEEN
(Van een onzer verslaggevers)
Zoveel mogelijk komt het bedrijf te
gemoet aan de wensen van de Marok
kanen, vertelt bedrijfsleider R. E.
Schardijn die zijn gastarbeiders met
veel zorg omringt en nauwkeurig ga
deslaat. Eén wens kan niet in vervul
ling gaan: vrij gedurende de gehele Ra
madan. Het westerse bedrijfsleven
trekt zich niets aan van oosterse vas
tentijden en de Marokkanen moeten
daarom werken. Dat doen ze overigens
zonder mopperen want allen houden
consequent hun mond dicht.
De Ramadan is een hele opgaaf voor
elke Mohammedaan. Maar ook voor de
bedrijven die zo'n Islamiet in dienst
hebben. Onder normale omstandighe
den wordt een geloofsovertuiging ge
respecteerd en wordt de gelovige in
staat gesteld zijn religieuze verplichtin
gen te voldoen. De Ramadan is echter
zwaar, zowel voor de Mohammedaan
als voor het kader in de bedrijven.
Er is gedurende de vastenmaand,
door het zwijgen, geen overleg te ple-
Dc categorische ontkenning van de
z(jde van NV v/h Wed. D. S. van Schup
pen en Zoon te Veenendaal, dat er
fusiebesprekingen gaande zouden z\jn
met de Leidsche Wolspinnerij NV. is
onjuist.
Aldus wordt gezegd in een medede
ling van de Leidsche Wolspinnerij,
waarvan het bestuur ter staving van
zijn uitspraak nog aanvoert, dat „over
mogelijke vormen van samenwerking
op 15 januari 1969 ten kantore van de
Leidsche Wolspinnerij NV, Zouterwoud-
seweg 3, Leiden, een gesprek heeft
plaatsgevonden tussen de heer W. A.
de Jonge, Mierlo, commissaris bij NV
v/h Wed. D. S. van Schuppen en Zoon,
en enkele leden van de Raad van Be
heer van de Leidsche Wolspinnerij. Dit
gesprek kwam tot stand op dringend
verzoek van de heer W. A. de Jonge.
Bovendien hebben voordien reeds
meerdere gesprekken plaatsgevonden
met andere heren van NV v/h Wed. D.
S. van Schuppen en Zoon inzake even
tuele samenwerking tussen beide ven
nootschappen", zo besluit de mededeling
van de Leidsche Wolspinnerij.
In hun pension te Lunteren nemen
Marokkanen volgende week een
tot keuken verbouwde garage in ge
bruik.
gen. Behalve dat bestaat de kans dat
een Mohammedaanse gastarbeider bij
zijn machine gaat zitten of staan medi
teren en dat zou funest zijn voor een
produktielijn. Dank zij de industriële
produktie vinden veel Turken, Marok
kanen, Italianen en Spanjaarden in Ne
derland behoorlijk betaald werk. Die
produktie moet echter wel doorgaan,
daaraan valt niet te tornen. Religieuze
bezwaren moeten wijken wanneer de
produktie in het geding is. Wie kent
niet de glijdende werkweek, die in en
kele grote bedrijven in Nederland al is
doorgevoerd en waartegen veel Neder
landse christenen overwegende bezwa
ren hebben. Toch wordt die glijdende
werkweek steeds meer gemeengoed.
Het kader van de Boxal heeft op
dracht de gastarbeiders te ontzien,
maar wel aan het werk te houden. In
de vijf jaar dat in Veenendaal Marok
kanen werken heeft de viering van de
Ramadan geen grote problemen opgele
verd. Dat is de mening van de heer
Schardijn die thans voorzitter is van de
afdeling Veenendaal van de Stichting
bijstand buitenlandse arbeiders.
Een probleem is de lichamelijke ver
zwakking. In veel bedrijven wordt in
ploegen gewerkt. Bij Boxal in een stel
sel van twee. De eerste ploeg komt op
's morgens om vijf uur en ontbijt dus
omstreeks een half uur eerder. De Ma
rokkanen eten daarna niet eerder dan
om kwart over vijf 's middags. De
tweede ploeg heeft het nog moeilijker.
Mohammedanen eten gedurende de Ra
madan vóór half zeven en het warme
„middagmaal" wordt 's avonds om elf
uur opgediend. Vlak voor het slapen
gaan. Werken en niet eten betekent in
teren op reserves. Een maand lang re
serves aanspreken heeft een niet on
aanzienlijke verzwakking tot gevolg,
die geestelijk ook doorwerkt en resul
teert in snellere prikkelbaarheid bij
voorbeeld.
De gastarbeiders bij Boxal zijn ge
contracteerd en dat betekent dat ook na
werktijd voor hen moet worden ge
zorgd. Gedurende de Ramadan moet
het kantinepersoneel voor hen over
werken en Nederlandse arbeiders moe
ten 's middags een half uur wachten,
want kwart voor vijf begint normaal de
schafttijd, terwijl gedurende de maand
november de kok eerst kwart over vijf
gereed is.
In een oude garage is voor de Mo
hammedanen een soort keuken inge
richt waar ze zelf volgens eigen riten
slachten en bereiden. De Marokkanen
zijn gek op kip en konijn. Rundvlees
wordt betrokken van een Veenendaalse
slager die voor een paar cent meer, de
koeien ritueel slacht. Vlees eten is be
langrijk in het voorkomen van te grote
verzwakking. In de fabriek moet niet
alleen de produktie doorgaan, maar ook
de veiligheid van het personeel ge
waarborgd zijn. Daarom wordt extra
gelet op de Marokkaanse gastarbeider,
dat hij niet van ellende in elkaar stort.
In het algemeen is het werken met
gastarbeiders moeilijker dan met men
sen die de eigen taal spreken. De per
soneelsafdeling van de aluminiumfa-
briek heeft zich terdege verdiept in de
leefwijze van de gastarbeiders. De he
ren J. D. van Kalkeren en R. E. Schar
dijn maakten studiereizen naar Marok
ko terwijl de eerste een speciale studie
in een scriptie verwerkte. De laatste is
zo ongeveer de vertrouwensman van de
Marokkanen. Hij controleert of het eten
op de juiste wijze bereid is en het
wordt zelfs geaccepteerd dat deze „on
reine" het eten proeft. En dat zegt een
heleboel. De heer Schardijn vindt zelf
dat de gastarbeiders in goede handen
zijn. Het is alles met elkaar weer een
kwestie van geven en nemen. En dat
kost wat moeite. Vooral in de Rama
dan, want dan moet er wat meer door
de vingers gezien worden.
Het bedrijf is daartoe wel een beetje
gedwongen, want in een contractarbei
der wordt heel wat geld gestoken. Pro
motiekansen zijn er ook. Enkele Ma
rokkanen hebben het al gebracht tot
voorman en behoren daarmee tot het
lagere kader.
Gastarbeiders krijgen eerst een con
tract wanneer ze aan bepaalde voor
waarden voldoen. Ze mogen bijvoor
beeld geen analfabeet zijn en moeten in
militaire dienst zijn geweest. Het ni
veau van de contractarbeider is daar
door gemiddeld hoger dan van de rest.
En dat is een waarborg voor minder
moeilijkheden. Toch loopt er wel eens
een weg, vertelt de heer Schardijn,
maar dat schijnt onder de Nederlanders
ook voor te komen, voegt hij er spot
tend aan toe.
Het enige chronische probleem is dat
van de kinderbijslag. Een Mohamme
daan mag vier vrouwen hebben en bij
gevolg is hij vaak vader van een hele
schare kinderen. Dat geeft hem recht
op een hele hap kinderbijslag, die ech
ter eerst uitbetaald wordt wanneer de
gegevens over de burgerlijke staat en
kindertal nageplozen zijn.
Het komt wel eens voor dat een gas
tarbeider ook de kinderen van de vrou
wen van zijn broer opgeeft, omdat hij
he top zich genomen heeft voor hen te
zorgen. Een Marokkaan heeft begrijpe
lijkerwijs niet direet in de gaten dat de
kinderbijslag niet uitbetaald wordt
door het bedrijf waar hij werkt. Dit
misverstand wil wel eens enige wrij
ving tot gevolg hebben.
Een andere moeilijkheid is de vakan
tie. Eens per jaar kunnen de Marokka
nen vier weken naar huis. De reis
wordt betaald en er worden nog eens
tweemaal twee dagen extra gegeven
voor de overtocht. Slechts vijf procent
komt op de afgesproken tijd terug,
want in de vakantietijd is al het gedu
rende een heel jaar verdiende geld nog
niet op. Dus hoeft er nog niet gewerkt
te worden, is de redenering.
De laatste kwestie is die van het sui
kerfeest. De Ramadan eindigt op 30 no
vember en de volgende dag wordt de
bevrijding van dc strenge wetten uit
bundig gevierd. De Stichting bijstand
buitenlandse arbeiders, gevestigd in
Utrecht probeert dat feest centraal te
vieren. Dat kost nogal wat moeite en
op dit ogenblik is nog niets zeker. De
kans is zeer groot dat plaatselijk sui
kerfeesten zullen moeten worden geor
ganiseerd. In Veenendaal heeft de fa
brikantenvereniging (nu IKV) al een
folder laten uitgaan waSrin vrijheid
voor de beleving van de Ramadan en
voor de viering van het suikerfeest
wordt gevraagd. Tweehonderdvijftig
Marokkanen zijn in deze stad betrok
ken bij het vastenfeest. Voldoende om
op 1 december een meer dan gezellig
samenzijn te organiseren.
VEENENDAAL Het lang ver
beide Structuurplan voor Veenendaal
komt in de openbaarheid. De presen
tatie gaat zich afspelen tussen dinsdag
17 november en vrijdag 27 november.
Diverse afzonderlijke groeperingen
krijgen gelegenheid tot discussie erover.
Dinsdag 17 november wordt de pro
cedure gestart met de officiële presen
tatie aan gemeenteraad en pers, 's mid
dags om half zes. Maandag 23 novem
ber is er een informatie- en discussie
avond voor handel, nijverheid en in
dustrie in het raadhuis.
De dinsdag daarna kunnen de politie
ke partijen 's avonds hun mening ge
ven. 's Woensdags komen andere be
langhebbende groepen uit de bevolking
aan bod. Dat is 's morgens om tien uur
en 's middags om half drie.
Donderdagavond kunnen de Veenen
daalse inwoners die niet bij bepaalde
categorieën horen in het raadhuis te
recht, en tussen maandag 23 en vrijdag
27 november wordt het voortgezet on
derwijs uitgenodigd.
Bovendien wordt van 17 tot en met
26 november het structuurplan in het
raadhuis op nog wat forsere wijze ge
presenteerd, door middel van onder an
dere prenten en maquettes. Hetzelfde
materiaal wordt gebruikt bij de uiteen
zettingen tijdens de informatie- en dis
cussiebijeenkomsten.
RHENEN Op de hoek van de Dr.
Wallerstraat-Nieuwe Veenendaalse weg
kwamen gistermiddag twee personen
auto's met elkaar in botsing. De auto
mobiliste mej. J. B. uit Rhenen, komen
de uit de Dr. Wallerstraat, verleende
geen voorrang aan de over de Nieuwe
Veenendaalseweg in de richting stad
rijdende Rhenenaar Van Th. Persoon
lijke ongelukken deden zich niet voor,
maar de beide auto's waren zwaar be
schadigd. De wagen van mej. B. was
praktisch totaal venyeld.
^estig jaren geleden waren we weer zo ver. We zaten midden in de ossen-
markten. Op één na de laatste dinsdag in oktober was het „boeren-
ossenmarkt". Dan kregen de boerenknechts hun loon en dan was er wel
enige drukte in 't Veen. Ze kwamen dan ter markt of gingen inkopen doen
in de winkels, een paar nieuwe schoenen of een nieuwe blauwe kiel en een
„slokkie" bij De Haas of Van Lent of bij Veenendaal, daar bleeft het bij.
Maar de volgende week, de laatste dinsdag in oktober, dan begon de „pret"
eerst recht. Jan Verhoef weet er nog wel het een en ander over te vertellen,
waaruit blijkt dat er ook haken en ogen aan zaten, vooral na afloop
„Na de „boerenossemarkt" kwa
men de verschillende wagens, de
„Karrekiekkasten" met verschillende
„spullen" in Veenendaal aan. De ge
hele Kerkewijk stond vol met die
wagens, uiteraard aan de kant van
de weg, zodat midden op de weg het
„verkeer" ongehinderd doorgang kon
vinden. Het werd op de markt een
drukte van belang. De diverse ten
ten, zoals een schiettent, een hoepe
latent, een tent waar een „dikke da
me" te zien was, een „wildebeesten-
tent", een tent waarin een waarzeg
ster de mensen voor goed geld een
„bak wijsmaakte", wat hun toe
komst betrof, een kop van Jut, en
dergelijke vermakelijkheden meer,
werden onder oorverdovende ha
merslagen in elkaar getimmerd.
En dan vooral niet te vergeten de
„mallemeulen", de draaimolen werd
opgezet en gehuld in een enorm
groot zeildoek, dat op de morgen
van de ossemarktdag werd openge
maakt en toegerold, zo dat de „mal
lemeulen" open en bloot klaar stond
om zijn toeren te draaien.
In vroeger jaren stonden er zelfs
twee draaimolens, één boven en één
onder aan de markt. Doch later kon
men het er wel met één af. „De os-
semart gaot achteruit" zeiden de
mensen toen.
Op die laatste dinsdag in oktober
was het druk in ,,'t daarp". Geklin
gel van mallemolenbellen, gejengel
van draaiorgels, oorverdovende
knallen, veroorzaakt door de forse
klappen op de kop van Jut, vervul
den de lucht en veroorzaakten één
grote kakofonie van rumoerige ge
luiden. Ook de Hoofdstraat stond
langs de kant vol kramen met olie
bollen, koek en andere versnaperin
gen, benevens kramen met snuiste
rijen als kralenkettingen, blikken
ringetjes en speelgoederen. Met een
welsprekendheid een Kamerlid
waardig, trachtten de verschillende
„spullebazen" de mensen hun tenten
binnen te lokken of hun waren aan
de man te brengen. „Komt dat zien,
komt dat zien", zo klonk het van
alle kanten of „Koek van Jaap
koek zul je vreten, koek van Jaap,
niet hebben, dan terug". Dan was er
een „pias" die zijn kunsten vertoon
de, een „harddraver" op wonderlijke
wijze uitgedost liep door het dorp en
alles en iedereen deed zijn best om
de mensen de zo zwaar verdiende
centen uit de zak te kloppen.
Het spreekt vapzelf, dat er door
de kermisbezoekers ook in de diver
se cafés een flinke borrel werd ge
pikt. Een jongeling of man die, zeer
onzeker zich bewegend, zijn weg'
naar huis zocht, was geen zeldzaam
heid. Ook vielen er nog wel eens
klappen op andere koppen dan op
die van Jut.
Jansen de diender en Branders de
rijksveldwachter, Poot of Van Toor
of hoe die politiemannen ook alle
maal geheten mogen hebben, geas
sisteerd door „de rooie de Gooyer",
de Gelderse diender en de Leeuw,
de Gelderse rijksveldwachter, moes
ten nog wel eens ingrijpen.
Dan werden er ook „kermisbede-
ren" gezongen. „Vaoder het êzaaid,
als ik mit melkerstied maor tuus
bin", was de geliefkoosde zang der
boerenzoohs en knechts, terwijl de
Veenendaalse jongens en meisjes in
lange rijen arm in arm de hele
straat innamen onder het gezang
van „Vooruit dan maar, vooruit dan
maar, 't is kermis hier in Veenen
daal".
Anderen, meer ouderen en beza-
digden, namen de „ossemarkt" te
baat om de op hun land verbouwde
witte kool aan de man te brengen,
voor de zuurkoolinmaak. Voor dat
produkt werden dan grage kopers
gevonden,. Ook ging menig huisvader-
wel even ter markt om een „wit
keu", een jonge big te kopen. Die
waren zo omstreeks ossemarkt nog
wel eens goedkoop.
Was de laatste dinsdag in oktober
voorbij, dan ging elk weer aan zijn
werk, in afwachting van de eerste
dinsdag in november, waarop de
pret opnieuw begon. Daarna echter
was het uit. De karekiekkasten ver
trokken weer en de „lol" was op. En
men berekende de schade, al was
het alleen maar de twee dagen
werkverzuim. Dat was al te véél.
Het oude café Van Lent aan
de Veenendaalse Markt.
RHENEN De oudjes uit het be
jaardencentrum „De Tollekamp" aan de
Nieuwe Veenendaalseweg zijn bijzon
der actief. De onlangs gehouden bazaar
heeft flink wat opgebracht. Van de op
brengst zal materiaal worden inge
kocht, nodig voor de handenarbeid in
het tehuis.
Na aftrek van een aantal schenkin
gen aan diverse instellingen, zal het
restant rechtstreeks of indirect worden
aangewend ten bate van de bewoners
van „De Tollenkamp". Het organise
rend comité wil bij monde van de voor
zitster mevrouw H. G. Blom allen har
telijk danken die aan het welslagen
hebben meegewerkt, met name het
helpstersteam van het plaatselijke Rode
Kruis, de welfare-werksters, het perso
neel en vooral de bewoners van „De
Tollenkamp", die vele uren hebben ge
werkt met breien, naaien, borduren,
knutselen enz. De nog niet afgehaalde
prijzen zijn: Rose loten: 907, 863, 951,
980, 820. 942. 900. Blauwe loten: 304,
412, 350, 307, 301 en 411.
Het bestuur van de zangvereniging
uit „De Tollenkamp" deelde gister
avond mee, dat op dinsdag 10 november
in de Cuqerakerk een gezamenlijke
zanguitvoering zal worden gegeven
door de bejaardenkoren uit Scherpen-
zeel, Veenendaal en Rhenen. De uitvoe
ring begint om kwart voor acht. De
kerk is al om half acht open. Er be
hoeft géén entree te worden betaald.
voor Veenendaal
Zaterd. v. 16.30-17.30 u.
Voor Rhenen 3328
Nwe Veenendaalseweg I59
RHENEN De Rhenense Zwem- en
Poloclub „De Forellen" kan in het ko
mende zwemseizoen lichtwedstrijden
organiseren. Bij het 50 m bassin zijn
drie grote masten geplaatst met daarop
lijk
gezamenlijk zesendertig schijnwerpers.
VEENENDAAL Dr. G. Kuipers,
geneesheer-directeur van de observa
tiekliniek „De Ederhorst" in Ede
spreekt aanstaande maandag in de aula
van de Chr. techn. Talmaschool aan de
Industrielaan over: „Nieuwe ontwikke
lingen in de zorg voor geestelijk gehan
dicapten". Dit gebeurt tijdens een open
vergadering van „Philadelphia".
De bijeenkomst begint maandag
avond om acht uur, en is voor iedereen
vrij toegankelijk. Over het besproken
onderwerp kunnen vragen worden ge
steld.
VEENENDAAL De stichting Ami-
vedi, hulpdienst voor verloren en ge
vonden dieren noteerde de volgende ge
vallen van gevonden huisdieren:
Klein fox je (teef), 4 maanden oud,
wit met bruine vlekjes, hangende br.
oortjes, kop wit, lange staart. Onderge
bracht in „De Hof van Ede" te Ede, tel.
08380-12705.
Bastaard boxer (reu), bruin met veel
wit, gevonden te Soesterberg;
Bastaard boxer (reu), bruin, gevon
den te Wijk bij Duurstede. Onderge
bracht bij „De Hazenberg" te Ameron-
gen, tel. 03434-1548.
