Dagdromen
Natuurliefhebbers slaan alarm
Recreatieplan vermoordt
Gelderse (Eem)vallei en
leidt alleen tot lawaai
en verder milieubederf
Kunstmatig park
tussen Ede en Maarn
CRM koopt
kleiputten
door
Adriaan
P. de Kleuver
KWAAD
VOS
AAN BANDEN
MOORD
Oplossing van de
kerstpuzzel
stedelijke bebouwing.
GROENE STEPPE
TOVERWOORD
veluwemassief
DINSDAG 29 DECEMBER 1970
zij het zo pastoraal zullen mogen hou
den.
1970... Natuurbeschermingsjaar 1970.
Er is meer kwaad gesticht dan goed
gedaan. De lucht- en waterverontreini
ging is erger dan ooit geweest. Op de
vleugelen van de wind waaien de gifti
ge dampen breeduit over het lage land
bij de zee. Wat men daarvoor de ge
prangde stadsbevolking in ruil wil ge
ven is de door de eeuwen heen agra
risch gebied gebleven en aan natuur
schoon zo rijke Eemvallei (u beter be
kend als Gelderse Vallei; een geogra
fisch bekeken onjuiste benaming), onze
Eemvallei. Die wil men aan de door de
industrialisatie „ontheemde" stadsmen
sen in gebruik geven.
Men vraagt niets aan de boeren die
er de dupe van zullen worden. Men
overlegt niets met de natuurbescher-
mingsdienst van Staatsbosbeheer. Als
de gemeentebesturen uit het valleige-
bied maar even hun handtekening
plaatsen willen dan pas gaat het plan
naar het ministerie van CRM en be-
hoeft Marga Klompé er maar met de
„desbetreffende" instanties over te
spreken. Dan pas komen de CRM-dien-
sten die wij kennen als consulaten voor
Natuurbehoud en Landschapsvoorzie
ning aan bod. Een vreemde wereld
toch.
1970... Natuurbeschermingsjaar? 't
Mocht wat! Vermoording van de vogel
stand langs en op het Ketelmeer en
verpesting van de Eemvallei, dat zijn
de voortbrengselen. Het jaar 1970 noopt
ons van ieder jaar voortaan een na
tuurbeschermingsjaar te maken. Het
blijft opletten geblazen!
1970... Het was me het jaartje
wel! Er werd wat gesleuteld aan de
vrede en elders vielen bij duizenden
de slachtoffers van bruut geweld.
Er werden enorme offers gebracht
om hongersnood te lenigen en tien
tallen grotere sommen uitgegeven
aan oorlogstuig en dat alles voor het
hoogste ideaal en het liefste vader
land. Smook vergiftigde constant
de lucht en uit de krochten van de
steden gulpte smeer en afval in de
rivieren, vaarten en sloten. Er is
weer vakantiefeest gevierd, maar de
mooie mahonietmten zijn weer ver
bleekt tot alledaagse bleekgezichten.
Hartje winter is het nu. Nieuwjaars
dag is al weer in zicht.
De ouden zeiden het zo kras:
„Als de dagen lengen, gaat de
winter strengen". Geen erg op
wekkend beeld voor het einde van
het ook alweer in de bodemloze put
der historie vergleden jaar 1970.
Wat is het resultaat geweest van
de natuurbescherming in het afge
lopen jaar? Laat ik liever vragen
wat er gedaan is voor de mens.
Goed, de natuurbeschermingsorga
nisaties hebben hun bezittingen
door nieuwe aankopen „afgerond"
zo dat heet.
Er is is het jaar 1970 ook wat
anders gebeurd. Daarvan ben ik
hevig geschrokken.
In het jaar 1970 heeft men plan
nen gemaakt die niets meer of min
der beogen onze mooie Eemvallei
de das om te doen.
creatiestroken er langs en ze zullen
zich thuis wanen, want homo sapiëns is
een kuddedier en hokt graag knusjes
bij elkaar. Laat de vallei de vallei blij
ven.
Wat wil men dan wel met een kunst
matig park van Ede tot Maarn ten
noorden van het „hazenpad?". Een
groene „gordel van smaragd" wil men
als een lus rond de twee grootste be
volkingscentra in de vallei leggen:
Amersfoort en Veenendaal, en wel in
de vorm van stadsparken. Zogezegd óók
bestemd als uitwijkmogelijkheden voor
de lokale bevolking.
Wij hebben genoeg aan de ongerepte
Utrechtse heuvelrug.
Met dat geval Heide Mij. is het de
vos, die de passie preekt. Men wil de
eenheid wél bewaren, maar men is de
huid al aan het verkopen éér de beer
geschoten is.
Men zal toch moeten afwachten of de
boeren in dit nog vrijwel gehele agrari
sche gebied zonder slag of stoot hun
hofsteden en landbouwgronden alsmede
weilanden prijegeven opdat er boom
pjes gepoot kunnen worden.
Ik vind dat recreatieplan maar een
gek plan. Met een paar pennestreken
op een kaartje veegt men al die boeren
en bij de veestapel behorende weilan
den niet van de kaart. Men reserveert
een deel van de vallei vóór de boeren.
Maar uit de stroken van het Gooi tot
het Veluwemassief en de lijn Ede-
Maarn en langs de gehele stuwwallen
die de vallei tot „de Eemvallei" maken
én let nu goed op de gehele Rhe-
nense en Wageningse Nude (inclusief
het uiterwaardengebied) moet tenmin
ste voor een deel de landbouw verdwij
nen. Wie haalt zich nu dergelijke non
sens in het collectieve hoofd: de Heide
Mij.!
Waarom Eemland niet aantasten en
ons wél! Goed, ik kén Eemland. Prach
tig mooi! Maar is de streek rond Wou
denberg, Scherpenzeel, Renswoude en
Ederveen/de Klomp niet even mooi. In
ieder geval rijker! Als de waterschap
pen wat minder met de spuit werken
zou ik willen zeggen: subliem! Want
dat laatste moet óók aan banden!
Een heerlijk heggenlandschap wil
men verknoeien en verprutsen. De
Heide Mij. is voor zoiets het lichaam
niet. Daar moeten landschapsdeskun
digen van Staasbosbeheer aan te pas
komen. Maar naar men mij verzeker
de wist men daar van niets. Bij de
Heide Mij. „denkt" men altijd mate
rialistisch. Geld verdienen aan wat
dan ook. Gemeentebesturen in en
rond de Eemvallei in al haar totali
teit van de Grebbedijk tot aan het
Veluwemeer toe, let op deze kwalijke
zaak! Het voert tot nóg meer milieu
bederf en lawaai. Houdt dat weg uit
onze mooie vallei.
De ontheemde boeren verwijst men
Als de plannen van de Ned. Heide
Maatschappij voor de Gelderse (Eem)-
vallei gestalte krijgen reppen de dieren
zich volgens de natuurdeskundigen ij
lings naar stillere oorden.
O
zo begrijp ik het tenminste naar
voor hen gereserveerde „agrarische ge
deelten", maar dat kan niet.. Dat boe
renland is al in boerenhand. Je gaat
toch geen boeren van hun erf zetten of
hun bezit opdelen in het voor de agra
riërs bestemde gebied om aan de re
creatie te kunnen voldoen. Maar waar
dan heen?! Héél simpel: de boeren
moeten blijven zitten en een bos brand
netels gereed houden voor het geval
„ze" komen. Wie komen? T'ja, dat we
ten ze zélf nog niet denk ik. Ik begrijp
het provinciale bestuur van Utrecht
niet dat men voor zulke snode plannen
makerij één cent over gehad heeft.
Wanneer ik dat kaartje letterlijk
neem zoals het getekend werd, dan be
tekent dat een evengrote moord op de
unieke valleiflora en -fauna. Ik koos
een paar prachtige foto's uit om eens te
laten zien wat voor rijkdommen wij
zouden moeten missen. Gewis! Want al
dat lawaai zal de' dieren met stille trom
doen verdwijnen. In dit soort pretpar
ken komen geen reeën en evenmin ui
len, geen kieften en geen andere weide
vogels en met de flora rekent men af.
De natuurbewoners meet men hoe
langer hoe minder plaats toe. Het gaat
om ménsen, zo stelt men.
Daartegenover stel ik dat dit ten kos
te gaat van moord op duizenden vogels
en zoogdieren die nu nog het vallei
beeld vervolmaken. Men kan en mag
van mensen als ik niet verwachten dat
wij achter plannen staan die van de
vallei één groot pretpark trachten te
maken. Uiteraard niet.
Wanneer ik met gelijkgestemden een
babbeltje over vroeger maak dan zijn
de ach en wee's niet van de lucht. Wat
rest ons dan nog? Het protest! Dat
moeten wij wel. Natuurliefhebbers
„kraken" nu eenmaal niet. Wij trachten
onze liefde voor de natuur over te laten
vonken op onze omgeving. Het is wel
eens vechten tegen de beruchte bier
kaai.
De samenstellers van dat monster
achtige plan kénnen beslist de mooie
omgeving van Renswoude en Scherpen
zeel niet. En evenmin de unieke boe-
renstreek tussen Leusden en Hoevela
ken.
Wat dan wél? Men stelt dat versnip
pering van ruimte voorkomen moet
worden. Daar heb ik een uitstekende
remedie voor. Men liquidere eenvoudig
dat plan. En wat dan? Mij is ieder an
der aanvaardbaar plan om het even.
Als... ja als men het landschapsschoon
en dorpsschoon (mét inbegrip van het
boerenland rond de dorpen) maar onge
schonden laat. Dat is der vaderen
grond! En ik hoop voor de boeren, dat
De inzendtermijn voor oplossingen
van de Kerstpuzzel, „(Wie haalt uit de
boom het Kerst-vers") sluit op maandag
4 januari a.s. De uitslag volgt in de
krant van 9 januari.
Bij het lieflijke Oranjestadje Bu
ren staat, of laat ik liever zeggen
stond een vervallen steenfabriek.
In de directe omgeving daarvan i.s
gekleid. Er ontstonden kleiputten
en moerassen eii het behoeft geen
verwondering te wekken dat daar
een rijk natuurleven tot ontwikke
ling kwam. Zo maar door de na
tuur zelf. Dat is al zo'n wonder:
wat er thuis hoort komt ook van
zelf. Zo maar! Op de vleugelen
van de wind. En ieder ingrijpen
van de mens is uit den boze...
Het gemeentebestuur van Buren
had daar plannen mee. Die kwa
men ter ore van de Vereniging tot
Behoud van Natuurmonumenten in
Nederland. Aan de voorzitter, te
vens commissaris van de/ Koningin
in Gelderland, mr. Bloemers, werd
enige informatie gevraagd. Maar
die wist nergens van. Toen ben ik
in de pen geklommen en schreef
aan mr. Bloemers een verontruste
brief. Wat zich daarna achter de
schermen heeft afgespeeld weet ik
niet. Een telefoontje naar het Con
sulentschap te Arnhem leerde dat
de kleiputten bij Buren door het
ministerie van CRM zijn aange
kocht. Vreugde bij veel natuurlief
hebbers. Misschien wel niet te Bu
ren. Maarlaat ik tot troost dan
zeggen dat Buren er een rijkdom
door behoudt die nog maar zelden
in ons land te vinden is. Dat is in
de laatste week van het N70 jaar
een gelukwens waard. Het mag er
in 1970 dan om gespannen hebben
dat blijft!
Voor het jaar 2000 rekent het
E.T.I. op 100.000 dagrecreanten uit
de Randstad-Holland, verdeeld over
50.000 in de bossen (wanneer de
landgoedbezitters dat tenminste goed
vinden) en zou door stimulering
„opgevoerd" kunnen worden tot
120.000 per dag. Men praat daar
maar over of het een bromfiets is.
Voor watersport ook 50.000 met
10.000 meerplaatsen op 300 ha. Voor
de hengelsport moet nog 50 km vis
water ingericht worden met voor ie
dere hengelaar 10 meter. Hoe men
zo iets klaren wil is mij een raadsel.
In 2000 zullen lucht-... en waterve
rontreiniging nóg ernstiger vormen
aannemen dan nu het geval is. Denk
eens aan het „Veluwemeer". Daar
van had men ook zulke hooggespan
nen verwachtingen en zie hoe het
werd: een stinkende, vuile poel. In
één woord ontstellend!
Je hebt het gevoel dat de een de
ander opjut met dagdromen. Als je
zulke rapporten en plannen leest
dan is het of heel ons land schoon
en klaar als een klontje zal zijn.
In het jaar 2000 zou Utrecht 11
miljoen gulden per jaar aan recrea
tieve behoeften dienen uit te geven.
Men wil enorme valleibrede „stads
parken" creëren met grootstedelijke
voorzieningen. De stadsmensen moe
ten het krijgen of ze thuis zullen
zijn. Oh neen, ze behoeven zich in
deze heilsstaat voor niets benauwd
te maken. Alles wórdt dan gedaan
door ons. Dat wil zeggen door de
nazaten van velen onzer, 't Is maar
dat u het nu alvast weet. Men stelt
het zo mooi voor: „De ingrepen
moeten zorgvuldig overwogen wor
den". 't Ja, dat kost dan wéér zóveel
ping-ping.
Men moet vooruit zien. Vele amb
tenaren gaan dan de ingrepen over
wegen... Pas daarna vangt het re
creatietijdvak aan in al zijn gewel
dige proporties en wij, valleimensen,
gaan dan alleen maar rijk zitten te
wezen. En dat gelooft iedereen zo
maar?
Het plan van de Ned. Heide Maat
schappij A. is het IJsselmeer, B. is ste
delijke bebouwing, BI is bijvoorbeeld
de gemeente Bunschoten-Spakenburg
en B2 de stad Amersfoort, de C-gebie-
den heeft men zich gedacht als exten
sieve recreatiezones en vestigingsplaat
sen voor agrarische bedrijven. D. wor
den de intensieve recreatiegebieden.
Concentraties van dagrecreatie komen
in de met een ster aangegeven gebie
den. Driehoekjes geven de verblijfsre-
creatieve concentraties aan. Het witt»
gebied op de kaart blijft open weidege
bied of landbouwgebied. Utrechtse
Heuvelrug en Veluwemassief vormen
de grenzen van het gebied.
Wat is het resultaat geweest van de natuurbescherming in het afgelopen jaar?
Laat ik liever vragen wat er gedaan is voor de mens. Goed, de natuurbescher
mingsorganisaties hebben hun bezittingen door nieuwe aankopen „afgerond" zo
dat heet.
Er Ls in het jaar 1970 ook wat anders gebeurd. Daarvan ben ik hevig geschrok
ken. In het jaar 1970 heeft men planne gemaakt die niets meer of minder be
ogen onze mooie Eemvallei compleet de das om te doen.
Dit bericht, dat ik bij dezen van har
te ondersteun, ging de wereld in met de
afschrikwekkende titel: „Moord". Dat is
ook van toepassing op het plan van de
Heide Mij. ten aanzien van het open
leggen van de Eemvallei (de Geld. Val
lei dus!) voor de recreatie. Ik hoop dat
Bij alle narigheid een opname van
een vergane wortel van een eikestomp,
die een treffende gelijkenis vertoont
met kop en hals van een ibis.
griffioenen? Of die dan bestaan?
Naar ik heb horen verluiden zijn de
proeven mens maal zeekoe al aardig
geslaagd en zwemt er in een grote
aquariumbak al een piepklein zee
meerminnetje. Of het levensvatbaar is
horen wij nog..,
U snapt toch wel dat dit spottend be
doeld is nietwaar. Ik speelde maar
even met iets onzinnigs om aan te to
nen wat een onzinnig plan ter tafel is
gebracht.
Als ze het als 1 aprilgrap gebracht
hadden had ik het kunnen appreciëren.
Nu het ernst is en het óók geen sensa-
tiebericht blijkt te zijn het provin
ciaal bestuur van Utrecht en de recrea
tiegemeenschap Veluwe moeten er om
verzocht hebben nu wil ik de ge
meentebesturen toch ernstig met de
neus op de feiten drukken. Wat leent
zich daar beter voor dan mijn laatste
pagina in 1970, het jaar dat uitgeroepen
werd tot Natuurbeschermingsjaar '70.
(N.70) en ons er toe aan gezet heeft van
ieder jaar een natuurbeschermingsjaar
te maken.
Wat mij het meest stoort in deze
plannenmakerij is dat alléén de mens
er een plaats in wordt toebedeeld.
Planten en dieren staan niet op de no
minatie om behouden te worden. Het
gaat enkel en alléén om recreatieve
doeleinden. Recreatie is het grote to
verwoord om de schatkist des lands rij
kelijk te laten overvloeien.
Ik vind het héél loffelijk van die
mannen en mogelijk óók vrouwen nu
reeds aan de mens van de toekomst te
denken. Ja, regeren is vooruit zien. Dat
de blijkbaar niet te stuiten bevolkings
aanwas in het jaar 2000 problemen met
zich meebrengt en die massa gere-
creëerd moet worden onderken ik ter
dege. Wij leven als in de dagen van de
Romeinse Caesars die hun volk onder
de duim hielden onder het motto: „Geef
het volk brood en spelen", en dan voeg
ik er aan toe... „en je hebt geen kind
aan ze". Met een bevolkingsdichtheid
als toen was het nog te doen. Maar in
2000 zitten wij als haringen in eep ton
verpakt in pakhuizen die flats heten.
Zal er dan buiten de reeds nu veilig
gestelde natuurterreinen nog „natuur"
bestaan? Ik bedoel zó maar een stil ge
biedje waar een mens tot zichzelf kan
komen en waar de wilde bloemen de
wegbermen opfleuren en in de hak-
houtwallen de vogels zingen.
De natuur is overgevoelig. Men kan
ook geen natuur tot leven wekken. Dan
bedoel ik dat men naar believen zo
maar geen blauwgraslanden maken kan
met hun schatten aan planten, insekten,
vogels en zoogdieren.
Waar immers de mens opdringt, daar
wijkt het natuurleven. Een eindeloze
reeks veranderingen langs natuurlijke
weg is het absoluut noodzakelijke. Ie
dere natuurlijke verandering had haar
specifieke flora en fauna. Daarom ben
ik er bang voor dat men voor wat ons
dan nog met gratie gelaten is wel een#
geen respect meer zal opbrengen. Ik sta
niet alléén. Duizenden zijn met dezelfde
gevoelens bezield. Las U eerlijk ge
zegd" van E. V. van Temmen in Leer-
sum over het bedreigde Ketelmeer in
de IJsseldelta?
de heer Temmen te Leersum stapels
briefkaarten gekregen heeft, maar wat
doet de bevolking van Overijssel voor
ons in verband met dat onzalige recrea
tieplan?!
Het landschap dat al geheel de Eem
vallei uitmaakt is weids en groots. Je
hebt nog het gevoel in een groene step
pe te wonen met alles wat er bij hoort:
boerderijen, koeien, kippen en heel de
handel en wandel van de autochtone
mens: de boer. Ontneem dit landschap
zijn agrarische karakter en het zal de
naam polderland niet meer mogen voe
ren. Geef de recreanten desnoods
acht-baans autowegen met brede re-
Onze vertrouwde vallei moet een
groot recreatiegebied worden. Om de
zandgronden met hun bossen en resten
heideveld te sparen zogenaamd. Wie
worden daarvan de dupe? De boeren!
Ze zijn, nu precies de categorie mensen
die onze vallei in stand hielden! Let
maar eens goed op wat over dat plan
van de Heidemij (voor mij mag met
zulke praktijken in het vooruitzicht dat
„Koninklijke" er gerust af) in een veel
gelezen dagblad stond te lezen. De lui
die zo'n plan op de tekentafel in elkaar
flansen moesten ze met een bos brand
netels bewerken. Ik sta paf. Hoe durft
men! Het mooiste van alles is dat de
natuurbeschermingsorganisaties en
vooral de Consulentschappen voor Na
tuurbescherming en Landschapsverzor
ging van het Staatsbosbeheer, die direct
in contact staan met het ministerie van
CRM nergens van op de hoogte zijn.
Ook daar is men ontdaan van dit ge
durfde lees brutale plan.
Wij zitten al zo met het milieubederf
ln de maag en nu wordt het oppassen
geblazen of ze proppen de hele vallei
vol dagjesmensen. Vallei en Eemland
moeten in 1985 op 16.000 dagrecreanten
rekenen stelt men. Niet dat die mensen
zó maar uit zich zelf komen. Neen, men
haalt ze hier, per dag dus, naar toe.
Hoe ze dat gaan oplossen is mij een
raadsel. Wat stelt men zich voor? Om
de 500 meter een kooi met gekke
beesten, kruisingen tussen mensen en
zeekoeien om aan zeemeerminnen en
dito van de andere kunne te komen,
harpijen, centauren, eenhoorns en
