Schotse predikant knutselde tussen preek en
huisbezoeken een nieuwe motor in elkaar
Zo werkt de
stirlingmotor
V-'-'
yjJI
Vijf NOS-programma's
over onze zuiderburen
Blonde Spaanse schone
naar het Songfestival
a
Veel belangstelling voor
Teleac-cursus Frans
Promenade-orkest op tv
Tom
Poes
en de
erf
pachter
i m
mÈBsÊÊSBaÈtm
VANAVOND
MORGEN
nln
TMHmMBMMIm
„Met het oog op België
programmaos
Principe juist
„Schoon"
irtlX: - -£
m mm
mm
MARTEN
TOONDER
STRIP
UIT DE KERKEN
WOENSDAG 13 JANUARI 1971
'„-vjëSBBStthai-'vv
MM
I
-
M^WSÊMSÊmmË
- c: Wê.
TELEVISIE
7078 Commissaris Bas kroop achter
een mijlpaaltje en haalde met verstijfde
vingers zijn pistool voor de dag. Daarop
fronste hij de wenkbrauwen en keek zo
dreigend mogelijk naar de reusachtige ge
daante die op de achtergrond bezig was
zich uit de grond los te maken.
„Halt!" riep hij met overslaande stem.
„Niet verder! Je bent onder arrest! Ik
sommeer je goedschiks mee te gaan naar
het bureau. Ordeverstoring en opruiende
laai. Daar houden we niet van in deze
stad!"
De reus stoorde zich niet aan zijn ern
stige woorden. Hij klom steeds verder
omhoog, zodat hij nu boven het sneeuw
landschap torende en lange schaduwen
wierp.
„Geef je over!" schreeuwde de politie
chef hees. „Ik heb je onder schot!"
„Tijd is om," gromde de arrestant, en
op hetzelfde moment kwam zijn oude
moeder op Bommelstein ook tot die con
clusie. „De tijd is om," kraste Grit van
de Gorrelgrot, terwijl ze de keukendeur
openwierp en de hall betrad. Daar stond
Jóóst besluiteloos bij de voordeur te dra
len, en hij wierp haar een schichtige blik
toe.
„Nog een halve minuut," sprak hij. „Ik
heb mijn horloge gelijk gezet met de ra
dio, als u mij toestaat. En heer Olivier
bevindt zich in de woonkamer, waar de
jonge heer iets bedacht heeft."
TELEVISIE
RADIO
DE STIRLINGMOTOR IS
WERKELIJK „SCHOON"
„Alles is al eens uitgevonden**, zeg
gen technici graag. Dat geldt ook voor
de stirlingmotor die Philips nu in de
openbaarheid brengt. Het principe er
van werd al in 1816 vastgelegd door 'n
Schotse predikant, Robert Stirling.
Dominee Stirling stamde uit een fa
milie van boeren en ingenieurs. Dat de
techniek de Stirlings in het bloed zat,
blijkt ook wel uit de omstandigheid
dat alle drie de zonen van dommee
Stirling ingenieur werden.
Het was in de jaren dat Robert Stirling
nog hulpprediker was in Kilmarnock,
in de buurt van Glasgow, dat hij het
principe uitdacht van een motor die
in beweging komt door het verhitten
van lucht. Hete lucht heeft meer
ruimte nodig dan koude. Zo was het
volgens Robert Stirling mogelijk een
zuiger aan te drijven door het in vo
lume toenemen van een hoeveelheid
koude lucht die wordt verwarmd.
In november 1816 nam de dan 26-jarige
Robert Stirling patent op die vinding.
Heel zijn leven heeft hij daar verder
aan geknutseld. In 1824 werd hij pre
dikant in Galston, waar hij naast de
pastorie een werkplaats inrichtte.
Daar werkte hij na zijn huisbezoeken
en soms ook wel meteen na zijn
preek aan zijn motor, hetgeen tot
nieuwe patenten leidde in 1827 en in
1840.
Er werden ook enkele van deze „stir
lingmotoren" gebouwd. Robert bouw
de er zelf eentje in 1818 voor een
pomp, die er jaren mee werkte. In
1828 werd er een 20 p.k. stirlingmotor
gebouwd om de nieuwe patenten te
realiseren.
In 1843 werden opnieuw nieuwe ideeën
verwerkelijkt in een 35 p.k.'s stirling
motor, die vier jaar lang werkte.
Steeds weer gaven de gebruikte mate
rialen het op. Het principe van de
motor bleek echter juist. Dominee
Stirling hield er dan ook tot het ein
de van zijn leven toe (hij stierf in
1878, 88 jaar oud) het volste vertrou
wen in. Kort voor zijn dood zei hij
nog: „In de toekomst zullen technici
verder borduren op het principe. Met
behulp van betere materialen zullen
zij er dan een succes van maken."
Het zou tot 1938 duren voor technici
zich weer serieus met de stirlingmo
tor gingen bezighouden. Philips zocht
naar een handige generator om ra
dio's en elektrische apparaten te kun
nen verkopen in gebieden waar geen
elektriciteit was. Al experimenteren-»
de ontstonden er heel bruikbare ge
neratoren op basis van stirlingmoto
ren, maar toen de dingen produktie-
rijp waren, stond de transistortech
niek gebruik van batterijen toe en
waren de generatoren niet meer no
dig. De opgedane ervaringen leidden
toen tot een heel andere toepassing:
een koudgaskoelmachine, die sinds
1955 in produktie is.
De ingenieurs van Philips waren intus
sen echter nogal onder de indruk ge
komen van de mogelijkheden van de
stirlingmotor en werkten rustig door
aan het project. Op het ogenblik is
het zover dat zij motoren met vrij
hoge vermogens kunnen bouwen, die
qua specifiek vermogen en rende
ment te vergelijken zijn met diesel
motoren. Deze motoren zijn bruik
baar voor bedrijfswagens, schepen,
enz. Er wordt nu gewerkt aan een
tweede generatie stirlingmotoren, die
ook voor personenauto's bruikbaar
moeten zijn.
Een nieuw soort motor is interessant
genoeg, maar er moeten natuurlijk
aanwijsbare voordelen zijn om zulk
een ontwikkeling zinvol- te maken.
Die zijn er bij de stirlingmotor volop.
Het belangrijkste momenteel zijn de
„schone" uitlaatgassen. Verder is het
plezierig dat de motor geruisarm en
trillingvrij is, weinig onderhoud no
dig heeft, betrouwbaar is, een lange
levensduur heeft en tenslotte
dat hij op alle mogelijke gasvormige
en vloeibare brandstoffen kan wer
ken. Een bijkomend voordeel nog dat
de stirlingmotor bij gebruik als
krachtbron voor auto's toe kan met
versnellingsbakken met minder over
brengingsverhoudingen dan normaal.
Bijgaande tekening toont het
principe van de Stirlingmotor. Bo
ven- en onderkant van een cilinder
zijn verbonden door een leiding
met daarin een regenerator. Bove
nin de cilinder een zogenaamde
verdringer. Onderin een zuiger.
Door de verdringer en de zuiger te
verschuiven (tegelijk of onafhan
kelijk van elkaar) wordt de lucht
in de cilinder verplaatst.
A. Verdringer bovenin de cilin
der, zuiger onderin, lucht in de zo
genaamde koude ruimte ertussen.
B. De zuiger gaat naar boven en
comprimeert de koude lucht in de
ruimte die tussen verdringer en
zuiger overblijft.
C. De verdringer komt naar be
neden en duwt de koude lucht door
de leiding en via de regenerator
naar de ruimte bovenin de cilin
der, de zogenaamde warme ruim
te.
D. In de warme ruimte neemt de
lucht door verhitting snel in volu
me toe en duwt dan de verdringer
naar beneden, die op zijn beurt de
zuiger wegduwt. De zuiger blijft
dan o-p zijn plaats, maar de ver
dringer gaat weer naar boven,
waardoor de lucht via leiding en
regenerator weer naar de koude
ruimte wordt gedwongen en de cy
clus is volbracht. De situatie is
weer als bij A.
Het principe heeft twee kernpun
ten. Het eerste is dat voor het sa-
È- N- *<- lp
-> fli
i&SxÊ? ÊÊëÈÊÊÊg&ÊsÊ-
t X
De Philips stirling
motor is in de eer
ste plaats het werk van
dr. ir. R. J. Meijer. Hier
staat hij bij een van de
vele experimentele mo
toren die er in de la
boratoria van Philips
sinds 1938 volgens het
principe van dominee
Robert Stirling werden
gebouwd.
menduwen en het wegduwen van
de koude lucht minder energie no
dig is dan er vrijkomt bij het ver
hitten en de daardoor veroorzaakte
expansie van dezelfde lucht in de
warme ruimte. Het verschil is het
arbeidsoverschot, de energie die
overblijft als aandrijvende kracht.
Het tweede kernpunt is dat er
voor de verhitting wordt gezorgd
in een verbrandingskamer rond de
warme ruimte in de cilinder. Er is
geen sprake van de elkaar snel op
volgende verbrandingen in een ge
wone zuigermotor. Bij de stirling
motor wordt als het ware een mooi
constant vuurtje gestookt. Daarin
kunnen de brandstoffen prachtig
volledig verbranden, hetgeen tot
een veel schoner" uitlaatgas leidt
dan dat wat bij de explosies van
de inwendige verbrandingsmotoren
wordt geproduceerd.
Daaronder de doorsnee van een
ééncilinder-stirlingmotor. Het
drijfwerk onderin ziet er zo afwij
kend uit omdat zuiger en verdrin
ger onafhankelijk van elkaar op en
neer moeten kunnen hetgeen uit
eindelijk leidde tot een constructie
met twee krukassen, het zogeheten
rombische drijfwerk.
De vertaling van de Engelse be
namingen van de onderdelen van
boven naar beneden: exhaust out
let - uitlaat, atomizer - verstuiver,
burner - brander, annular duct -
ringvormig verbindingskanaal,
preheater - voorverhitter, heater
tubes - verhittingspijpenexpan
sion space - warme ruimte, fins -
koelrïbben, burner-air inlet - luch
tinlaat, regenerator - regenerator,
displacer - verdringer, cooler tubes
- koelerhuis, cylinder - cilinder,
compression space - koude ruimte,
displacer rod - verdringer stang,
piston - zuiger, buffer space - buf
ferruimte, piston rod - zuigerstang
piston yoke - zuig er juk, piston con
necting rod - zuiger drijfstang,
counter weight - contragewicht, ti
ming gear - tandwielen voor
synchronisatie, displacer connec
ting rod - verdringer drijfstang,
displacer yoke - verdringer juk.
c
De NOS-televisie zal met ingang
van vandaag onder de titel „Met het
oog op België" een serie van vijf
programma's gaan uitzenden over
België en de Belgen. Aanleiding tot
het maken van deze programma's,
die om de vier weken op het scherm
komen, is het 25-jarig bestaan van
het Belgisch-Nederlands Cultureel
Akkoord. Het eerste deel van de
reeks, die werd samengesteld door
Wim Povel, wordt vanavond uitge
zonden van 19.10 tot 19.30 uur via
Nederland I.
Samensteller Wim Povel tekent
bij de serie aan: „Het vervelende
met België is, dat wij het zo moei
lijk als een vreemd land kunnen
zien. Het ligt te dicht bij en boven
dien spreekt meer dan de helft van
de inwoners onze taal. En daarmee
is het misverstand geboren: wie het
zelfde spreekt, zou hetzelfde moeten
wezen.
Maar wij zijn niet dezelfde soort
mensen. Op dezelfde situatie reage
ren wij dikwijls zeer verschillend.
Daarom stellen wij elkaar vaak we
derzijds teleur. Wij hebben dan ook
nogal eens een onflatteus oordeel
over elkaar. Moppen over de legen
darische Schotse gierigheid worden
in België vertaald in movpen over
de legendarische Hollandse gierig
heid. En de grappen die wij over de
Belgen maken zijn evenmin vleiend.
Een punt. waarop wij bijvoorbeeld
zeer duidelijk van inzicht blijken te
verschillen, is de organisatie van het
verkeer. Natuurlijk hebben wij de
zelfde internationale voorschriften.
Maar het verkeersspel in België is
voor de Nederlandse automobilist
vaak een raadsel, zo niet een gru
wel. Hij voelt zich plezierig verrast
wanneer hem de voorrang wordt
aangeboden op momenten dat hij
„er geen recht op heeft" en hij is
diep verontwaardigd wanneer men
hem rechts passeert (ook waar dit
zonder bezwaar blijkt te kunnen).
Dat daarachter een verschil in le
vensbeschouwing zit, zal hem meest
al ontgaan. De Nederlander wil dat
de Wet het gemeenschappelijk leven
regelt; veroudert die wet, dan moet
hij worden aangepast of vervangen
tot Wet en praktijk weer in harmo
nie zijn. De Belg vertrouwt op het
persoonlijk inzicht en op de algeme
ne wens zich soepel te „arrangeren".
De wet laat hem onverschillig. Se
dert de Middeleeuwen heeft hij on
der de wetten van telkens wisselen
de bezetters geleefd. En hoe men de
wet van de bezetter respecteert, dat
weet Nederland sinds de bezetting
ook".
In de eerste aflevering zal onder
meer worden ingegaan op de histo
rie van België. Verder komen aan de
orde de taalkwestie, waarover ge
sprekken worden gevoerd met enige
Belgen en de wegen- en huizen
bouw.
Zo langzamerhand begin
nen alle landen bekend te
maken wie hen zal vertegen
woordigen op het Eurovisie
Songfestival dat begin maart
in het Ierse Dublin wordt ge
houden.
Ook Spanje heeft laten we
ten wie het Iberisch schier
eiland daar zal vertegen
woordigen. En wie een raven
zwarte, met castagnettes
klepperende furie mocht heb
ben verwacht, komt bedro
gen uit. De Spaanse kleuren
zullen namelijk in Ierland
verdedigd worden door de
leiflijke blonde zangeres Ka-
rina.
In de serie Toonbeeld" zendlt de NOS-ielevisie vanavond van 22.50
uur tot 23.20 uur via Nederland 1 een concert uit door het Promenade
Orkest o.l.v. Gijsbert Nieuwland.
Uitgevoerd worden de ouverture Martha" van Friedrich von Flotow
en ,.An American in Paris" van George Gershwin.
De televisieregie is in handen van Fred Bosman.
De nieuwe Teleac-cursus „En Fra
ncais", waarvan de eerste les op za
terdag 9 januari werd uitgezonden,
ondervindt grote belangstelling. Er
zijn reeds 4000 cursisten en per dag
komen thans nog enige honderden
aanmeldingen binnen. Vanaf zater
dag zal de cursus nu zonder onder
breking verder worden uitgezonden.
Ten aanzien van de belangstelling
voor het deelnemen aan studiebij
eenkomsten, examen en de zomer
cursus is de eerste indruk dat daar
voor eveneens zeer veel belangstel
ling bestaat.
NEDERLAND I
18.45 NOS: (K) De Woefs en de La-
maars.
18.55 (K) Journaal.
19.05 Den Haag vandaag.
19.10 (K) Met het oog op België, film
(dl.l).
19.30 CVK/IKOR RKK: Kenmerk: de
-wekelijkse informatierubriek
over kerk en samenleving.
20.00 NOS (K) Journaal.
20.20 Politieke Partfjen: Uitzending
van de Anti Revolutionaire
Partij.
20.30 NOS: (K) Running Man, speel
film. (Rijkskeuring: 14 jaar).
22.20 (K) Uitzending Stichting Sucu-
tera.
Socutera.
Studio Sport.
22.50-23.20 (K) Toonbeeld: Promena
de Orkest: populair symfonie -
concert.
23.20-23.25 (K) Journaal.
NEDERLAND II
18.45 NOS: (K) De Woefs en de La-
maars.
18.55 (K) Journaal.
19.05 KRO: MIK: muzikaal amuse
mentsprogramma
20.00 NOS (K) Journaal.
20.21 KRO: (K) The Outsider,
-TV-serie.
21.11 Zelf hobbyrubriek.
21.51 Verslag op woensdag.
22.31-22.36 NOS: (K) Journaal.
DUITSLAND I
(Regionaal programma: NDP:
18.00 (K) Cultuurspiegel. 18.30 (K)
Actualiteiten. 18.45 (K) Zandmanne
tje. 18.55 (K) Nordschau-Magazin.
19.26 (K) Drüben bei Lehmanns,
TV-serie. 19.59 Programmaoverzicht
WDR: 18.00 (K) Filmreportage. 18.30
(K) Voor de kleuters. 18.40 (K) Hier
und Heute, met Nieuws. 19.25 (K)
Immer die alte Leier, TV-serie.)
20.00 (K) Journaal en weerbericht.
20.15 (K) Documentaire film. 21.00
(K) Nieuwe verkeersregels. 21 05
Tiefeblau See, TV-spel. 22.40 (K)
Journaal, commentaar en weerbe
richt.
DUITSLAND II
18.05 (K) Actualiteiten en muziek.
18.40 Westlich von Santa Fé, TV-
serie. 19.10 (K) Diamantendetektiv
Dick Donald, TV-serie. 19.45 (K)
Nieuws, actualiteiten en weerbe
richt. 20.15 (K) Actualiteiten. Aan
sluitend: Nieuws. 21.00 (K) Preussen
ber alles...., documentair spel. 22.35
(K) Nieuws en weerbericht.
■n ri irirttfn
NEDERLAND I
10.45-12.00 en 14.25-14.50 uur
NOS/NOT: Schooltelevisie.
DUITSLAND I
10.00 (K) Nieuws. 10.05 (K) Jour
naal van gisteravond. 10.30 Der Ku-
rier der Kaiserin, TV-serie. 12.15 (K)
Internationaal persoverzicht.
13.00-13.30 (K) Journaal. 16.15 Idem.
17.10 (K) Amusementsprogramma.
17.55-18.00 (K) Nieuws.
DUITSLAND II
17.25 (K) Wintersportweerbericht.
17.30 (K) Nieuws en weerbericht.
17.35 (K) Muziekprogramma.
HILVERSUM I
KRO: 7.00 Nieuws. 7.11 Het leven
de woord. 7.16 (S) Badinerie: klas
sieke en moderne muziek (gr.) (7.30
Nieuws; 7.32-7.40 Actualiteiten:
8.00-8.10 Nieuws). 8.25 Overweging.
8.30 Nieuws. 8.32 Voor de huisvrouw.
(9.00-9.10 Gymnastiek voor de huis
vrouw). NOS: 10.00 Wat heeft dat
kind?, pedadogische kroniek. 10.20
(S) Muziek uit de Barok (opn.) KRO:
11.00 Nieuws. 11.03 Voor de zieken.
11.55 Mededelingen. NCRV: 12.00
Los-Vast: gevarieerd programma.
(12.26 Mededelingen t.b.v. land- en
tuinbouw; 12.30 Nieuws; 12.41 Hier
en Nu: actualiteiten; 12.58 Rebus).
14.05 Schoolradio. 14.30 Country and
Western rubriek. 15.00 Gereformeer
de middagdienst. NOS: Meer over
minder: De stem van de sprekende
minderheid. (16.00-16.02 Nieuws).
NCRV: 17.30 NCRV en Bloc: actueel
programma met muzikale illustratie.
(18.30-18.41 Nieuws;. 19.00 NCRV-
Kinderkoor m.m.v. van Het Leger
des Heils. 20.00 Radio Actief: geva
rieerd- programma. (Om 22.20
Avondverdenking; 22.30 Nieuws;
22.38 Den Haag vandaag). 23.55-24.00
Nieuws.
HILVERSUM II
AVRO: 7.00 Nieuws. 7.11 Ochtend
gymnastiek. 7.20 (S) Dag met een
plaatje (gr.) 8.00 Nieuws. 8.11 Radio
journaal. 8.20 (S) Dag met een plaat
je (vervolg). (8.30-8.33 De groente
man.) 8.50 Morgenwijding. 9.00 (S)
Radio Kamerorkest: moderne mu
ziek. 9.35 Waterstanden. 9.40 School
radio. 10.00 Voor de kleuters 10.10
Rondbm 12: programma voor de
vrouw. (11.55 Beursberichten.) 12.30
Sportrevue. 13.00 Nieuws. 13.11 Ra
diojournaal. 13.30 (S) Alt en piano:
klassieke liederen. 13.55 (S) Karakte
ristieke combinaties: oude kamer
muziek (opn.). 14.30 't Is historisch:
programma over geschiedenis. 15.00
Voor de zieken. 16.00 Nieuws. 16.03
Land der Muzen: kunstkroniek. 17.00
AVRO's Toppop. 17.30 O: jongeren
programma. 17.55 Mededelingen.
18.00 Nieuws. 18.11 Radiojournaal.
18.20 Uitzending van de Pacifistisch
Socialistische Partij. 18.30 (S) Licht
ensemble met zangsolist. 18.55 (S)
Jazz Spectrum: oude en moderne
jazz. 19.40 Mens en Bijbel. 19.50 Oe
cumene! Hoe lang nog....?, gesprek.
AVRO: 20.05 (S) Residentie orkest
met zangsoliste: klassieke muziek.
21.20 Het verhoor van Lucullus/
hoorspel. 22.30 Nieuws. 22.38 Mede
delingen. 22.43 Radiojournaal. 22.55
(S) Dichter bij de muziek: nieuwe
chansons. 23.20 (S) Muziek zonder
podium (VI): een serie uitzendingen
over elektronische muziek.
23.55-24.00 Nieuws.
HILVERSUM III
NCRV: 9.00 Nieuws. 9.03 Zing,
zing, zing!: lichte vocale muziekjes.
(10.00 Nieuws.) EO: 11.00 Nieuws.
11.03 Gospelsound: een programma
boordevol muziek, speciaal voor jon
ge mensen. VPRO: 12.00 Nieuws.
12.03 Joost mag het weten: licht pla-
tenprogramma en de Tip-Parade.
13.00 Nieuws. 13.03 De Felix Meur-
ders show. KRO: 14.00-18.00 KRO-
op-Drie: pop-mixture. (15.00,- 16.00
en 17.00 Nieuws.)
Ned. Herv. Kerk:
Beroepen te Huizen (toez.) A. Ro
mein te Wezep te Zetten-Andelst, te
Neerlangbroek (toez.) en te Eemnes-
Binnen (toez.) kand. H. Vreekamp te
Houten.
Geref. Kerken:
Beroepen te Assen: J. Ytsma te
Veenendaal.
Chr Geref. Kerken:
Beroepen te Rijswijk J. Plantinga
te Rozenburg.
Geref. Kerken Vrygem.
Beroepen te Apeldoorn drs. W. G.
de Vries te Helpman.
Bedankt voor Drachten A. Jager-
sma te Groningen-Oost.
Geref. Gemeenten:
Beroepen te Veenendaal J. van
Ha aren te Amersfoort.
Bedankt voor Rotterdam-West H.
Ligtenberg te Genemuiden; voor
Wolfaartsdijk Chr. v.d. Poel te Ierse-
ke.
